حکم ثانوی از دیدگاه امام خمینی نسخه متنی

(يظهر من كثير من الروايات ان التقية التى بالغ الائمه عليهم السلام فى شأنها هى هذه التقية فنفس اخفاء الحق فى دولة الباطل واجبة وتكون المصلحة فيه جهات سياسية دنية ولولا التقية لصار المذهب فى معرض الزوال والانقراض)21

از بسيارى روايات روشن مى شود تقيه اى كه امامان عليهم السلام در مورد آن اهتمام ويژه داشته اند اين قسم تقيه است. [در اين تقيه] خود پنهان داشتن حق در دولت باطل واجب است و مصلحتى كه سبب اين كار مى شود جهات سياسى دينى است. اگر تقيه نبود مذهب دچار نابودى مى گرديد.

از جمله رواياتى كه در اين سخن مورد نظر امام است جمله اى است از امام صادق(ع) كه در روايت سليمان بن خالد آمده است:

(يا سليمان انّكم على دين من كتمه أعزّه الله ومن أذاعه اذلّه الله)22.

اى سليمان! شما دينى داريد كه اگر انسان آن را پنهان بدارد خدا او را عزيز مى دارد و اگر آن را افشا كند خداوند او را خوار گرداند.

همچنين آن حضرت بنابر روايت صحيحه هشام بن سالم در تفسير آيه (ويدرؤن بالحسنة السيئة)23 فرموده است:

(الحسنة التقية والسيئة الاذاعة)24.

حسنه عبارت از تقيه و سيئه عبارت است از افشا.

گاهى نيز ممكن است هدف از تقيه حفظ وحدت مسلمانان و به دست آوردن دوستى آنان و از بين بردن كينه ها و كدورتها و برطرف كردن جوّ تشنج و حساسيت باشد. البته اين در موردى است كه اظهار عقيده و دفاع از آن انگيزه مهم تر نباشد. برابر روايتى كه آن را هشام كندى نقل مى كند امام صادق(ع) خطاب به گروهى از شيعيان فرمود:

(مبادا كارى كه سبب سرزنش و عيب گيرى بر شما شود انجام دهيد. همانا فرزند ناباب با كار خود سبب بدنام شدن پدر خود مى شود. براى كسى كه نسبت به او گرايش داريد [يعنى ائمه عليهم السلام] زينت باشيد نه مايه زشتى و انزجار. با عشيره ها و قبيله هاى ايشان [اهل سنت] پيوند و رفت وآمد داشته باشيد بيماران آنان را عيادت كنيد و بر جنازه هاى آنان حاضر شويد آنان در هيچ كار خيرى بر شما پيشى نگيرند كه شما در انجام كار خير بر آنان سزاوارتريد.

حضرت پس از اين سفارشهاى مهم اجتماعى و وحدت آفرين مى فرمايد:

(والله ما عُبِدَ الله أحبّ اليه من الخبَأ.)25

به خدا سوگند خداوند به چيزى دوست داشتنى تر از (خَبَأ) پرستش نشده است.

راوى مى پرسد: (خَبَاء) چيست؟

حضرت مى فرمايد: تقيه.

البته ممكن است در اين جا رواياتى را به عنوان روايات ناسازگار با روايت بالا

برشمرد و ارائه داد از جمله روايت زير از على بن راشد:

(قلت لابى جعفر(ع): ان مواليك قد اختلفوا فرصلّى خلفهم جميعا.

فقال: لاتصل الا خلف من تثق بدينه.)26

به امام باقر(ع) عرض كردم: دوست داران شما با يكديگر اختلاف نظر دارند آيا من پشت سر همه آنان نماز بگزارم؟ حضرت فرمود: نماز نگزار مگر پشت سر كسى كه به دين او اطمينان دارى.

امام خمينى در پاسخ اين شبهه نوشته است:

(اين گونه روايات ناظر به حكم اولى است و در نتيجه ناسازگارى با روايات باب تقيه كه ناظر به حكم ثانوى است ندارند.)27

پاره اى از روايات نيز سخن معظم له را به خوبى تاييد مى كنند مانند روايت زير از اسماعيل جعفى:

(قلت لابى جعفر(ع): رجل يحبّ اميرالمؤمنين(ع) ولايتبرأ من عدوه ويقول: هو احبّ اليّ ممّن خالفه فقال: مخلّط وهو عدوّ فلاتصلّ خلفه ولا كرامة الا ان تتقيه.)28