نويسنده : حسين ابراهيم‌آبادي (عضو هيأت علمي وزارت علوم و عضو شوراي مركز پژوهشهاي ارتباطات ) 27 تير، 1382
مقدمه
تحولات شگرف و روزافزون در عرصه فن‌آوري‌هاي اطلاعاتي - ارتباطي (ICT) و تغييرات چشمگير و رو به رشد درتوليد، توزيع و اطلاع‌رساني علم و دانش، زمينه‌ها و چشم‌انداز جديدي را پيش روي تحقيقات در تمامي عرصه‌هاي علمي‌از جمله علوم‌انساني و اجتماعي قرار داده است. در سايه اين پيشرفت‌ها، مراكز و نهادهاي پژوهشي براي سرعت در توليد و انتقال داده‌هاي علمي، افزايش و تسهيل مداوم‌تعامل ميان مراكز تحقيقاتي و محققان، به ويژه در حوزه «تحقيقات علوم‌انساني و مطالعات اجتماعي و فرهنگي»، نيازمنداستفاده از توانايي‌ها، ظرفيت‌ها و قابليت‌هاي شبكه‌هاي اطلاع‌رساني مي‌باشند. شبكه‌هاي اطلاعاتي وارتباطي بهترين و آسان‌ترين روش براي تبادل نظر و تعامل ميان صاحبنظران پژوهشگران مسائل فرهنگي و اجتماعي ايران فارغ از محدوديتهاي مكاني و زماني است. ايجاد «سراي مجازي پژوهش› مي‌تواند نقش موثري در راه افزايش ارتباط و تعامل محققان، ارائه روزآمد نتايج تحقيقاتي، گسترش فضاي‌ارتباطي ميان انديشمندان و در نهايت افزايش سهم جمهوري اسلامي ايران در مبادلات علمي جهاني داشته باشد. بر اين اساس و با توجه به مؤلفه‌هايي كه در پي خواهد آمد، ضرورت راه‌اندازي و ساماندهي منابع و امكانات در قالب سراي‌مجازي پژوهش در حوزه علوم‌انساني مطالعات فرهنگي و اجتماعي مورد تأكيد و بررسي قرار مي‌گيرد.
توصيف و تبيين سراي مجازي پژوهش
1) ضرورتهاي نظري
مي توان به اختصار به برخي ابعاد، الزامات و ضرورتهاي نظري ايجاد سراي مجازي پژوهش به شرح زير اشارده كرد: 1-1 ضرورت استفاده از تفكرات و ايده‌هاي انديشمندان ايراني در سراسر جهان 2-1 تسهيل و كمك به ارائه يافته‌هاي علمي و پژوهش در حوزه علوم‌انساني و اجتماعي 3-1 گسترش مطالعات ميان رشته‌اي و مطالعات تعاملي و گروهي به جاي مطالعات مستقل و منفرد 4-1 انتقال دانش علمي به جامعه و كمك به رشد خودآگاهي‌هاي اجتماعي 5-1 تحليل و تبيين علمي تحولات فرهنگي و اجتماعي ايران در جهت معرفي واقع‌بينانه وضعيت ايران به جامعه جهاني‌و پيشگيري از نگاه صرفا سياسي و تبليغي صرف به مسائل اجتماعي ايران 6-1 گسترش تعامل ميان انديشمندان، دانشجويان و دانش‌پژوهان ايراني 7-1 افزايش توان رقابت علمي ايران در شبكه‌هاي اطلاع‌رساني جهاني 8-1 پويا كردن فرهنگ علمي و غلبه بر اريستوكراسي و بروكراسي حاكم بر دانشگاهها و نهادهاي پژوهشي 9-1 فاصله گرفتن از نگرش‌ها و شيوه‌هاي سنتي در ارائه نتايج پژوهش و كاهش فاصله زماني و مكاني در پژوهش
2) ضرورتهاي اجرايي و اجتماعي
سراي مجازي پژوهش علاوه بر الزامات نظري، در وجه عملي و به لحاظ مقتضيات اجتماعي نيز ضرورتهايي است كه مي‌توان به برخي از آنها اشاره كرد: 1-2.كمك به تأمين عدالت اجتماعي از طريق ايجاد فرصتهاي برابر براي دسترسي به يافته‌هاي پژوهشي 2-2 افزايش تعامل ميان انديشمندان حوزه علوم‌انساني و اجتماعي با صاحبان تخصص و نخبگان ديگر حوزه‌هاي‌علمي 3-2 كمك به اجتماعي كردن علم و ترويج فرهنگ علمي در كشور 4-2 گشوده‌تر كردن روابط ميان مراكز علمي و تحقيقاتي و محققان با جامعه از طريق كمك به تفاهم، آموزش زبان علمي‌به جامعه، ايجاد زبان مشترك و بويژه انتقال انتظارات اجتماعي به محققان 5-2 بهره‌وري از طريق كاهش هزينه انجام پژوهشهاي اجتماعي كه ناشي از كاهش بسيار زياد هزينه دسترس است 6-2 پاسخگو كردن و افزايش تعهد و مسئوليت در مراكز تحقيقاتي و محققان
