تعالی از دیدگاه محیی الدین و یاسپرس نسخه متنی

اين تقسيم حاصر نيست، زيرا عقايد ديگرى نيز در باره او هست. بهرحال ترديدى نيست كه وى بزرگترين عارف جهان اسلام است و هرگز كسى پس از او قابل مقايسه با او نيست مگر مقايسه‏اى كه از دور دستى بر آتش باشد; همان‏گونه كه مقاله حاضر در پى آن است.

محيى‏الدين در كثرت تاليفات بين حكما و عرفاى اسلامى كما و كيفا نظير ندارد تعداد تاليفات او را از 150 كتاب و رساله كمتر ننوشته‏اند و فتوحات مكيه او شايد به‏اندازه همه تاليفات بوعلى و غزالى باشد. (2)

ميان تاليفات او دو كتاب داراى اهميت‏خاصى است:

1) الفتوحات المكية كه مشتمل بر تمامى بحثهاى عرفان نظرى است.

2) فصوص الحكم كه نظريات عرفانى او را به‏طور موجز و خلاصه دربر دارد.

اين كتاب در27 «فص‏» نوشته شده است و هر يك به پيامبرى اختصاص دارد و به‏عنوان «كلمه‏» يا پيام آن نبى و رسول، معارف و حكمتها را بيان مى‏كند. فصوص‏الحكم جوهره فكرى و چكيده عقايد و تعاليم عرفانى اواخر عمر پربركت اين اعجوبه عالم است. نيكلسون گويد:

«هر يك از اين‏27 فص كتاب، مربوط به كلمه [Logos] پيامبرى است كه نشان‏دهنده صفت ويژه الهى است. و از آنجا كه خدا خود را جز در انسان كامل به‏طور كامل ظاهر نمى‏كند، و لذا در فص اول، آدم(ع) به عنوان عالم صغير مطرح شده است; زيرا انسان كامل آينه مطلق الهى است و غالبا ابن‏عربى فصى از قرآن گرفته، اصول و عقائد خود را از آن استخراج مى‏كند». (3)

و شهيد مطهرى گويد:

«كتاب فصوص‏الحكم گرچه كوچك است، ولى دقيق‏ترين و عميق‏ترين متن عرفانى است‏شروح زياد بر آن نوشته شده است در هر عصرى شايد دو سه نفر بيشتر پيدانشده باشد كه قادر به فهم اين متن عميق باشد». (4)

1 . 2 . كارل ياسپرس به سال‏1883م. در شهر اولدينورگ آلمان چشم به جهان گشود و پس از مدتى به تحصيل در رشته حقوق دانشگاه پرداخت. سپس به رشته پزشكى روى‏آورد و در سال‏1909م. دكتراى پزشكى خود را از دانشگاه هايدلبرگ دريافت كرد و در بخش روان‏درمانى بيمارستان همان دانشگاه به پژوهش پرداخت. پس از انتشار نخستين كتاب او در باره آسيب‏شناسى روانى در سال‏1913م. به استاديارى دانشكده فلسفه هايدلبرگ برگزيده شد. در سال‏1919م. كتاب «روانشناسى جهانگرى‏» را نوشت كه مرز بين فلسفه و روانشناسى بود. خود وى بعدا آن را در موضوع فلسفه هستى قرار داد.