فصل چهارم: عنصر معنوي (يا رواني يا اخلاقي) جرم - بایسته های حقوق جزای عمومی(1-2-3) نسخه متنی

178

فصل چهارم:
عنصر معنوي (يا رواني يا اخلاقي) جرم

علاوه بر عنصر قانوني مبتني بر پيش بيني رفتار مجرمانه در قانون جزا و عنصر مادي جرم شامل وقوع عمل
در خارج بايد عمل مزبور از اراده مرتکب ناشي شده باشد. در واقع بايد ميان عمل و شخص عامل رابطه رواني
(يا رابطه ارادي) موجود باشد که آن را عنصر اخلاقي (يا رواني يا معنوي) مي نامند.

ارتکاب عمل هم به خودي خود، دليل وجود عنصر معنوي يا رواني نيست و در مواردي با وجود اينکه عملي صورت
مي گيرد، قانون مرتکب آن را در جرائم عمدي به خاطر فقدان قصد مجرمانه يا فقدان مسؤوليت جزائي قابل
مجازات نمي داند. مانند احراز فقدان قصد و عمد در جرائم عليه اموال، چون سرقت و تخريب بنا و عمارت که
وصف مجرمانه را از عمل ارتکابي زائل مي سازد.

در تحقق عنصر معنوي يا رواني وجود دو عامل ضرورت دارد:

اراده ارتکاب فعل و قصد مجرمانه.

مبحث اول: شرايط عنصر معنوي (يا رواني يا اخلاقي) جرم

1ـ اراده ارتکاب فعل

در کليه جرائم اعم از عمدي يا غير عمدي اراده ارتکاب فعل وجود دارد و قانونگذار فقط انجام عمل ارادي


را مجازات مي کند. بنابراين حتي در صدمات بدني ناشي از حوادث رانندگي و مستي رانندة نيز شخص مرتکب
واجد اراده بوده و با همين اراده است که راننده، اتومبيل را به راه انداخته است. در واقع راندن
اتومبيل مورد اراده و خواست راننده هست و فقط نتيجه آن که صدمات بدني بوده مورد نظر و مقصود راننده
نبوده است.

در صورت فقدان اراده ارتکاب فعل، تحقق جرم منتفي است. پس اگر شخصي ديگري را به شدت به جلو براند و در
نتيجه اين عمل، دست شخص اخير به چشم ثالثي
اصابت و او را مصدوم نمايد، چنين حادثه اي که علي الاصول جرم است، وقتي بدون اراده ارتکاب فعل صورت
گيرد جرم شناخته نشده و مسؤوليتي براي شخص دوم به وجود نمي آورد.