3) وجوه علمي ايجاد سراي مجازي پژوهش
1-3 ضرورت فراهم‌سازي سخت‌افزاري و نرم‌افزاري لازم براي دسترسي سريع و آسان اهل پژوهش و انديشه به‌اطلاعات‌علمي و تحولات علوم‌انساني و اجتماعي ايران 2-3 ارتقاء ميزان عرضه محصولات علمي ايران، بويژه در رشته‌هايي كه ايران داراي مزيت‌نسبي است 3-3 كمك به گسترش رويكرد استفاده از روشهاي نوين در انتقال دانش، انديشه و يافته‌هاي علمي 4-3 افزايش سهم داده‌ها و دستاوردهاي علمي فارسي زبان در شبكه جهاني 5-3 جمعي‌سازي در فرايند توليد، توزيع و اطلاع‌رساني علم و يافته‌هاي پژوهشي در عين توجه به خلاقيت‌هاوتوانايي‌هاي فردي 6-3 فراهم آوردن امكان دسترسي سريع و آسان محققان به يافته‌هاي پژوهشي ديگر محققان ايراني 7-3 پاسخگويي به نيازهاي مطالعاتي محققان مستقل و خارج از نظام رسمي علمي و آموزشي و فراهم آوردن گردش‌اطلاعات علمي در حوزه علوم‌انساني و مطالعات فرهنگي 8-3 كمك به نظام تصميم‌سازي كشور از طريق فراهم آوردن امكان دسترسي سريع سياستگذاران به يافته‌هاي‌پژوهشي
4) مختصات فني و اجرايي سراي مجازي پژوهش
1-4. فراهم آوردن امكانات لازم براي دسترسي آسان و ارزان محققان به بانك‌هاي اطلاعاتي داخل و خارج از كشور 2-4. فراهم آوردن امكانات لازم براي دسترسي آسان و ارزان پژوهشگران به خدمات شبكه‌هاي اطلاع‌رساني 3-4. فراهم آوردن فضاي عيني و مناسب براي دسترسي پژوهشگران به محققان و دانشمندان برجسته 4-4. فراهم آوردن امكان و فضاي لازم در شبكه براي هم‌آيي و تعامل پژوهشگران و محققان 5-4. اطلاع‌رساني به روز از آخرين دستاوردها و رخدادهاي علمي و پژوهشي حوزه علوم‌انساني 6-4. فراهم آوردن زمينه‌هاي لازم براي معرفي و درج و ارائه دستاوردهاي پژوهشي، مقاله و داده‌هاي پژوهشي محققان
5) مراحل اجرايي طرح
طرح ايجاد سراي مجازي پژوهش در مراحل مختلف و به شرح زير به انجام مي رسد: 1-5 بررسي وضعيت سايتهاي موجود در شبكه 2-5 حمايت از ايجاد توسعه سايتهاي مستقل علوم‌انساني و مطالعات فرهنگي مراكز علمي دولتي و خصوصي در قالب‌برنامه‌اي مشخص 3-5 طراحي و ايجاد فضاي شبكه‌اي ويژه تحقيقات علوم‌انساني و مطالعات فرهنگي و اجتماعي ايران 4-5 توسعه سايت با مشاركت مراكز تحقيقاتي و محققان ايراني 5-5 زمينه‌سازي براي استقلال سايت به گونه‌اي كه سايت با مشاركت علمي و مالي كاربران به صورت يك مركزاطلاع‌رساني غيردولتي تبديل شود 6-5 گسترش فعاليتهاي سايت به گونه‌اي كه قابل رقابت با ديگر سايتهاي معتبر جهان باشد. تشريح مشخصات فني و عملي راه اندازي سايت سراي مجازي پژوهش با توجه به دلايل مذكور در بخش گذشته و به منظور ايجاد فضاي مناسب براي تبادل افكار و آرا، انتشار آخرين تحقيقات و مقالات منتشره و نيز فراهم كردن امكان لازم براي آشنايي محققان مختلف پايگاه اطلاع‌رساني سراي مجازي پژوهش طراحي و راه اندازي مي شود . آدرس اين پايگاه اطلاع‌رساني بر روي شبكه جهاني اينترنت Pajoohesh.org خواهد بود.
