آنچه اكنون پيش اين چشمان توست
اين غنيمت هست باقى از جهاد
تا دگر باره بهنگام ستيز
گر تو هم در جنگ بنمايى مدد
ورنه آنچه آورند ايشان بدست
در دهان غير، كى خواهد شست؟

اين زبان كه منشا رنج و غمست
گر كه بند آيد، دگر باشد محال
ور توانا در سخن باشد زبان
ما كه پيرو از فرامين حقيم
ريشه ها رويانده در دامان ما
پس بدانيد اين سخن را اى عباد
روزگارى گشته اينك در وطن
هم زبانها عاجز از گفتار راست
خوار گشته آنكه با حق يار شد
چاپلوسى و تملق رايجست
وه چه بدخويند مردان جوان
عالمان هستند بدكار و دورو
نه به پيرى خرد حرمت مى نهد
نه توانگر بر گدا چيزى دهد

چون سرشت مردمان از هم جداست
هست تركيبات انسانها ز خاك
نرم و ناهموار يا شيرين و شور
يك نفر دارد فريبا چهره اى
ديگرى را گرچه قامت شد بلند
ديگرى، زشتى بود نيكوى كار
ديگرى را سيرتى باشد نكو
ديگرى را هم دلى آشفته است
خوش زبانى هست كه بد باطنست
گفته اش نرم و دلش چون آهنست

كاشكى گردند در پايت فدا
بعد مرگت رشته اى ناگه بريد
بعد تو پيغمبرى نايد دگر
هر كه هر غم داشت خود از ياد برد
گر نبود امرت كه تا باشم صبور
آنقدر مى ريختم از ديده آب
هم فراقت هست دردى بى دوا
گرچه اين زارى برايت اندكست
مرگ باشد سرنوشتى بى ستيز
هم پدر هم مادرم بهرت فدا
مشفع ما باش در روز شمار
نام ما را بر زبان خود بيار

شكر آن را كه دو عالم، خاك اوست
در نگنجد در مكانى، كردگار
گرچه در حد نگاه ديده نيست
اين همه مخلوقها را داده جان
آفرينش هست بر ذاتش دليل
چونكه مخلوقات را مى آفريد
پس شباهتهاى خلقت شد گواه
راست گفتارى كه شانش برترست
عادلى كه حكم مى راند به داد
نوظهوريهاى خلقت شد گواه
عجز مخلوقات در دور جهان
جاودانه خويشتن دارد بقا
هست يكتائى، فراتر از خرد
جاودانه پابجا باشد اله
ذهنها از درك ذاتش عاجزند
بى وجود جسم، هر جا حاضرست
او تجلى كرد بر قلب بشر
خواست تا مخلوق خود با داورى
داورى را داد بر مخلوق خويش
بحث تكبير و بزرگى اله
يعنى آنكه او عريضست و طويل
بار ديگر نيز مى گردم گواه
هست امين گفته هاى كردگار
پس بر او و آل او بادا درود
چون فرستادش، بدو حجت بداد
راه پيروزى برايشان برگشود
كرد ابلاغ رسالت مصطفى
بس نشانهائى كه در اين ره گذاشت
رشته ى دين را بفرمود استوار
داد دستاويزهائى پايدار

