هر درى كو بازمى شد بر هلاك
چشم عقلش راه رفتن را شناخت
بحر، بى پايان، ولى بودش نشان
چنگ زد در ريسمانهاى استوار
آنچنانش نور ايقان شد شديد
پرچم نفس خودش را برفراشت
همتش شد چون غلامى سختكوش
هر گره در كار او مى اوفتاد
تا رساند فرعها را سوى اصل
نور او يابد به ظلمت چيرگى
هم در ابهام را باشد كليد
در بيابانهاى شك، هر كس رها
هست آهنگ كلامش دلنواز
ور زبان را دركشد، گردد خموش
نيست در خاك دلش بذر ريا
عاشقى، از ياد دلبر بى قرار
گوهرى برخاسته از كان دين
عدل را بر خويشتن كرده عسس
مى ستايد مردمى و راستى
كار نيكى نيست در بازار خير
گر بداند، نقد نيك، آيد بدست
گشته تسليم كتاب كردگار
هر كجا او گفت بارش را گشود
صفات منحرفين
خويش را از اهل دانش خوانده است
گمرهى از گمرهان آموخته
گسترانده با سخنهائى غريب
بر اساس باورى معيوب و سست
نيش را نوشى نمايد، نوش نيش
در امان مانيد از آفات سخت
مى كند در چشمشان آسان و خوار
گرچه در گرداب آن دارد حضور
باز خود را داند از دامش رها
گرگ خونخوارى، كه كشتن را سزد
تا قدم بگذارد آنجا كه سزاست
باز نشناسد كه برگردد از او
در ميان زندگى آرد نفس
پس كدامين سو رويد اى خلق باز؟
هم علائم هست بر پا، هم نشان
گمرهى تا كى، چرا آشفتگى؟
خاندان مصطفى بين شماست
پرچم دينند و تمثال يقين
همچو قرآنى كه داريدش عزيز
چون يكى تشنه شتر در آبخور
خاتم پيغمبران گفت اين خبر
»هر كسى از ما بميرد، ظاهريست
چون نباشيد آگه از سرى نهان
حق هميشه هست پشت آن لباس
چونكه من را بى جهت رد كرده ايد
من نه آيا حكم يزدانى كتاب
وانگه از نسل محمد دو پسر
پرچم ايمانتان افراشتم
كردم آگاه از حدود ذوالجلال
تار و پود عدل، خود مى تافتم
قول و گفتار خودم پيراستم
تا شويد آگه كه خوى خوب چيست
پندار نادرست
در خلافت هم گمان اينگونه برد
پيش ابناء اميه گشته رام
نامده زين قوم فاسق در ستوه
آب نوشاند بديشان بى زوال
محو مى گردد و نه تيغ آبدار
با همين اوهام مانده زير يوغ
راحتى اندك بود وانگه بلا
وانگهى از كامشان بيرون كشند
وانگهى از كامشان بيرون كشند

آنكه كرده چرخ گيتى را درست
باغ آسايش برايشان كرده باز
ناگهان بند تطاول را گسست
اينچنين بازى نمايد روزگار
مرهمى ننهاده بر هيچ امتى
چند در هجرانشان كرده اسير
گر شنا كرديد در موج خطر
يا اگر از سنگ غم ترسيده ايد
مايه ى عبرت بود در هر دو كار
تا نپندارى بود مردى بهوش
يا نيوشيده است يا صاحب نظر
در شگفتم، وين كجا باشد شگفت
هر كسى ساز دليلى كرده كوك
نه پذيرفتند تاثير از نبى
نه بياوردند ايمانى به غيب
گمرهى را كرده ميزان عمل
هر چه خود، خواهند كالائيست خوب
خويش را دانند مامن در بلا
گوييا هر يك امامى عابدند
باورش افتاد، كه هست استوار
بهترين ابزار در دستان اوست
استوارى لقمه اى بر خوان اوست

آنكه گيتى رو به او دارد ركوع
در زمانى كه بند پيغمبرى
مردمان در خواب غفلت خفته دير
بس پريشان كارها از تار و پود
نور دنيا تيره گشته، دست ننگ
تا فريب خويش را آغاز كرد
برگهاى خوشدلى گرديده زرد
چشمه ى رحمت در عالم گشته خشك
پرچم هادى فتاده روى خاك
چهره ى دنيا عبوس و تيره خوى
ميوه ى محنت بياورده به بار
پوشش مردم نبودى جز هراس
پس كنون اى مردمان گيريد پند
از برادرهاى خود ياد آوريد
در سپهر كار، چون بگشوده بال؟
عمرشان پر بار بد يا شد تلف؟
بين ايشان و شما با قهر و مهر
روزگارى كوته اينك گشته طى
زنده ايد اينك، دو روزى پيشتر
هر چه پيغمبر بديشان گفت باز
هر چه ايشان داشتند از چشم و گوش
بر شما هم نيز از سوى خدا
هر درى بر رويتان گرديده باز
امتيازى داده گر گردون پير
فتنه اى همچون شتر آمد فرود
هان مبادا بر شما گردد قريب
سايه گستردست از هر سو تمام
گر كسى در دام او شد مبتلا
تا دم مرگش نمى سازد رها

