زن و قصاص نسخه متنی

وي در پايان نتيجه مي‏گيرد كه: ظاهر آيه 45 سوره مائده كه بطور صريح و مطلق، نفس را در برابر نفس قرار داده، تساوي هر دو جنس را در اين مسأله مي‏رساند. و آيه 178 سوره بقره نيز نه منطوقا و نه مفهوما تفاوت بين زن و مرد را در امر قصاص نمي‏رساند. بلكه در مقام محدود كردن قصاص به فرد قاتل، با قطع‏از نظر جنسيت و حالت بردگي يا آزادي است. نويسنده محترم مقاله مدعي شده است كه آيه شريفه، در گزاره خاصي نازل شده است و مفسران در شأن نزول آن اتفاق نظر دارند، و حكم آيه، اختصاص به همان مورد نزول و زمان نزول دارد و در زمانهاي پس از آن قابل اجرا نيست. و مراد از مرد و زن و برده‏اي كه در آيه آمده است منظور همان افرادي بوده‏اند كه آيه در مورد آنها نازل شده است.

در پاسخ به ايشان نخست بايد گفت: شأن نزول آيه، با زمان و محيط نزول آيه دو موضوع مختلف مي‏باشند. محيط نزول آيه شايد همان بوده است كه بيان كرده است، اما اثبات شأن نزول، مشكل است. به دليل آنكه مفسران در شأن نزول آيه اتفاق نظر ندارند و روايات چندي نيز در اين گزاره گزارش شده است، طبري شماري از آنها را در تفسيرش آورده است:

1 ـ شعبي: دو قبيله با انگيزه‏هاي جاهلي با هم جنگيدند. پس از آن، يكي از آنها مدعي بود كه به خاطر برده‏اي كه از آنها كشته شده بود، بايد فلان شخص و در قبال زني كه كشته شده بود فلان شخص را بكشند و آيه شريفه نازل شد.(49)

2 ـ قتاده: در جاهليت اگر يك گروه اموال و افراد بيشتري داشتند و اگر برده‏اي از قبيله ديگر، برده آن را مي‏كشت مي‏گفتند، ما جز مرد آزادي را قصاص نمي‏كنيم و اگر زني از قبيله ديگر، زني را از آنها را مي‏كشت مي‏گفتند: جز مردي را به جاي آن نمي‏كشيم و آيه شريفه نازل شد.(50)

3 ـ عامر: اين آيه در موضوع جنگي در جاهليت، نازل شد كه از دو طرف بردگان و زنان و افراد آزاد كشته شده بودند.(51) و دستور داده شده كه هر كشته‏اي در برابر كشته مقابل و از همان جنس قرار گيرد.

4 ـ در زمان پيامبر جنگي واقع شد زن و مرد و برده از دو طرف كشته شدند پيامبر(ص) دستور داد كه ميان آنها صلح شود و خون هر كدام از گروه بردگان و زنان و مردان در برابر گروه خودش قرار گيرد.(52)

5 ـ سدي: دو گروه در زمان پيامبر(ص) با هم به جنگ پرداختند، يكي از آنها مسلمان بودند، و پيامبر(ص) ميان آنها صلح برقرار كرد و آنها مرد و زن و برده را كشته بودند(53)...

6 ـ ابو مالك: دو گروه از انصار با هم جنگيده بودند. يكي از آنها كه قدرت بيشتري داشتند در گرفتن خون بها و قصاص امتياز مي‏خواستند، رسول خدا(ص) خواست صلح برقرار كند، آيه شريفه نازل شد.(54)

7 ـ و شماري نيز گويند چنين موضوعاتي نبوده است.(55) فخر رازي چهار روايت مختلف را در شأن نزول نقل كرده است.

8 ـ شماري از اعراب كه قدرت بيشتر داشتند در قصاص و ديات امتياز مي‏خواستند تا اينكه يكي از اشراف كشته شد و پدر او به قبيله قاتل گفت: كه يا فرزندم را زنده كنيد، يا خانه‏ام پر ستاره نماييد، يا تمام افراد شما بايد كشته شوند.(56)

9 ـ در موضوع بني نضير و بني قريظه كه به شيوه اعراب عمل مي‏كردند نازل شده است.(57)

10 ـ در مورد شهادت حضرت حمزه نازل شده است.(58)

11 ـ بيان حكم قصاص در اسلام است و بايد ميان زن و مرد تفاوت قايل شد. حديث حضرت علي(ع)(59)

12 ـ سعيد بن جبير: دو گروه از اعراب اندكي قبل از اسلام جنگيده بودند، زنان و بردگان نيز كشته شده بودند يكي از آنها كه قدرت بيشتر داشت مي‏گفت در برابر برده، آزاد و در برابر زن، مرد بايد كشته شود.(60)