مقدمه ششم، پايان دوران نصب خاصّ - پیشینه نظریه ولایت فقیه نسخه متنی

نمونه ديگر در باب «الوصي يوصي إلى غيره» با جمله: «إذا عدم السلطان العادل» به‏دوره غيبت نگاه مى‏افكند.(12)

مقدمه ششم، پايان دوران نصب خاصّ

يكى از اصول متفقٌ عليه پيش اماميّه، پايان دوره نيابت خاصه و نصب خاصّ است. طبق اين اصل، امام عصر(عج)، دو غيبت دارد: صغرا و كبرا. تفاوت غيبت صغرا با غيبت كبرا، در امكان رابطه با آن حضرت به‏واسطه سفراى چهارگانه بود. اين سفرا، مسؤوليت رهبرى فكرى و سياسى شيعيان را به‏نيابت از امام برعهده داشتند.(13) در واپسين روزهاى حياتِ آخرين سفير، امام زمان(ع) طىّ توقيعى شريف، پايان يافتن دوره نيابت خاصه را اعلام كردند.(14) از آن پس، هيچ شخصيت حقيقى، نمى‏تواند مدّعى شود كه ازطرف امام(ع) منصوب خاص است و مسؤوليت يا وكالتى به‏او محول شده است.

شيخ‏مفيد، در «باب وجوب إخراج الزكاة إلى الإمام» از كتاب مقنعه، به‏انتصاب خاص‏اشاره‏مى‏كند.(15) در اين باب، او معتقد است كه: در فقدان پيامبر و در غياب قائم مقام او،نوبت‏به‏منصوب خاص مى‏رسد كه عهده‏دار جمع‏آورى زكات و پرداخت آن به‏مصارف شرعى‏شود.

بخش دوم تبيين طرح انديشه سياسى شيخ‏مفيد

به‏نظر شيخ‏مفيد(ره)، با پذيرش شش مقدمه‏اى كه گذشت، بايد چنين گفت كه شارع، مسؤوليت رهبرى فكرى - سياسى شيعيان را، در عصر غيبت كبرا، برنايبان عام نهاده است. اين نايبان عام، همان فقيهان واجد الشرائط هستند و برمردم واجب است كه آن‏ها را يارى‏كنند.

طرح شيخ‏مفيد(ره)، اختصاص به‏زمان بَسط فقيهان و امكان تشكيل دولت مقتدر ندارد، بلكه در هر شرايط زمانى و مكانى، هر چند تحت شرايط تقيه شديد كه كوچك‏ترين حركت شيعيان، زير ذره‏بين جائران است


فقيه، به‏هر اندازه كه تمكّن دارد بايد احكام را اجرا كند و مردم هم بايد او را كمك كنند.

شيوه گفتار شيخ‏مفيد(ره)، از طرح ولايت انتصابى، متفاوت است. اين طرح، در قالب‏هاى مختلف و با تقريرهاى متفاوت، ارائه شده است. با تتبّع در ابواب المقنعة، به‏طور كلّى، چهار تقرير براى طرح ولايت انتصابى در نظر گرفته شده است. عناوين اين چهار تقرير، عبارت است از:

1 .بيان مصاديق ولايت فقيه‏

2 .بيان يك قضيه موجبه كلّيه در ولايت فقيه‏

3 .بيان يك قضيه سالبه كلّيه براى نفىِ ولايت غير فقيه‏

4 .كاربرد واژه‏هايى در اشاره به‏ولايت فقيه‏ اكنون به‏توضيح هر يك از چهار شل بالا، با استفاده از فرازهايى برگزيده از كتاب المقنعةمى‏پردازيم.

تقرير يكم: بيان مصاديق ولايت فقيه

ولايت كلّيه الهيه ائمه(ع) شعبه‏هاى زيادى دارد. منظور از مصداق، شاخه‏ها و شعبه‏هاى مختلف اين ولايت است. شيخ‏مفيد(ره)، به‏شعبه‏هايى از اين ولايت كلّيه در المقنعة اشاره دارد. او، با صراحت، اعلام مى‏كند كه اين شعبه‏ها و اين مصاديق، به‏فقيهان شيعه تفويض شده است.

مصاديق مذكور عبارت است از:

1 .ولايت برامامت در نمازها؛

2 .ولايت قضا؛

3 .ولايت اقامه حدود؛

4 .ولايت زكات؛

5 .ولايت تنفيذ وصايا.

1 .ولايت برامامت در نمازها

ولايت برامامت در نمازها، به‏ويژه نماز عيد كه جنبه سياسى دارد، شعبه و بخشى از ولايت تدبيرى و سياسى عترت طاهره(ع) است. از اين‏رو مساجد جامع كه اهميت زيادى در يك شهر دارند و جمعيت آن ها چشمگير است، مربوط به‏امام المسلمين بوده است.(16) در اين مساجد، امام و يا منصوب او به‏امامت مى‏ايستد. در