مى ستايم ايزدى، كو آشناست
شد بناى خلقت از او استوار
بوده پا بر جاى از روز ازل
آن زمانى كه نبد نقش سپهر
نه فلك پرده دارى پرده روز
كى ز دريا بود در هستى نشان
كوهسارى نه كه باشد سنگلاخ
كى چنين فرش زمين گسترده بود
رنگ هستى دادشان پروردگار
چرخ عالم قائم از احسان اوست
راه مى پويند بر ميل اله
هر چه دورست آورندش در كنار
كرد قسمت روزى ريزه خوران
چون امانت، زندگانى را سپرد
هر نفس كايد برون از تيره چاه
رازهائى كه نهان در سينه هاست
يا كدامين كس كى از پشت پدر
تا زمانى كه اجل آيد ز در
خصم او گرچه بود در راحتى
يار يزدان، گرچه باشد در بلا
مى كند خوار، آنكه جويد چيرگى
هر كه با او كينه ورزد گشته پست
هر كه بر او تكيه زد شد بى نياز
هر كه وامى خواست از پروردگار
هر كه قرضى داد بر يزدان خويش
هر كه بذر شكر او افشانده است
اى عبادالله دور از رنجشى
پيشتر زانكه رسد روز حساب
جان خود را مغتنم دانيد پس
گردن خودكامگى سازيد خم
بشنويد اين پند، هر كس از گناه
ديگرى بهرش نسوزاند دلى
تا برآرد پاى او را از گلى

كردگار خويش را گويم سپاس
آنكه از امساك مال و خستش
آنكه گر بخشش كند بى چون و چند
هر كه جز او داد، مالش را بكاست
گر نهد منت، سزد بر كردگار
عهد كرده رزق عالم را دهد
راه وصلش را بكرده آشكار
روزى خواهان و ناخواهان از او
اولى كه پيش از او نابوده كس
چشم سر عاجز بود از ديدنش
عمر بى معنى است بهر ذوالجلال
هرگز او جائى نبوده مستقر
گر گشايد دست بخشش كبريا
گرچه گنج كوهها آيد برون
گرچه كوهستان ببخشد سيم و زر
آنچه از اندوخته نزد خداست
خواهش جنبندگان ظرفى است خرد
كاسه ى اصرار اگر آرند پيش
پس كنون اى آنكه بنمائى سئوال
وصف يزدان را ز قرآن مى پذير
آنچه اهريمن به جبرت ياد داد
سنت پيغمبرش گردانده رد
هست بر دوش تو اين حق از خدا
پس بدان علم كسى شد استوار
كو بگفت آگه نيم از راز غيب
با زبان دل بكرده اعتراف
بار غيب از دست دانش هست دور
ترك كاوش در زواياى نهان
كاتب گيتى نوشته در كتاب
سهم عقل از بحر دانش اندكست
ايزدى كه نقش عالم را كشيد
گر درين آئينه بنمايى نگاه
گر خرد مانند تيرى برپرد
يا كه انديشه چو غواصى جسور
دل اگر چون عاشقى آشفته وار
گر سمند عقل گردد تركتاز
دست قدرت ز آستين آرد برون
غوطه ور گرديده در صد تيرگى
عاقبت مغلوب و درمانده، ز راه
پس زبان عجز بگشايد بدرد
كى مگس در عرصه ى سيمرغ تاخت
هر كه دارد سهمى از گنج خرد
تا كشد در ذهن خود تصوير او
ايزدى كز هيچ آوردى پديد
كى به دستش بود مقياسى ز كار؟
عرضه كرد ايزد توانائى ذات
جملگى بر اين سخن لب كرده باز
خانه ى انديشه بر برهان بساخت
هر طرف را بنگرى وز هر كجا
هر چه خلقت كرده، كرده برقرار
گرچه مخلوق ورا بينى خموش
بانگ آوازش به گوش آيد رسا
بار الها هر كه جهلش چيره بود
كو به مخلوقات تشبيهت نمود