پس نشان ناتمامى خرد
كه گواهى دو زن در دادگاه
دور باشيد از زنى كو زشتخوست
گر كه كار نيك باشد در ميان
ورنه مى افتد طمعشان در سرشت
تا كنند از هر طرف اعمال زشت

هر كه راه پارسائى جسته است
پارسائى شكر نعمت گفتن است
گر شما را برنمى آيد ز دست
دور مانيد از عملهاى حرام
چونكه حجت هاست بسيار آشكار
راه عذر از هر طرف گرديده سد
حجت آوردن كسى را كى سزد؟

چون ستايم خانه اى اينسان خراب
صد حسابش هست در نان حلال
هر كه در آن بى نيازست اى شگفت
وانكه در آن مستمندست، اى دريغ
هر كه كوشد تا جهان آرد به چنگ
هر كه هرگز در پى دنيا نتاخت
هر كه بر آن كرد با عبرت نگاه
وانكه در آن خيره شد با آرزو
ديده اش را دوخت بر هم مو به مو

شكر گويم قادرى كو برترست
او كه نزديك تمام عالمست
دست بخشش ز آستين آرد برون
چون برآيد از زمين بيخ بلا
شكر او گويم كه خوان بنهاده است
مومنم بر او كه از روز ازل
راه از او جويم كه نزديك من است
چون توانائى بود بس چيره گر
تكيه بر او مى كنم در هر نفس
از زبان من برآيد اين گواه
بر فرستادش كه در بحر زمان
بسته گردد راه عذر آدمى
مى دهم پندى بگيريدش به گوش
پند داده در كتابش با مثل
جانتان را داده از تقوا لباس
هر عمل سر مى زند از بيش و كم
بهر هر كارى نهاده اجرتى
خيل موجودات را چون آفريد
نعمتى وافر بفرموده نثار
هم بترسانده از آتش وز عذاب
هر عمل را در حساب آورده است
چون جهان سرچشمه ى جوى بلاست
امتحانها مى دهد پس، كارتان
چشمه ى دنيا گل آلودست و نيز
از برون حجله باشد دلفريب
در درون حجله جامت ريخته
هست مكارى كه چون دادت فريب
سايه اى كوتاه و هم ناپايدار
جلوه مى سازد كه بكشاند به دام
وانكه را با او بود ناآشنا
چون ز مهرش آدمى برزد خروش
رم كند تا كه بسر آيد فرود
يا دراندازد سوارش را به دام
از كمان چرخ گيتى در فضا
رشته هاى مرگش اندازد به دست
مى كشاند تا به منزلگاه تار
تا ببيند حاصل كردار خويش
اينچنين بودست رسم روزگار
برگهاى زرد ريزد از درخت
عده اى بيرون روند از كاروان
داس مرگ از دور آورده نفير
ماندگان هم نيز با قلب سياه
چون رمه در اين چراگاه وجود
اين تسلسل بگذرد تا در جهان
بشكند در هم بناى روزگار
آدمى در خواب و بعد از چند گاه
هر كسى خفتست در ژرفاى گور
گر كه مرغان هوايش خورده اند
از ميان پرتگه هاى هلاك
آورد بيرون يكايك، مو به مو
ايستاده، مهرها بر لب زده
چشم واقع بين يزدان هست باز
بانگ خواننده همى آيد به گوش
هست تن پوش تواضعشان به تن
چاره جوئيهايشان گشته تباه
آرزوها چون حبابى روى آب
بانگها در سينه ها گشته خموش
آب خجلت از جبين آيد برون
دل چو شاگردى همى لرزد ز ترس
بانگ غرائى بخواند بر حساب
تا دهندش حكم قاطع را به دست
مردمان در دور گيتى بنده اند
تحت اشراف ربوبى بوده اند
چون شود خاموش شمع زندگى
پس ملائك مرغ جانش از قفس
تنگ مى خوابند در تيره مغاك
وانگهى خوانندشان از بطن گور
بر اساس زانچه ز ايشان سر ز دست
هر كسى دارد حسابى آشكار
داد مهلت آدمى را كبريا
راه روشن داد بر ايشان نشان
نقد مهلت داد تا در زندگى
عمر چون بازار و مهلت همچو نقد
كرد با آب خرد او را خجل
كرد نظاره كه در ميدان خير
بار انديشه چه كس گيرد به پشت
داد اين فرصت كه در كوتاه عمر
گرچه آن هم بگذرد با اضطراب
وه كه يزدان داد گوهرهاى پند
تا نشيند در سراى قلب پاك
باغ انديشه از آن يابد نشاط
