از روي دست استاد

درهنر مثل اقتصاد، تقليد و وام گيري از يك شيوه با يك سبك خاص ، امري اساسي است و همچنان كه لافونتن به فاصله 23 فرن ، حكايتي از ايزوپ را به شعر درمي آورد ،ادوار مانه (1833-1832) نيز از يك هنرمند اسپانيول كه دويست سال قبل از او مي زيسته الهام مي گيرد از 17 سپتامبر گذشته (26شهريور ماه ) نمايشگاه بي نظيري در موزه اورسي در پاريس آغاز به كار كرده است كه درآن با ارائه آثار نقاشي متعددميزان اثر گذاري ولاسكولز (1660-1599) و ديگر استادن نقاشي اسپانيايي برمانه و به طور كلي هنر پاريسي ميانه قرن نوزدهم ميلادي ، مورد بررسي قرارگرفته است .اين نمايشگاه تا پنجم ژانويه 2003 در موزه اورسي برقرار است . مانه به سنت نقاشي فرانسوي بي اعتنا بود وتقابل معروف دلاكروابااينگرس ،همچنين تحريكات كوريه برايش اهميتي نداشت كوربه حتي امروز هم براي اهل نقاشي در ميان مدرن ها دانست يا آخرين نقاش كلاسيك به هر حال مانه نزدولاسكولز توانست راه حل هايي را كه او را عميقاً به سوي بيان تصويري جهان بيني و نگاه بودلري اش از زندگي مدن هدايت مي كرد پيدا كند.

گفته مي شود كه مانه گاهي بانوعي طنزآميز از روي كارهاي ولاسكوئز تقليد مي كرد با اين حال همه   كارشناسان هنري اتفاق نظر دارند كه درعرصه هنر نتيجه كار است كه اهميت دارد . مانه نيز توانست به نبوغ خودش به يك نقاش كامل درعصر خودش تبديل شود و البته در اين مسير تقليدي آگاهانه از هنر ولاسكوئزآگاهانه از هنر ولا سكوئز علم سحر انگيزش در استفاده از رنگ ها ، به ويژه در استفاده از رنگ هاي مشكي و خاكستري ،داشسته است بزرگترين و معروف ترين كارهاي مانه مديون ولاسكوئز هستند و درآنها چيزي از هنر نقاشي ولاسكوئز ديده مي شود مسلم است كه مانه ولاسكوئزرا كپي نمي كند بلكه اين روح نقاشي ولا سكوئز است كه درزماني و قالبي ديگر متجلي ميشود مثلاً او با الهام از «سرباز مرده »(اثر ايتاليايي قرن هفدهم كه تا قرن نوزدهم تصور مي شد متعلق به ولا سكوئز است ) تابلوي «گاو بازمرده »(65-1864) را نقاشي مي كند كه به نظر برخي ازكارشناسان اين هنر بعد از سفر مانه درسال 1865 به اسپانيا رتوش شده است وقتي دو تابلو را مقايسه مي كنيم متوجه مي شويم كه هنرمند فرانسوي مطمئناً تحت تاثير رنگ هاي سيا استفاده شده در تابلوي «سربازمرده » قرار داشته است .

«موزه يسين پير» كه امروز الماس درخشان وبي همتاي «نشنال گالري » در واشنگتن است نيز گوشه چشمي به «نوشندگان » ولاسكوئز دارد. سحر رنگ سيا درتابلوهاي ولاسكوئز را درتقريباتمام اثرهاي عالي مانه مشاهده مي كنيم .

مانه همچنين مي تواند از روي دست استادن ديگر اسپانيول نيز شاهكار آفريني كند . يكي از جاه طلبانه ترين تابلوه اي او به لحاظ فرم و محتوي ،يعني «اعدام ماكسيميليان » مهم از اثر معرف «ترس دمايو » از گويا« Goya »است مانه ازيك خبر سياسي - تراژيك كه نماد شكست سياست   خارجي ناپلئون سوم است و با الهام گرفته ازگويا ، يكي از كار آمدترين تابلوهاي نقاشي تاريخ رامي آفريند تابلوهاي نقاشي تاريخ را مي آفريند مانه همچنين مي تواند به عنوان خالق «المپيا» مثل گويا در تابلوي «دختران جوان » نگاهش را به يك حيوان اهلي موجود در كادر بدوزد و با چند حركت مضاعف قلم نقاشي ، سگ كوچك روستا را به يك شاهكار تبديل نمايد.

