بیشترتوضیحاتافزودن یادداشت جدید
پرسش ديگرى در اين جا درخور طرح است به اين بيان: در جايى كه رايزنى بر حاكم اسلامى لازم است و يا در جايى كه لازم نيست ولى حاكم اسلامى به دلايلى به مشورت پرداخت آيا عمل به نتيجه مشورت بر او لازم است و يا پس از مشورت مى تواند به جمع بندى خود عمل كند.در پاسخ مى توان گفت: مشورتهاى حاكم اسلامى بر دو گونه است:1. مشورت فردى: به اين گونه كه حاكم اسلامى با يك فردو يا افرادى به صورت غير متمركز مشورت كند.2. مشورت جمعى و يا نهادى: حاكم اسلامى با گروهى از خبرگان و متخصصان به مشورت بپردازد و يا با نهادى كه بر اين كار تأسيس شده مشورت نمايد.در صورت نخست با توجه به روايات و سيره پيامبر(ص) و على(ع) تصميم نهايى از آن حاكم اسلامى است. گفت وگوى ابن عباس با امام على(ع) شاهد بسيار خوبى بر اين مطلب مى تواند باشد. افزون بر اين در روايتى از امام رضا(ع) آمده است:(… انّ رسول اللّه يستشير اصحابه ثم يعزم على مايريد.)50پيامبر اكرم(ص) همواره با اصحاب خويش مشورت مى كرد و سپس بر آنچه اراده مى كرد تصميم مى گرفت.اين روايت ناظر به مشورتهاى پيامبر(ص) با افراد گوناگون است. از ابتداى روايت بر مى آيد51 كه سيره پيامبر(ص) اين بوده كه در بسيارى از كارها با افراد گوناگون مشورت مى كرده و سپس تصميم مى گرفته است. روايات در اين زمينه كه امامان(ع) با اصحاب و يا غلامان خود به رايزنى مى پرداختند و سپس تصميم مى گرفتند فراوان است.52و امّا در صورتى كه رايزنى با جمع و يا نهادى باشد كه براى رايزنى تشكيل شده اند از روايات و سيره پيامبر(ص) و على(ع) و سخن فقيهان شيعه بر مى آيد كه عمل به نتيجه شورى در صورتى كه ناسازگار با اسلام نباشد لازم است همان گونه كه در همين مقاله اشاره كرديم: پيامبر(ص) درباره جنگ بدر مشورت كرد و نظر گروه بيش تر را كه به جنگ بود پذيرفت. در جنگ احد خندق و… با اصحاب مشورت كرد ( 89 ) و رأى اصحاب را بر رأى خود پيش داشت. حضرت على(ع) نيز درباره جنگ با معاويه سخن بيش ترين را كه جنگ با معاويه بود پذيرفت.ييا امام على(ع) از پيامبر اسلام(ص) مى پرسد اگر براى ما كارى پس از شما پيش آمد كه در قرآن و سنّت شما شيوه انجام آن نيامده باشد چه كنيم؟رسول خدا(ص) در پاسخ فرمود:
لطفا منتظر باشید ...
