فقاهت و سیاست نسخه متنی

رخدادهاى سياسى امورى گذرنده و
ناپايدارند و به اقتضاى زمان دگرگون مى شوند; از اين روى بايد اجتهاد شايستگى دگرگونى و هماهنگى با شرايط زمان را داشته باشد. فقيه بايد از روحى پويا بالنده و ذهنى نيرومند برخوردار باشد مسائل سياسى كه هر روز به شكلى و چهره اى پديدار مى شوند و همه چشم انداز هاى زندگى بشر را جولانگاه خود قرار مى دهد: تجارت انتقال صنعت و تكنولوژى روابط كشورها فرهنگ خدمات و… را به خوبى تشخيص دهد و در شناخت آنها ابتكار و آفرينندگى فكرى داشته باشد تا بتواند پديده هايى كه ممكن است از اين روى به وجود آيند و دين و ديندارى را به خطر افكنند به درستى بشناسد و براى آنها راه حلّ بيابد.

بايد گفت شمارى از فقيهان كه از سياست دورى مى گزينند بدين سبب است كه چون مى بينند سياست انديشى آرامش و آسايش و عادتهاى شكل يافته فكرى و جسمى را از آنان مى ستاند از اين روى از وارد شدن در اين امور و رخدادها خوددارى مى كنند.

و برخى كسان نيز چون با مسائل سياسى و اجتماعى بيگانه اند از دركِ درست اين رخدادها ناتوانند; از اين روى مى ترسند در تشخيص موضوع و يا شناخت حكم به اشتباه بيفتند و ارزش اجتماعى و يا ميزان تعبّد خود را با اين اشتباه بكاهند. در حقيقت اينان شهامت آن را ندارند كه شخصيت علمى و يا اجتماعى خود را در معرض نقد عام و آشكار قرار دهند به اين سبب سلامت را در كناره بودن مى جويند و بر اين شعار اصرار مى ورزند كه فقاهت مستقل است و با سياست و حوادث گذرا سروكارى ندارد.

بنابراين فقيهى كه به سراغ اجتهاد در (حوادث واقعه) بويژه (حوادث واقعه سياسى) مى رود هم بايد تجربه و توان فقهى براى برابرى فرعهاى نوين بر اصول پايه را دارا باشد تا در اجتهاد حكم دچار اشتباه نگردد و هم توان تشخيص حوادث و شناخت گزاره هاى جديد را تا خلأ حكم از سوى شريعت احساس نشود و اين جز در سايه آشنايى فقيه با فرهنگ و سياستهاى جارى در جامعه و جهان به

دست نمى آيد.

حضرت امام در تذكر به فقهاى شوراى نگهبان مى نويسد:

(شما در عين اين كه بايد تمام توان خودتان را بگذاريد كه خلاف شرعى صورت نگيرد (و خدا آن روز را نياورد) بايد تمام سعى خودتان را بنماييد كه خداى ناكرده اسلام در پيچ و خمهاى اقتصادى نظامى اجتماعى و سياسى متّهم به عدم قدرت اداره جهان نگردد.)56

فقيهى كه در اين عرصه پاى مى نهد خود را براى گونه هاى شكستها آماده مى كند و براى پيروزيها برنامه دارد. تهمتها را تحمّل مى كند و از تشويقها پُلى مى سازد براى گذر به سرزمينهاى نو. در هيچ حال خود را نمى بازد. فقيهانى كه در صحنه سياست گام گذاشته و رسالت خويش را براى اجراى احكام الهى وحضور دين در جامعه انجام داده اند هماره اين گونه بوده است كه به نيش استعمارگران و دست نشاندگان آنان زخم برداشته اند.

نائينى پس از آن همه تلاش براى استقرار نظام مشروطه و روشن كردن تئورى حكومتِ آزاد و عدالت خواه با هجوم منافقانِ غرب باخته و بيگانه پرست بر سفره آماده مشروطه روبه رو مى شود و دردمندانه از صحنه كنار مى رود.

شيخ فضل الله نورى شهيد فقاهت و اجتهاد به جرم طرفدارى از (مشروطه مشروعه) و پيشنهاد دهنده اصل اول و دوم متمم قانون اساسى با دستِ آلوده و اغراض پليد بيگانه پرستان به دار آويخته مى شود در حالى كه محمد على شاه و نزديكان او كه اساس استبداد بودند پس از پيروزى مشروطه با برقرارى مواجب هنگفت براى آنان در حمايت مى زيند.