دانشمندان زيديه

على ربانى گلپايگانى

نام تنى چند از مشاهير و دانشمندان زيديه را يادآور مى شويم:

1- احمد بن عيسى بن زيد (247- 157 ه)

كتاب وى امالى است كه به نام «راب الصدع » در سه جزء به تحقيق علامه على بن اسماعيل بن عبد الله صنعانى و توسط دار النفائس بيروت (1410 ه) چاپ شده است، و مشتمل بر 2790 حديث از رسول اكرم صلى الله عليه و آله و ائمه اهل بيت عليهم السلام است.

2- القاسم الرسى (246- 169 ه).

وى جد يحيى بن الحسين مؤسس حكومت زيديه در يمن است، و تاليفات بسيارى درباره عقايد و فقه دارد.

3- الامام الهادى:

يحيى بن الحسين (298- 245 ه) . مؤسس حكومت زيديه يمن است. وى نيز تاليفات بسيارى در اصول و فروع دارد.

4- الناصر للحق (304- 230 ه) . مؤسس دولت زيديه در طبرستان.

5- ابو القاسم محمد بن يحيى (3113- 278 ه)

وى فرزند «الامام الهادى » و معروف به «الامام المرتضى » است. درباره تفسير و فقه تاليفاتى داشته است.

6- ابو الحسين احمد بن الحسين بن هارون (411- 333)

وى نخست بر مذهب اماميه بود، ولى بعدا به مذهب زيديه گراييد. شيخ طوسى علت اعراض او از مذهب اماميه را اين دانسته است كه وى درك و تصوير درستى از روايات مختلف درباره فروع دين نداشت، ولى بايد دانست كه اختلاف در فروع باعث نمى شود كه انسان آنچه را درباره اصول با دليل ثابت شده است رها كند. (1)

7- محسن بن محمد بن كرامه معروف به «الحاكم الحبشى » (494- 413 ه).

از اساتيد زمشخرى است. فهرست آثار او را 42 كتاب شمرده اند.

8- ابو سعيد نشوان حميدى(متوفاى 573 ه)

از نوادر عصر خود در لغت و نحو و تاريخ بود. از وى آثارى به طبع رسيده است. از آن جمله است رساله «الحور العين و تنبيه السامحين » .

9- عبد الله بن حمزة بن سليمان

از نوادگان حسن مثنى (614- 561 ه) در اصول فقه، فقه، كلام، حديث و ادب تاليفات بسيارى داشته است.

10- المؤيد بالله، يحيى بن حمزة بن على

از نوادگان امام جواد عليه السلام (749- 669 ه) در علم كلام و بلاغت از معاريف عصر خود بوده است. از آثار مطبوع او كتاب «الطراز» در فن فصاحت و بلاغت و اعجاز قرآن كريم است. كتاب «الانتصار» او در فقه نيز از مهمترين منابع ابن المرتضى در كتاب «البحر الزخار» است.

11- احمد بن يحيى بن المرتضى (840- 764 ه) مؤلف كتاب «البحر الزخار».

وى از برجسته ترين دانشمندان زيدى در فقه و اصول است و در زمينه هاى مختلف علوم اسلامى- اعم از عقلى و نقلى- داراى تاليف است، از آثار معروف او مى توان كتابهاى زير را نام برد:

الف: البحر الزخار الجامع لمذاهب اهل الامصار.

ب: كتاب الازهار فى فقه الائمة الاطهار. اين كتاب نزد علماى زيديه مانند كتاب عروة الوثقى نزد علماى اماميه است.

ج: طبقات المعتزلة. مطالعه اين كتاب نشان مى دهد كه مؤلف، جز در مساله امامت، كاملا با عقايد معتزله هماهنگ است.

12- المنصور بالله قاسم بن محمد(متوفاى 1029 ه)

برخى از تاليفات او عبارتند از: الف: الاعتصام بحبل الله المتين، در فقه.

ب: المرقاة در اصول فقه.

ج: الاساس لعقايد الاكياس، در اصول دين. بر كتاب اخير شروحى نوشته شده است. (2)

1- التهذيب، شيخ طوسى، 1 / 3- 2.

2- براى آگاهى بيشتر درباره شرح حال و آثار علمى دانشمندان فوق به كتاب بحوث فى الملل و النحل، ج 7، فصل 6، رجوع شود.

كتاب:فرق و مذاهب كلامى،ص 124