قيام مختار بن ابى عبيده ثقفى - پیامدهای عاشورا نسخه متنی

كه مى خواهيد، به هدفتان برسانم . من آن امير ماءمور، امين ماءمون ، كـشـنـده ديـوصـفـتـان جـبـّار، كـيـنـه جـوى و مـنـتـقـم از دشـمـنـان ديـن ، و خـون خـواه و طـالب حـق پايمال شده هستم .

شـمـا آمـاده شـويـد واسـتـعداد خود را تكميل و آشكار كنيد. من به شما بشارت مى دهم كه خود به كـتـاب خـدا و سنّت پيامبر(ص) و خون خواهى خاندان او و دفاع از مستضعفان و جهاد با مجرمان و روادارندگان حرام قيام خواهم كرد.(147) بـاقـيـماندگان توّابين با مختار ارتباط پيدا كردند و بعدا در قيام مختار شركت نمودند و او را يـارى دادنـد. (شـرح آن خـواهـد آمد.) مورّخين تاريخ شهادت سليمان بن صرد و توّابين را در ماه ربيع الاخر سال 65 ه‍.ق مى دانند.(148)

قيام مختار بن ابى عبيده ثقفى

مقدمه

يـكـى از مـهـم تـريـن پيامدهاى معروف عاشورا قيام خونين و حماسه تاريخى مختاربن ابى عبيده ثـقـفـى اسـت . اين قيام در سال 66 ه‍.ق آغاز شد و ضربه هولناكى بر عاملان واقعه عاشوراو حـكـومـت شـام وارد سـاخـت . رهـبـرى اين قيام بر عهده دو تن از چهره هاى تابناك تاريخ ـ يعنى : مختاربن ابى عبيده ثقفى و ابراهيم اشتر، فرزند قهرمانِ مالك اشتر ـ مى باشد.

مـا بـه يـارى خـدا، در ايـن فـصـل ، بـه اخـتـصـار و با استناد به روايات و كتب معتبر تاريخ و رجال ، به بررسى اين نهضت مى پردازيم : (149)

مشخصّات مختار

نام و نسب : مختاربن ابى عبيده بن مسعود بن عمرو بن عمير بن عوف بن قسى بن هنبة بن بكر بن هوازن ؛(150) قـبـيـله : ثـقـيـف ؛ كـه قـبـيـله مـشـهـور و گـسـتـرده اى از هـوازن ، از اعـراب مـنـطـقـه طـائف اسـت .(151) كنيه : ابواسحاق ؛ (152) لقـب : كـيـسـان ؛ فـرقـه كـيـسـانيه منسوب به او است . كيسان به معناى زيرك و تيزهوش ‍ است .(153) جـوهرى در صحاح مى نويسد:(كَيسان ، لقب مختار،(154) از (كيس) وزن (قيس)اشتقاق يافته و كيس به معناى ظريف و زيرك است .(155) طبق روايتى ، اصـبـغ بـن نـبـاتـه ، از يـاران امـيـرالمـؤ مـنين مى گويد: (لقب كيس را اميرالمؤ منين به مختار دادنـد.)(156) پـدر مـخـتـار: ابـوعـبـيـده ثـقـفـى ؛ در اوايـل خـلافـت عـمـر از طـائف بـه مـديـنـه آمـد و در آن جـا سـاكن شد.(157) وى يكى از سـرداران بـزرگ جـنـگ بـا ارتـش ‍ كـسـرى (ايـران)در زمـان عمر بود.(158) ماجراى رشـادت اين دليرمرد در واقعه يوم الجسر در جنگ با ارتش ايران در منطقه بصره معروف است . (159) مـادر مـخـتـار: دومـه ؛ وى از زنـان بـا شـخـصـيـّت بـود و او را صـاحـب عقل و راءى و بلاغت و فصاحت شمرده اند. (160)

حيات و پرورش مختار

او در سـال يـكـم هـجـرت مـتـولد شـد. (161) ابـن اثـيـر نـقـل كـرده اسـت : از نـخـسـتـيـن نـوزادان مـسـلمـانـى اسـت كـه در سال اول هجرى به دنيا آمده اند:(162) صاحب تاريخ فخرى مى نويسد: (مختار مردى شريف و كريم و بلندهمت بود.(163) او از همان كودكى و در نوجوانى در كنار پدر رشيدش ، كه فرماندهى لشكر اسلام را با ارتش ايـران آن روز بـر عـهـده داشـت ، در جـنگ ها شركت مى كرد و در واقعه قسّ ناطف ، با وجود كم سن وسـال بـودن ، شـهـامـتـى خـاص از خـود نـشان داده (164)و بدين ترتيب ، جنگ جويى شـجـاع و بـى پـروا از كـار درآمـد.(165) عـلامـه ابـن نـمـا او را بـه شـجاعت ، هوش ، سخاوتمندى ، حاضرجوابى ، تجربه و همت بلند مى ستايد.(166) علاوه بر صفات ذكـر شـده ، او مـردى عـابـد زاهـد و بـاتـقـوا بـود، در بـسـيـارى از ايـّام سـال روزه مـى گـرفـت و بـه نـمـاز مـداومـت داشـت ، او عـاشـق و دل باخته اهل بيت نبوّت (ع) بود و زندگى خود را در اين راه فدا كرد.(167) وى ادب و فضائل اخلاقى را از مكتب اهل بيت پيامبر(ع) آموخت ، (168) ودر آغاز جوانى ، هـمراه با پدر و عموى