صره همایون و کاروان صره در دولت عثمانی (گزارش هدایای ارسالی سلاطین عثمانی به حرمین شریفین) نسخه متنی

اين كتاب، ابتدا شرحى از منابع به دست داده و سپس به تفسير معناى لغوى و اصطلاحى صرّه پرداخته است.

بخش اول، شامل سه مطلب است:

نخست، در باره صرّه در دولت عثمانى و پيشينه آن در زمان سلاطين عثمانى; از بايزيد اول تا فتح سرزمين هاى عربى در زمان سلطان سليم است.

دوم، توسعه كار ارسال صرّه از زمان تسلّط سليم بر سرزمين هاى عربى; از جمله حرمين شريفين تا زمان سليمان قانونى كه اين رسم توسعه يافته تر دنبال شده است.

و سوم در روزگار ديگر سلاطين عثمانى تا محمد رشيد، آخرين سلطان عثمانى.

بخش دوم، در باره مراسم ارسال صرّه همايون و تعيين مسير حركت است:

آماده كردن كاروان صره در استانبول و مراسم حركت آن، بحث از محتواى هدايا، مراسم استقبال آن در شام و نيز استقبال در مكه، مباحثى است كه در اين قسمت مورد توجه مؤلف قرار گرفته است.

در قسمت دوم اين بخش، مسير ارسال صره، كه همان «راه حج» است، مورد بحث قرار گرفته است. راه خشكى و دريا و سپس قطار، راه هايى است كه كاروان شام براى بردن صره همايون از آن استفاده مى كردند. در اين بخش، مؤلف از يك نسخه دست نويس مهم كه به سال 1253 ق. در باره تمامى ابعاد اين سفر و كاروان نوشته شده، بهره برده است. در باره راه قطار نيز توضيحاتى داده شده است; قطارى كه به سال 1908 افتتاح شد، اما مع الاسف بعد از تسلّط دولت جديد وهابى ويران شد. مراسم استقبال از كاروان صره در بازگشت نيز در شام و استانبول مورد توجه مؤلف قرار گرفته است.

(گفتنى است كه بخشى از زائران ايرانى، همه كه از طريق شام به مكه مى رفتند، از همين مسير استفاده كرده و تحت نظارت پاشاى شام اين مسير را همراه با محمل شام طى مى كردند).