فلسفه زكات - پول، بانک، صرافی نسخه متنی

كيفيت ارتباط اين عناوين با مبحث پول از اين قرار است:

الف) آن‏چه قرض داده مى‏شود يا پول نقد و يا كالا است؛ در صورتى كه قرض، پولى باشد يا قرض‏الحسنه است ويا قرض ربوى. در قرضى كه پول نقد، قرض داده مى‏شود، بحث قرض با بحث پول ارتباط پيدا مى‏كند كه به زودى به آن اشاره مى‏شود.

ب) آن‏جا كه زكات به پول تعلق مى‏گيرد خداوند متعال فرموده است:

اى پيامبر از اموال آنان زكات بگير تا آنان را پاك وتزكيه گردانى... .(1)

در اين آيه شريفه، كلمه «اموال» متعلق حكم وجوب اخذ زكات است و اين كلمه هم شامل كالاها و هم شامل پول مى‏شود.

روايات نقل شده از معصومين(ع) نيز بر مطلب دلالت دارد. بنابراين، هم‏چنان كه پرداخت زكات كالاها واجب است پرداخت زكات پول نيز واجب است. به همين دليل بحث پول به بحث زكات مربوط مى‏شود.

ج) ارتباط بحث ماليات با پول نيز از اين جهت است كه حكم وجوب پرداخت ماليات شامل موضوع‏هاى مختلفى مى‏تواند بشود كه يكى از آنها پول نقد است. به همين دليل بحث پول با بحث ماليات نيز مربوط مى‏شود.

فلسفه زكات

خداوند تبارك و تعالى در قرآن شريف مى‏فرمايد:

خُذْ من أمْوالِهِمْ صَدَقَة تُطَهّرهمُ و تزكِّيهم بها... ؛(2)

اى پيامبر، از اموال آنان زكات بگير تا بدين وسيله آنها را پاك و تزكيه گردانى.

از اين آيه شريفه فهميده مى‏شود فلسفه اصلى زكات در اسلام، تكامل معنوى و تطهير و تزكيه روحى براى پرداخت كنندگان زكات است. بنابراين، پرداخت زكات و ساير انفاقات مالى، منحصر به توانگران نيست بلكه فقرا نيز براى تزكيه روحى بايد انفاقات مالى را در حد توان خود انجام دهند تا از بركات ونتايج معنوى و روحى آن برخوردار شوند.

با توجه به آن‏چه گفته شد نظر به اين‏كه ايجاد قسط و تعادل اقتصادى، فلسفه انحصار حكم وجوب پرداخت زكات نبوده است و تزكيه و تكامل معنوى پرداخت كنندگان زكات هم مورد نظر بوده است، پس اگر در جامعه‏اى تعادل و عدالت اقتصادى برقرار شد فلسفه حكم وجوب پرداخت زكات منتفى نمى‏شود. البته بايد توجه داشت كه يكى از اهداف اصلى اسلام همان ايجاد عدالت اقتصادى و از بين بردن شكاف اقتصادى بين فقرا و اغنيا است ونظام اسلامى بايد برنامه‏هاى لازم براى اين امر را تدوين و اجرا كند. يكى از اهداف تشريع انفاقات مالى در اسلام، رفع فقر ومحروميت‏زدايى است. از نظر اسلام، مالكيت افراد، اعتبارى است و تنها مالكيت خداوند حقيقى است. و در صورتى كه فردى از پرداخت حقوق مالى كه شرع به عهده او واجب كرده است، خوددارى كند، دولت اسلامى موظف به گرفتن حقوق محرومان از او است. چنان‏كه اميرالمؤمنين(ع)

در مورد وظايف آگاهان جامعه فرموده است:

...اَنْ لا يُقارُّوا على كِظَّةِ ظالمٍ و لا سَغَبِ مظلومٍ...؛(3)

... خداوند از دانشمندان تعهد گرفته است كه نسبت به پرخورى ظالم و گرسنگى مظلوم بى‏تفاوت نباشند وآن‏را تأييد نكنند.

يكى از علل عدم بى‏تفاوتى آنان اين خواهد بود كه زكات را به نحو شايسته جمع‏آورى كنند و به مصرفش برسانند. البته تنها دليل وجوب زكات اين جمله مذكور نيست، اما اين اشاره است به فلسفه حيات اقتصادى اجتماعى.

نصاب زكات نگه‏دارى پول‏هاى جديد

در بحث «اشتراك پول‏هاى قديم و جديد در احكام» گفته شد كه اكثر احكامى كه شامل درهم و دينار مى‏شده است، شامل پول‏هاى كاغذى و تحريرى اين زمان نيز مى‏شود. يكى از احكامى كه شامل درهم و دينار مى‏شده است حكم وجوب پرداخت زكات است؛ كه بنابر آن‏چه گفته شد شامل پول‏هاى كاغذى و تحريرى نيز مى‏شود.

از آن‏جا كه در صدر اسلام پول رايج، درهم و دينار بوده است. نصاب يا حداقل پولى كه مشمول قانون پرداخت زكات مى‏شود، بر اساس درهم كه پايه پولى بوده، بيان شده است. اما اكنون كه درهم و دينار، رايج نيست چگونه مى‏توان نصاب پول‏هاى كاغذى را تعيين كرد؟