فقاهت و سیاست نسخه متنی

آشنايى بيش تر با مسائل اجتماعى و سياسى جامعه دارد و درستى بينش وى در نظر شرع و عرف اثبات شده باشد.

از باب مثال كسى كه از روى ناآگاهى وناآشنايى با مسائل اجتماعى به حرام بودن گرفتن ماليات فتوا مى دهد چگونه مى توان تقليد از او را مصداق أخذ حكم از عالم دانست؟

امام خمينى در اين باره مى گويد:

(آقا مى نويسد ماليات نبايد داد. آخر شما ببينيد بى اطلاعى چقدر. آقا ما امروز روزى نمى دانم چند صدميليون خرج جنگ مان است. روزى چند صدميليون خرج جنگ با سهم امام مى شود درستش كرد حالا؟ حالا مامى توانيم مردم را همه را بنشانيم اين جا و به زور سهم امام بگيريم؟… از كجا بياوريم سهم امام اين قدر؟… كه دولت را اداره كنيم مملكت را اداره كنيم.

خوب بى فكر حرف مى زنند آقايان. يك كسى مى رود يك چيزى به آنها مى گويد آنها هم باورشان مى آيد.)53

دليل استوار در جايز بودن تقليد از مجتهد بنا و سيره خردمندان دررجوع جاهل به عالم است. عمل كردن به رأى وتشخيص متخصص كه خود راه را مى شناسد و مى خواهد راه بنمايد. امّا گاه كه مجتهد به سبب ساده انديشى يا نداشتن آگاهى درست و لازم و يا هر چيز ديگر پيچ و خم و پست و بلند راه و موضوع را در شرايط موجود به درستى نمى شناسد به يقين به حكم او نمى شود عمل كرد.

درك درست از موضوع حكم بويژه در مسائل نوپيدا بستگى به داشتن بينش سياسى و فهم اجتماعى است. نخست بايد موضوع را در ظرف زمانى و شرايط فكرى فرهنگى و سياسى شناخت و سپس در صدد حكم شناسى فقهى آن برآمد.

امام خمينى(ره) در اين باره مى گويد:

(مسأله اى كه در قديم داراى حكمى بوده است به ظاهر همان مسأله در روابط حاكم بر سياست و اجتماع و اقتصاد يك نظام ممكن است

حكم جديدى پيدا كند بدان معنى كه با شناخت دقيق روابط اقتصادى و اجتماعى و سياسى همان موضوع اول كه از نظر ظاهر با قديم فرقى نكرده است واقعاً موضوع جديدى شده است كه قهراً حكم جديدى مى طلبد.)54

فتواى تحريم تنباكو از سوى فقيه برجسته ميرزا محمد حسن شيرازى نمونه روشن و آشكار سخن امام خمينى است. وى با آشنايى و آگاهى درخورى كه از مسايل سياسى جامعه و بينش درستى كه از سياستهاى جارى روزگارش داشت فهميد كه مسأله تنباكو مسأله ديگر شده است. تنباكو و توتون نه براى تجارت و نه براى مصرف معمولى كه به ابزار و جاى پايى براى گسترش رخنه گرى و سلطه استعمار انگليس درجامعه و حاكميت سياسى ايران بدل شده است. او باهوشمندى و فراستِ سياسى موضوع را به خوبى شناخت و حكم آن را نيز به درستى استنباط و اعلام كرد.

دراساس رخدادهاى سياسى به عنوان (حوادث واقعه) بايد در قلمرو تفقّه و اجتهاد قرار گيرند. از روزگارى كه استعمار به چپاول امت اسلامى روى آورد بسيارى از فقيهان آگاه و آشنا براساس تعهد و مسؤوليت دينى خود در برابر رويدادهاى استعمارى به اجتهاد پرداخته و با فهم وظيفه دينى در عمل موضع سياسى گرفتند. حضور و كارايى فقيهان در حركتهاى سياسى ونظامى ضداستبدادى و ضد استعمارى اين مطلب را به خوبى نشان مى دهد.

فقيهانى چونان: كاشف الغطاء شيخ محمد مجاهد ميرزا محمدتقى شيرازى ميرزا محمد حسن شيرازى نائينى كاشانى مدرس و… فتاوا و حركتهاى سياسى نيرومندى عليه استعمار و پادشاهان ستم پيشه داشته اند.

اين فتاوا و حركتها و موضعها كه نقش مؤثر آن درحيات اسلام و امت اسلامى براى هيچ كس درخور انكار نيست برخاسته از آگاهى و بينش سياسى اين فقيهان بوده است. اين تيزنگريهاى سياسى بوده كه قدرت شناخت رخدادهاى روز را براى ايشان فراهم آورده و بر

حكم شناسى درست پديده ها و برخورد صحيح توان مندشان كرده است.