پرسشي كه دراين جا مطرح مي شود اين است كه اين شيفتگي براي هرن نقاشي اسپانيول ازكجا نشات مي گيرد ؟واقعيت اين است كه دردوران جواني مانه ، اسپانيا مد روز بوده است . ناپلئون سوم امپراتوريس را از طبقه نجباي اپيري انتخاب كرد . درآن زمان فرانسوي ها با گذر از كوه هاي پيرنه ، هنر گاوبازي را كشف كردند كه به وضوح در اشعال تئوفيل گوتپه ، شاعر پرآوازه قرن نوزدهمي فرانسه نيز به آن اشاره شده است .

زيارت مادريد :

آيا مانه در دوران نوجواني ، هنگامي كه باوالدين اش به ديدار كلكسيون نقاشي اسپانيول لويي فيليپ (كه اندكي بعد به لطف جمهوري دوم به موزه ها را يافت ) رفته بود؟تحت تاثير ولاسكوئز و گويا قرار گرفت ؟

اطلاعات دقيقي در اين مورد وجود ندارد در عوض اين نكته مسلم است كه اوبراي كپي كردن «پرتره فليپ پنجم » كه درآن زمان تصور مي شد اثر ولاسكوئز است ، به موزه لوور رفته بود در واقع اين تابلو به دست دل ماسو، داماد ولاسكوئز كشيده شده است با اين حال اين نقاشي به مانه كمك مي كند بافضاي اثر هنرمند اسپانيول و به ويژه شيوه استفاده از رنگ ها ازسوي وي آشنا شود. اما كشف حقيقي ولاسكوئز دراسل 1865 اتفاق مي افتد زماني كه مانه در مادريد حضورمي يابد و درواقع به زيارت معبود هنري اش نايل مي شود فقط آشپزي نامطبوع محلي است كه مانه را واردمي كند پيش از موعد خسته و مريض به پاريس برگردد .اسپانياي آن دوره در برابر فرانسه روبه پيشرفت و شكوفا مثل يكي از كشورهاي فعلي جهان سوم محسوب مي شد.

مانه   درمادريد با صداي بلند خوشبختي اش را ازبابت كشف ولاسكوئز اعلام مي كند ، «من نزداو ايده آل خودم درنقاشي را كشف كرده ام ديدار شاهكارهاي (ولاسكوئز)اميد واعتماد كامل را در دلم و ذهنم ايجاد كرده است »

مانه همچنين در مادريد با تئو دور دوره يكي ازمنتقدان معروف و ماهر نقاشي درآن دوران ، ديدارمي كند آشنايي اين دو به كشيدن پرتره اي از دوره درسال 1867 منجر مي گردد دوره درهنگام نقاشي متوجه مي شود كه مانه اشيايي مثل يك كوزه خالي آب ، كتاب و ليمو را دركنار پاي او قرار مي دهد اين جا نيز درس هايي برگرفته از ولاسكوئز را مشاهد ه مي كنيم كه عادت داشت در پرتره ها نيز گوشه اي از تابلو را به طبيعت بي جان اختصاص دهد به ويژه اين حالت در تابلوي «پريمو»كاملا معلوم است .

تابلوي «اميل زولا»

تابلوي «اميل زولا» اثر مانه پرتره اي كاملامعروف ازين نقاش بزر گ فرانسوي است كه دركتب تاريخي و دايرة المعارفي متعدد و به ويژه دركتاب هاي تاريخ ادبيات فرانسه ،بسيار آمده است به نظر مي رسد اين تابلو نيز درسال 1868 با الهام از پرتره «دن ديه گودي آسدو» رمان نويش مشهور و پر فروش اسپانيول كه به دست تواناي ولاسكوئز كشيده شده پابه عرصه هنر گذاشته است كنتراست بين رنگ سفيد كتاب پيش روي زولا و كت و زمينه سياهرنگ ، به نوعي در اثر ولاسكوئز ديده مي شود.

درزمينه تابلوي مانه طرح مبهمي از «نوشندگان » اثر ولاسكوئز ديده مي شود تا به قول فرانسواز گشن «مكالمات كارگاهي هنرمند فرانسوي از كورو« Corot » تا دگاه درميانه قرن نوزدهم كاملات تحت تاثير نقاشي اسپانيول قرار داشته اند دراين ميان مانه با تاثير پذيري آگاهانه از ولاسكوئز( بافاصله دوقرن )آثاري ماندگار ازخودش برجاي گذاشته است كه دين دوباره آنها در موزه اورسي (تاپنج ژانويه 2003 ) خالي از لطف نيست .

پي نوشت : شارل بودلر ،شاعر معروف قرن نوزدهم فرانسه كه «گل هاي شر»شاهكاراوست .او علاقه فراواني به جسم زن و مواد مخدر و مشروبات الكي داشت و درنهايت در اثر شدت استفاده از اين ها مرد.