جمله مخلوقات، جن و آدمى
در توانمندى پر شان خدا
باز مى گشتند بر نيكو طريق
ليك بيمارند دلها و نزار
يك نظر آيا به مخلوقات ريز
تا ببينند اينكه چونش آفريد
با تناسب آنچه را نيكوست داد
يك نظر بر مور خردى بنگريد
صد لطافت هست در اندام مور
اى شگفتا راه پيمايد مدام
مى كشاند دانه را بر لانه اش
عاقبت انديش باشد مور خرد
حق برويش باب روزى كرده باز
آنكه نعمت مى دهد، دارد بياد
گرچه باشد در پس يك تخته سنگ
يك نظر بنگر بدين خلقت، درست
معده و حلقش به هم پيوسته است
در كجاى او شكم يا دنده هاست؟
عقل گردد زين شگفتى ناتوان
پس بزرگ است آن خداوند وجود
دست و پائى خرد را در زير تن
در چنين خلقت كه كرده كردگار
گر برانى توسن انديشه را
بهر كشف راه حق، سازى تلاش
آنكه مورى خرد را داده وجود
از درشت و ريز هر چه آفريد
اختلافاتى كه بس پيچيده است
خلقت هر چه در عالم كرده زيست
گر درشت اندام باشد يا لطيف
گر سبك وزنست ور باشد گران
هست يكسان در نگاه كبريا
پس كنون بنگر تو در خورشيد و ماه
چون روان است آب دريا اى شگفت؟
كوههائى رشته وار و تك به تك
گونه گونى و زبان ها و لغات
واى بر هر كس كه منكر آمدست
منكر آنكس كه اين تقدير كرد
بغض حق، را در درون انباشتند
كاين همه مخلوقها همچون نبات
كشت خلقت را نباشد زارعى
ادعائى پوچ و باطل كرده اند
هيچ بى بنا، بنائى شد درست؟
يا دهد رخ هيچ جرمى در جهان؟
گر بخواهى از ملخ گويم سخن
حدقه هائى گرد همچون بدر ماه
گوشهائى داده از ديده نهان
حس نيرومند و دندانهاى تيز
خود درو سازند خرمن را چو داس
جمله، از دفع ملخها عاجزند
چون هجوم آرد بسوى كشتزار
كل اندام ملخ بنگر كه چيست؟
هر چه باشد بر زمين و در سپهر
مى كند بر آستان حق سجود
مى كند طاعت ز يزدان جهان
رشته ى فرمانبرى در گردنش
هر پرنده تحت فرمان خداست
گر گشايد پر، بداند كردگار
مى نشينند عده اى بر روى آب
رزق آنها را معين كرده اند
از شترمرغ و كبوتر وز كلاغ
تواند هر يك را به سوى خويشتن
ابر را آبستن باران نمود
كرد تعيين سهم هر جا را ز آب
خاك را از بعد خشكى، كرد تر
تا از آن طفل گياه آيد بدر

خود، ز توحيد الهى غافل است
وآنكه بهر او همانندى شمرد
هر كه در ذهنش شبيهى ساختست
هر كه گويد با اشاره او كجاست
هر كه در اوهام خود او را بديد
هر چه ذاتش هست فاش و آشكار
و آنچه او قائم به ذات خويش نيست
حق تعالى هست سازنده، بلى
قدر هر چيزى، معين از خداست
بى نيازست از تمامى وجود
نيست در دام زمان هرگز اسير
بى نياز از جمله دست افزارهاست
سستى او بر زمانها هست پيش
قوه ى ادراك را داده خدا
از تضاد شى ءها هست آشكار
از تقارنهايشان هم شد عيان
نور و ظلمت راه هم كردند تنگ
ضد خشكيها، تريها را نهاد
اى شگفتا مى نمايد سازگار
مختلفها را كند با هم قرين
اى بسا از حكمتى، يكتا خدا
عقل كى بيند از اين دريا، كنار؟
چونكه هر ابزار خود محدود بد
اينكه مى گويند كى آمد پديد
يا كه بود ايكاش بر شكلى دگر
در منافات است اينها لامحال
كرد خود را بر خردها آشكار
چشمها از ديدن او عاجزند
نه بود ساكن نه خود در حركت است
آنچه خود جارى نموده در حيات
يا چگونه آنچه را خود آفريد
گر چنين باشد، دگر ذات خدا
ذات او تجزيه گردد در عمل
چونكه آغازى برايش هست هم
پس دگر ناقص بود آن ذوالجلال
مى شود اوصاف او مخلوق وار
ليك يزدان زين سخنها برترست
آنچه بر غير خدا دارد اثر
نه فنا يابد نه گردد جابجا
هيچ چيزى را نزاده هيچگاه
كس نزائيدست او را بى گمان
نيست فرزندش، پسر يا دخترى
دست و هم عاجز ز درك ايزدست
نقش تصويرش نگنجد در خيال
دستها هستند از لمسش زبون
گردش ايام و چرخ روزگار
بى اثر در اوست تاريكى و نور
كردگارى را كه از همتا بريست
نيست محدود و ندارد انتها
نيست خود چيزى، محيط بر خدا
پس خدا را بر ندارد هيچكس
نه درون هيچ چيز افتاده است
در سخن آيد وليكن بى دهان
بشنود بى گوشهائى در بدن
بى نياز از حافظه دارد بياد
د
خشم مى گيرد بدون زحمتى
تا بگويد باش، مى گردد پديد
يا كند حركت صدائى در فضا
تا بگويد، رخ دهد هر هست و نيست
آن سخن هرگز نبد در روزگار
گفته بود آن را خداوندى دگر
هست گرديدست بعد از نيستى
كه بود مخلوقها را در حيات
كه بود مخلوقها را در حيات