پشتوانه پول - پول، بانک، صرافی نسخه متنی

پول‏هاى كالايى و فلزى علاوه بر ارزش اعتبارى داراى ارزش ذاتى نيز بوده‏اند؛ اما پول‏هاى كاغذى و تحريرى تنها مقدارى كاغذ هستند كه به سبب نقشى كه حكومت‏ها بر آن حك كرده واعتبارى كه مردم براى آن قائل شده‏اند، ارزش پيدا كرده‏اند؛ به گونه‏اى كه اگر اعتبار آن را حكومت مربوط نقض كند ديگر به عنوان پول شناخته نمى‏شود و داراى ارزش نخواهند بود، هر چند ممكن‏است به عناوين ديگر مانند كالاى عتيقه، داراى ارزش شوند.

پشتوانه پول

در بحث «ماهيّت پول» گفته شد كه تمامى پول‏ها، داراى ارزش اعتبارى هستند. اكنون به اين مسئله مى‏پردازيم كه چه عامل وپشتوانه‏اى موجب مى‏شود مردم براى نوعى پول اعتبار قائل شوند؟ آيا پشتوانه ارزش اعتبارى پول هم خود امرى اعتبارى يا امرى حقيقى است؟ نگاهى به تاريخچه‏(9) پول به ما نشان مى‏دهد كه پول در دوران‏هاى مختلف داراى پشتوانه‏هاى گوناگونى بوده است:

الف) در ابتدا وزن و عيار سكّه‏هاى طلا و نقره، پشتوانه ارزش اعتبارى آنها بوده است.

ب) در مرحله بعد ذخاير طلا و نقره و سنگ‏هاى قيمتى بانك يا دولتى كه يك پول را چاپ كرده است، پشتوانه ارزش اعتبارى آن پول بوده است.

ج ) سپس مجموعه ذخاير سنگ‏هاى قيمتى و اوراق بهادار وارزهاى خارجى بانك يا دولتى كه پولى را منتشر كرده، پشتوانه ارزش اعتبارى آن پول بوده است.

د ) در نهايت، قدرت توليد حقيقى يك كشور از كالاها وخدمات مختلف، منابع طبيعى و ذخاير زيرزمينى گوناگون، نيروهاى فعال و متخصص، سياست‏هاى درست و سنجيده و ثبات سياسى و اقتصادى كشورى كه پولى را نشر و از آن حمايت مى‏كند، پشتوانه پول محسوب شده است.

به روشنى ملاحظه مى‏شود كه تمامى امور فوق -كه به عنوان پشتوانه پول پذيرفته شده‏اند- امورى حقيقى هستند؛ يعنى مردم بدون دليل و موجب حقيقى، براى پول ارزش اعتبارى قائل نمى‏شوند و بالاتر از آن، حتى در برخى موارد دولت‏ها براى پول رايج كشور، ارزشى قائل مى‏شوند، اما به سبب بروز جنگ يا مسائل ديگرى، مردم ارزش اين پول را كم‏تر از ميزان اعلام شده دولت مى‏دانند و در اين صورت، مردم در كردار اقتصادى و ارزيابى خود از ارزش پول به آن‏چه به نظر آنها پشتوانه ارزش اعتبارى پول است و آن را تعيين مى‏كند، نظر مى‏افكنند و از آن تبعيّت مى‏كنند، هر چند كه از ارزش تعيين شده دولت بسيار كم‏تر باشد.

نكته‏اى كه در اين‏جا قابل توجه است امكان تخطى هميشگى دولت‏ها از رعايت تعادل بين حجم پول و پشتوانه آن است. به عنوان مثال: دولت امريكا در چاپ و نشر دلار -كه رايج‏ترين پول بين‏المللى است- هيچ تعهدى براى پرداخت طلا به عنوان پشتوانه آن ندارد و مى‏تواند در كوتاه‏ترين مدت به هر مقدار كه بخواهد آن را چاپ و وارد بازار جهانى كند و سياست‏هاى خود را با آن اعمال نمايد و اين امر مى‏تواند استقلال ملى كشورهاى جهان سوم را به شدت متزلزل كند؛ لذا هر كشور بايد با توجه به اوضاع اقتصادى خود تدابيرى بينديشد كه آسيب پذيرى خود را از اين جهت به ميزان حداقل برساند.

بنابراين، كشورهاى صادر كننده پول نه تعهدى براى پرداخت پشتوانه آن دارند و نه تعهدى در مقابل كاهش خريد آن.گرچه مى‏كوشند ارزش آن را ثابت نگه دارند اما به‏دليل تورم جهانى و داخلى قادر نخواهند بود و از اين رو، هر دولتى به حسب ميزان محاسبات علمى و اقتصادى، اسكناس چاپ مى‏كند و تأييدش اعتبار آن است.

مقياس ارزش پول

گفته شد كه پول، مقياس ارزش كالاها و خدمات است، اما مقياس ارزش پول چيست؟ در پاسخ به اين سؤال دو احتمال وجود دارد:

احتمال اول اين است كه بگوييم حجم كالاها و خدمات توليد شده در هر اقتصادى، تعيين كننده ارزش پول آن اقتصاد است و اگر حجم كالاها وخدمات توليد شده، متوازن ومتعادل با حجم پول باشد، پول ارزش متعادل خود را دارا خواهد بود، اما افزايش نسبى حجم پول موجب كاهش ارزش آن مى‏شود. به تعبير ديگر، بر اساس