پس بترسيد از خداى عالمى
همچو آنكس كه شنيد آواز او
گر گناهى كرد آورد اعتراف
پيشتر زانكه وزد باد اجل
هم يقين كرد و بترسيد و بتاخت
پند را چون گوهرى در گوش كرد
دعوت شاه جهان را دل نهاد
بازگشت از تيره راه گمرهان
رهنما چون مشعلى را برفروخت
منزل دين را چو دادندش نشان
سوى منزلگاه خوبيها شتافت
جام باطن شست از آلودگى
باغ رستاخيز خود آباد كرد
خوب مى دانست زين دنياى پوچ
خوب مى دانست ره باشد دراز
مى رسد جائى كه دارد احتياج
پس نكوئى كرد و از بد، گشت دور
اى عبادالله ترسيد از خدا
چون شما را نافريده بى هدف
زانچه ترسانده شما را هر نفس
گر وفاى عهد از او خواهيد نيز
پس ببايد تا كه با پايستگى
ادامه ى خطبه كه تذكر به نعمتهاست:
تا نشيند گوهر گفته در او
تيرگى ها را زدايد در مسير
نقش اعضاء را برويش بركشيد
با تناسب در دوام و طرز كار
هر دلى روزى خود خواند به پيش
هر كسى با هر طريق و هر خصال
شادمانى را قرين آه كرد
ليك باشد از خزانش بى خبر
رد پاى رفتگان بر جا نهاد
يا چها خوردند از خوان قضا
جام لذت پر نموده لب به لب
پيش از آنكه دور آخر در رسد
دستشان در بند مرگ افتاد تنگ
خرمن صد آرزو سوزاند و رفت
بر نبسته توشه اى زين رهگذر
سبز و خرم بر نشسته در كنار
تا خزان ناگه درآيد از كمين؟
خم شود از بار پيرى چون كمان
غير بيمارى چه دارد انتظار
ترس در دل دارد از دزد ممات
قلبها در اضطرابى جان گداز
لرزه بر جانش فتاده همچو بيد
بانگ حسرت در گلو كرده نهان
ياورى خواهد ز اولاد و ز خويش
بازمى جويد رهى را بر فرار
باز آيا مرگ از او گرديده دور؟
خوابگاهى تنگ، چون تيره مغاك
زانكه بر خاكش بگشته نوحه گر
گشته پژمرده تنش از خاك گور
خاك افشاندست بر آثار او
هر نشان كز رفته بر جا مانده است
استخوانها سخت بد پوسيده گشت
آن نفس بيدار گردد چشم هوش
مهلتى باقى نمانده بهر ريب
سنگ افزونتر نهد روز معاد
نيست مهلت تا نمايد بيشتر
هر طريق آخر به بنبستى رسد
هست جارى در شما آب حيات
مرغهاى جانتان كنج قفس
خود مگر آباء و ابنائش نه ايد؟
هر بنائى مردگان كندند پى
آن بنا را مى نماييد استوار؟
بى نصيب از بهره هاى معنوى
كرده ايد از مكتب دانش برون
خوانده ايدش بر سوى لهو لعب
هست بى مفهومشان در زندگى
هست در دل دادن بر جاه و مال
عاقبت بايد گذشتن از صراط
بيم اين لغزش به دل باشد مدام
ترستان در دل ببايد پايدار
بر همه كار جهان غير از خرد
بس كه مى لرزد سراى باطنش
اشك، كرده، خانه ى خوابش خراب
بر اميد رحمت پروردگار
ظلمت شهوت از او گردانده پاك
آورد با خويشتن ياد خدا
ترس در دل دارد از شاه جهان
تا ره روشن نمايان گشت و بس
كان كنار ساحلى گيرد كنار
از مسير خود نكردندش بدور
خود نبوده هيچگه بر او نهان
سر نهاده بر طريق بندگى
در قيامت هم بود ايمن ترين
شاد از آن مژده كه خوانندش به گوش
توشه ها با خويش برد آن جان پاك
پيشدستى كرد در اعمال خير
راه بازار سعادت را بيافت
رشته هاى زشتكارى را بريد
زين سبب در كار خود پيروز بود
هست كافى تا بداند اين پيام
اوفتد در آتش از اعمال زشت
قهر او بر دشمن و مهرش به دوست
هم خصومتگر براى كافرين
تا بترسيد از خداى پرده پوش
بسته گشته راه عذر از هر طرف
صد دليل آورده صدها رهنماى
كو به تاريكى نمايد رهزنى
مى كند آهسته در دل منزلى
زيركانه زو نمى آيد خروش
تا كند سرو خرد را خوار و پست
تا كند سرو خرد را خوار و پست