فصل ششم نقش، خدمات واهداف بانك واحكام آن - پول، بانک، صرافی نسخه متنی

فصل ششم نقش، خدمات واهداف بانك واحكام آن

آيا بانك‏ها موضوع‏هاى جديد فقهى هستند؟

صرّاف‏خانه‏ها وضرّاب‏خانه‏ها از قديم، بسيارى از عمليّات بانك‏هاى كنونى، مثل نشر پول، تبديل پول‏هاى مختلف به يك‏ديگر، انتقال پول و... را انجام مى‏داده‏اند. از اين جهت «بانك» پديده وموضوع جديد فقهى كه داراى احكام مخصوص به خود باشد، نيست؛ بلكه احكام صرّاف‏خانه‏ها وضرّاب‏خانه‏ها، شامل بانك‏ها نيز مى‏شود، ولى با توجه به نقش مهم سرمايه در سازمان ونظام توليد بعد از اختراع ماشين وهم‏چنين از اين جهت كه بانك‏ها با نشر نامحدود پول تحريرى، ايجاد اعتبار، اجراى سياست‏هاى مختلف پولى و... مى‏توانند عمل‏كردهاى كاملاً جديدى نسبت به عمل‏كرد صرّاف‏خانه وضرّاب‏خانه‏ها داشته باشند وتوزيع درآمد ونظام توليد را شديداً تحت تأثير قرار دهند، بانك‏ها موضوع‏هاى جديد فقهى هستند. از همين رو، لازم است بررسى‏هاى جديد براى تعيين احكام مربوط به عمل‏كردها وسياست‏هاى آنها صورت گيرد.

برخى از فقيهان وعلماى بزرگ، هم‏چون امام خمينى(ره)(1) عمل‏كرد بانك‏ها را در شمار موضوع‏هاى جديد فقهى يا به تعبير ديگر موضوع‏هاى مُستحدثه، ذكر فرموده‏اند. اين امر گوياى آن است كه آنها «بانك» را موضوعى جديد -كه احكامى مخصوص به خود دارد- مى‏دانسته‏اند.

خدمات بانك

در جهان امروز، قسمت عمده مبادلات پولى به وسيله بانك‏ها انجام مى‏پذيرد. اداره امور زندگى مردم وهم‏چنين اداره امور اقتصادى كشورها، مستلزم وجود بانك‏ها است. بانك‏ها به صورت جزيى از ابزار معاش بشر در آمده‏اند واين خود بهترين دليل براى تجويز وجود بانك‏ها از نظر اسلام است؛ زيرا اسلام نيازهاى فردى واجتماعى انسان را تأمين مى‏كند.

بانك‏ها امروزه كارها وخدمات مهم ومفيدى به قرار ذيل انجام مى‏دهند:

1- نگه‏دارى پول

منظور از «نگه دارى پول» اين است كه افرادى كه داراى پول نقد بيش از احتياج خود هستند، نياز به جاى امنى براى نگه‏دارى پول‏هاى خود دارند. به طورى كه بتوانند در هنگام نياز، به سرعت پول خود را در اختيار بگيرند،. بانك‏ها اين خدمات را به مردم ارائه مى‏كنند وپول‏هاى آنها را در قالب قرض‏الحسنه جارى، پس‏انداز قرض‏الحسنه وسپرده براى مردم نگه‏دارى مى‏كنند ومردم مى‏توانند زمانى كه اراده كنند، پول‏هاى خود را برداشت كنند.

بانك‏ها، پس‏اندازهاى مردم را جمع‏آورى كرده وبه صورت سرمايه‏هاى بزرگ در اختيار توليد كنندگان قرار مى‏دهند وخود نيز از اين طريق طبق عقود اسلام سود مى‏برند. به همين دليل، بانك‏ها نه‏تنها وجهى از سپرده‏گذاران براى نگه‏دارى پول‏هايشان دريافت نمى‏كنند، بلكه طبق قراردادى كه با آنها منعقد كرده‏اند، سود ويا خدماتى را هم به آنها ارائه مى‏كنند.

بايد توجه داشت كه سپرده‏گذارى با امانت‏گذارى تفاوت دارد؛ چون در قرارداد امانت، در مواردى به امين ونگه دارنده، اجازه تصرف در پول يا جنس به امانت گذاشته شده، داده نمى‏شود، امّا سپرده‏گذار