قسمت سوم انديشه سياسى سيد مرتضى و سلّار ديلمى و شيخ طوسى - پیشینه نظریه ولایت فقیه نسخه متنی

قسمت سوم انديشه سياسى سيد مرتضى و سلّار ديلمى و شيخ طوسى

1 .سيدمرتضى (355 - 436 ه.ق)

على‏بن‏الحسين الموسوى البغدادى، ملّقب به«شريف‏المرتضى» و «علم الهدى»، جامع علوم معقول و منقول و از اركان فقاهت شيعه است. شاگرد شيخ‏مفيد(ره) بود و پس‏از وى، رياست دينى و دنيوى شيعيان را برعهده داشته است. سيدمرتضى، شخصيّتى است كه در امور سياسى و مسايل مربوط به‏ولايت تدبيرى و حاكميّت، دخالت كرده است و ازطرف خلفاى عبّاسى، مناصب مهمّى مانند «امارت حج و حرمين» و «نقابت اشراف» و «مرجعيّت تظلّمات و شكايات مردم» و «سِمت قاضى القضاتى»، حدود سى سال و اندى، در اختيار او بوده است.(1) در واقع، سرپرستى اين مناصب مهمِّ حكومتى و ولايى را با اذن و اجازه امام عصر(عج)، اداره مى‏كرده است و الّا قبول ولايت جائران، فى نفسه، طبق مذهب فقهى شيعه جايز نيست.

سيدمرتضى، در بُعد كلام، متكلمى ماهر و چيره‏دست، و در بُعد فقهى، فقيهى شايسته و بزرگ است. هم در فقه و هم در كلام، تأليفات ارزشمند و فراوان دارد. در زمينه كلام، از دو اثر مهم او به‏نام الذخيرة و الشافى مى‏توان نام برد. كتاب الشافى را، شاگرد ممتاز او، شيخ‏طوسى، تلخيص كرده است. الانتصار و جمل العلم و العمل، دو اثر، از تأليفات مهم فقهى او به‏شمارمى‏رود.

صرف نظر از اقدام عملى سيدمرتضى(ره)، در دخالت در امور سياسى و پذيرش شؤون سلطانى - كه بايد با اعتقاد به‏رضايت و مأذون بودن او از سوى امام زمان(ع) انجام گيرد، و اين اقدام، مى‏تواند نكته مهمى باشد - براى دريافت تفكر سيدمرتضى در باب ولايت فقيه، بحث ولايت فقيه را مى‏توان در كتب كلامى و فقهى او يافت.