بي‌خوابي عبارت است از اختلال در خواب، از جمله مشكل در به خواب رفتن، مشكل در باقي ماندن در حالت خواب، بيدار شدن متناوب، بيدار شدن صبح خيلي زود، يا تركيبي از اين حالات. بي‌خوابي در تمام سنين رخ مي‌دهد، اما در سالمندان شايع‌تر است. بي‌خوابي ممكن است موقتي باشد، مثلاً در اثر بروز كلي بحران در زندگي يا تغيير شيوه زندگي؛ يا مزمن باشد، مثلاً به علت مشكلات جسمي يا رواني يا خوردن دارو
علايم شايع
بي‌قراري به هنگام كوشش براي به خواب رفتن خواب كوتاه و به دنبال آن بيدار شدن از خواب خواب طبيعي تا صبح خيلي زود (4-3 صبح)، سپس بيدار شدن (غالباً همراه با افكار ترسناك) دوره‌هاي بدون خواب كافي به طور متناوب با دوره‌هاي خواب زياد يا خواب‌آلودگي در زمان‌هاي نامناسب
علل
افسردگي، در اين حالت معمولاً فرد خيلي زود از خواب برمي‌خيزد. پركاري غده تيروييد اضطراب ناشي از استرس مشكلات جنسي، مثلاً ناتواني جنسي خواب‌آلودگي و چرت زدن در طي روز محيط پر سروصدا (از جمله خرخر همسر) آلرژي‌ها و خس‌خس سينه در صبح زود بيماري‌هاي قلبي يا ريوي كه باعث تنگي نفس به هنگام دراز كشيدن مي‌شوند. بيماري‌ها يا اختلالات همراه با درد، مثلاً فيبروميوزيت يا آرتريت (التهاب مفصل) مشكلات ادراري يا گوارشي كه فرد را مجبور مي‌كنند در وسط شب براي رفتن به توالت از خواب برخيزد. مصرف مواد محرك مثل قهوه، چاي يا كولا استفاده از بعضي از داروها، مثل دكستروآمفتامين، داروهاي كورتيزوني، يا داروهاي دكونژستان (رفع‌كننده گرفتگي بيني) ساعات كاري متغير و نامنظم محيط يا منزل جديد پديده جا ماندن يا جلو افتادن از زمان به هنگام مسافرت‌هاي هوايي [ يعني ساعت بيولوژيك بدن نمي‌تواند خود را به سرعت با تغييرات زماني و در نتيجه چرخه روشنايي و تاريكي جديد ] هماهنگ كند. ورزش نكردن نوشيدن الكل سوء مصرف دارو، از جمله مصرف زياده از حد داروهاي خواب‌آور محروميت از مواد اعتيادآور
عوامل تشديد كننده بيماري
استرس، چاقي، مصرف دخانيات
پيشگيري
شيوه زندگي‌اي را در پيش گيريد كه الگوي خواب طبيعي را به هم نزند (به قسمت اصول كلي درمان مراجعه كنيد). اگر خوابتان نمي‌برد، برخيزيد و كاري انجام دهيد. از خوابيدن طولاني‌مدت در طي روز خودداري كنيد. اجتناب از هرگونه علت احتمالي در صورت امكان
عواقب مورد انتظار
اكثر افراد قادر به پيروي از الگوي مناسب هستند، البته به شرطي كه علت زمينه‌ساز بي‌خوابي آنها درمان يا حذف شود.
عوارض احتمالي
مزمن شدن بي‌خوابي موقتي خواب‌آلودگي روزافزون در طي روز كه تمام جنبه‌هاي زندگي را تحت تأثير قرار دهد.
درمان
اصول كلي
سعي كنيد استرس خود را كم كنيد. روش‌هاي آرام‌سازي خود را فراگيريد و به كار بنديد. تا چندين ساعت قبل از خواب از مواد محرك استفاده نكنيد. براي درمان هرگونه بيماري زمينه‌ساز به پزشك خود مراجعه كنيد و اگر دارويي باعث بي‌خوابي شده است از پزشك خود راهنمايي و كمك بخواهيد. پيش از خواب در وان آب گرم كمي بياساييد. اتاق خواب خود را تبديل بكه دفتر كار نكنيد. محيط اطراف را براي خواب هرچه بهتر آماده كنيد. براي به خواب رفتن، ذهن خود را خاموش كنيد و تنها به افكار آرامش‌بخش فكر كنيد. موزيك ملايم بگذاريد. برنامه خواب خود را منظم كنيد. در صورت امكان مي‌توانيد از وسايلي مثل پنبه گوش، چشم‌بند، يا پتوي الكتريكي استفاده كنيد. اگر علت بي‌خوابي رواني باشد، روان‌درماني يا مشاوره مي‌تواند مفيد واقع شود.
داروها
در موارد زير امكان دارد داروهاي خواب‌آور تجويز شوند: اگر بي‌خوابي موقتي در كارهاي روزمره شما خللي وارد كرده باشد؛ اگر شما دچار بيماري هستيد كه مرتباً در خواب شما اختلال ايجاد مي‌كند؛ اگر احتياج به برقراري الگوي خواب منظم داريد. استفاده طولاني‌مدت از خواب‌آورها ممكن است اثر عكس داشته باشد يا حتي اعتيادآور باشد. هيچگاه از قرص‌هاي خواب‌آوري كه دوستتان داده است استفاده نكنيد.
فعاليت در زمان ابتلا به اين بيماري
به طور منظم ورزش كنيد تا به اندازه كافي خسته شويد، اما هيچگاه تا 2 ساعت قبل از خواب ورزش نكنيد.
رژيم غذايي
رژيم غذايي خاصي توصيه نمي‌شود، اما اگر قبلاً سوء هاضمه خواب شما را مختل كرده است، تا 3 ساعت پيش از خواب چيزي نخوريد. نوشيدن يك ليوان شيرگرم قبل از خواب براي بعضي از افراد مفيد است.
درچه شرايطي بايد به پزشك مراجعه نمود؟
اگر شما يا يكي از اعضاي خانواده‌تان دچار بي‌خوابي شده‌ايد. اگر دچار علايم جديد و غير قابل توجيه شده‌ايد. داروهاي مورد استفاده در درمان ممكن است عوارض جانبي به همراه داشته باشند.
لطفا منتظر باشید ...