بخش يک ـ مشخصات عمومي
سايت داراي 4 محور اصلي است: 1. پژوهشگران 2. آثار مقالات 3. اخبار و رويدادها 4. ميدان گفتگو
1. پژوهشگران
در بخش پژوهشگران، هر پژوهشگر با مراجعه به فرم ثبت مشخصات، نسبت به ثبت اطلاعات مربوط به خود اقدام مي‌كند. در اين بخش مشخصات زير براي هر پژوهشگر ثبت مي شود: نام (لازم) نامخانوادگي (لازم) رشته تحصيلي (لازم) آخرين مدرك (اختياري) دانشگاه (اختياري) سمت (اختياري ) زمينه تحقيق (لازم) محل اقامت (اختياري) عكس (اختياري) ساير كاركنان مي‌توانند با انتخاب هر يك از مشخصات فوق، نظير زمينه تحقيق و غيره نسبت به جستجوي افراد مورد علاقه اقدام كنند.
2- آثار و مقالات
در بخش آثار و مقالات، شناسنامه و متن مقالات درج مي‌شود. در بخش شناسنامه مشخصات ذيل مورد نظر است: عنوان مقاله عنوان فرعي تاريخ انتشار يا نگارش نويسنده (گان) موضوع كليد واژهها متن مقالات با چهار قالب الكتروني نگهداري مي شود: Text file Word Document PDF HTML
3- اخبار و رويدادها
در بخش اخبار و رويدادها، آخرين خبرها راجع به فعاليتهاي مختلف (نظير انتشار مقالات و آثار جديد، سمينارها و رويدادها و گردهم آييها و مصوبات و طرحهاي پژوهشي و غيره) درج مي شود.
4- ميدان گفتگو (forum)
در اين بخش، محققان و پژوهشگران مي‌توانند نسبت به طرح يك بحث اقدام كرده و ساير افراد برحسب علاقه نظرات خود را نسبت به آن اعلام كنند. اين مباحث عمدتا تا حول و حوش اساس آثار و مقالات و يا طرحهاي پژوهشي ارائه شده به سراي مجازي پژوهشي صورت مي گيرد.
بخش دو ـ مشخصات فني و مديريتي
تمامي صفحات سايت به صورت پويات طراحي شده و كار بر برحسب انتخاب حوزه مورد علاقه، نسبت به جستجو و بازيابي اطلاعات اقدام مي كند. همچنين نگهداري سايت به صورت كاملا مستقل از كامپيوتر محلي و بر روي وب صورت مي‌پذيرد و مدير سايت قادر خواهد بود با به كارگيري صفحات بسيار ساده از هر نقطه بر روي اينترنت نسبت به روز آمد كردن اطلاعات اقدام كند. همچنين براي صفحه اول سايت و با توجه به اينكه گزيدهاي از مطالب داخل سايت خواهد بود و ابزار جداگانهاي پيشبيني مي شود. سايت در دورههاي ادواري مشخص (مثلا هر هفته يا هر دو هفته يك بار يا ماهنامه) به روز مي‌شود و بخش اخبار جديد جايگزين ميگردد. بخشي از سايت به معرفي و ايجاد پيوند با ديگر سايتهاي علوم‌انساني و علوم اجتماعي اختصاص خواهد داشت. سياستهاي اوليه سايت توسط شورايي مركب از صاحبنظران تعيين خواهد شد پس از راه‌اندازي سايت، خودكاربران و اعضا به صورت مستقيم در سياستگذاري پژوهشي و اجرايي سراي مجازي پژوهشي مشاركت خواهند داشت.
لطفا منتظر باشید ...
