تغذيه ، قلب و گردش خون ترومبوز

سالومه آرمين ، كارشناس ارشد تغذيه

لخته خون يا ترومبوز در داخل يك رگ خوني ، در نتيجه ي تخريب ديواره ي رگ تشكيل مي شود . از علل به وجود آورنده ي لخته ، به طور مثال مي توان به عفونت ها ، ضربات يا حمله ي راديكال هاي آزاد اشاره كرد . اين عوامل سبب بروز لخته و در نتيجه تشكيل ساختار تصلب شرايين مي شود . ناحيه ي آسيب ديده در ديواره ي رگ براي پلاكت هاي ( 1 ) شناور در خون شبيه يك آهن ربا عمل مي كند . اين پلاكت ها به محل چسبيده و سبب ايجاد لخته ي خوني مي شوند و اين لخته مي تواند آن قدر بزرگ شده كه سبب انسداد مجاري عروقي شود .

اولين علامت ترومبوز به طور معمول زماني خود را نشان مي دهد كه لخته خون باعث انسداد شده و به قدري حاد است كه سبب بروز حمله ي قلبي يا سكته ي مغزي مي شود .

در بسياري از موارد براي درمان ترومبوز داروهاي ضد انعقاد جهت ممانعت از لخته شدن خون تجويز مي شود . هم چنين داروهاي ترومبوليتيك ( تجزيه كننده ي لخته ي خون ) جهت شكستن لخته خوني كه به تازگي تشكيل شده است ، تجويز مي شود . بيش ترين انواع داروهاي مصرفي شامل هپارين و وارفارين هستند .

چه غذاهايي مفيد هستند ؟

براي افرادي كه جهت ترومبوز ، تحت درمان دارويي قرار مي گيرند ، توجه به توصيه هاي پزشك ، قبل از اقدام به هر نوع تغيير در رژيم غذايي بسيار ضروري است .

ماهي هاي روغني از قبيل قزل آلا ، ماكرل ، شاه ماهي و ساردين حاوي دواسيد چرب مهم و مفيد به نام هاي EPA و DHA هستند كه عمل كرد مشابه آسپرين دررقيق كردن خون را دارند .

مطالعات دراز مدت در آمريكا ، هلند ، سوئد نشان داده است مصرف ماهي هاي روغني 2 تا 3 بار در هفته مي تواند اثرات عميقي بر بهبود جريان خون داشته باشد و به اين طريق خطر تشكيل لخته ي خون را كاهش دهد .

افزايش مصرف ماهي هاي روغني يكي از راه هاي به خوبي شناخته شده جهت رقيق كردن خون از طريق رژيم غذايي است .

- لوبياي سويا و فرآورده هاي آن حاوي آنتي اكسيداني به نام ‹‹ جنستاين ›› هستند كه علاوه بر نقش شناخته شده ي اين ماده در پيش گيري از بروز سرطان ، مشاهده شده است كه سبب توقف رشد سريع و بي رويه ي سلول هاي عضلاني صاف مي شود و در واقع همين رشد بي رويه و كنترل نشده سبب تحريك تشكيل لخته خون مي شود . لازم به ذكر است كه كنجاله ي سويا تحت عنوان ‹‹ پروتئين گياهي ›› نيز حاوي جنستاين است . و بنابراين مصرف پروتئين گياهي سويا جهت پيش گيري از تشكيل لخته خون توصيه مي شود .

- حبوبات ، به ويژه عدس داراي ماده اي به نام كومارين است كه يكي از مواد طبيعي رقيق كننده ي خون است . ( از لحاظ شيميايي ، وارفارين كه يكي از داروهاي رقيق كننده ي خون مي باشد نيز در واقع يك نوع كومارين است ) بنابراين خواص دارويي حبوبات در پيش گيري از تشكيل لخته خون بر اهميت مصرف روزانه ي اين گروه غذايي مي افزايد .

- نان غلات كامل ( سبوس دار ) ، پاستا ، غلات صبحانه ي سبوس دار ، مركبات ، آناناس ، بروكلي ، گل كلم ، كدو ، جعفري ، تخم كتان و چاي سبز سرشار از كومارين هستند. غذاهايي كه حاوي كومارين هستند ، بايد به طور منظم در برنامه ي غذايي روزانه مصرف شوند .

- دانشمندان طب گياهي معتقدند كه فلفل قرمز سبب تحريك سيستم گردش خون و تسهيل حركت خون در رگ ها مي شود و بهتر است همراه ادويه هاي ديگر در تهيه و طبخ غذا مورد استفاده قرار مي گيرد .

- تخم كتان ، يكي از منابع غذايي غني از اسيدهاي چرب امگا - 3 است . اين اسيدهاي چرب در بدن تبديل به نوعي پروستاگلندين ( 2 ) ، به نام پروستاگلندين 1 E مي شوند . اين ماده ، رگ هاي خوني را مستع كرده و در پيش گيري از تشكيل لخته مؤثر است .

- دانه ي آفتاب گردان ، كنجد و تخمه ي كدو حلوايي تأمين كننده ي اسيدهاي چرب امگا - 3 و امگا 6 هستند . 4 قاشق غذا خوري ، تخم كتان را مي توان با دو قاشق غذا خوري از هر يك از دانه هاي كنجد ، آفتاب گردان و كدو حلوايي آسياب كرد و در يك ظرف بدون منفذ در يخچال نگه داري كرد . اين مخلوط همراه نان ، ماست و يا غلات صبحانه قابل مصرف است و يك تركيب ضد التهابي داراي اسيدهاي چرب امگا - 3 و امگا - 6 است .

- انواع توت ها از قبيل توت فرنگي و شاتوت ، هم چنين مركباتي از قبيل پرتقال و گريپ فروت سرشار از ويتامين C و مواد مفيد گياهي هستند كه به حفظ خاصيت كشساني ديواره رگها كمك مي كنند . اين ميوه ها را بايد به طور منظم مصرف نمود .

از چه غذاهايي بايد پرهيز كرد ؟

-كره و خامه داراي چربي اشباع زيادي هستند كه خطر تشكيل لخته ي خون را افزايش مي دهند ، لذا مصرف اين مواد غذايي را بايد به حداقل رساند .

-روغن نارگيل و نارگيل خشك نيز داراي چربي اشباع زيادي هستند و از مصرف آن ها بايد پرهيز كرد . اما شير نارگيل هم از نظر چربي كل و هم چربي اشباع فقير بوده و قابل مصرف است .

-شير و ماست پر چربي را كم تر مصرف كرده و در عوض فرآورده هاي لبني كم چربي را به منظور كاهش دريافت چربي اشباع در برنامه ي غذايي خود بگنجانيد .

-گوشت هاي چرب و فرآورده هاي گوشتي از جمله ، سوسيس و كالباس را محدود كنيد . هر نوع چربي قابل مشاهده در اطراف تكه هاي گوشت مصرفي را جدا كنيد .

-مصرف انواع كيك ها ، شيريني جات و پاي را به حداقل برسانيد . محصولات موجود در بازار با استفاده از ارزان ترين روغن در دست رس ، تهيه مي شوند كه اغلب از انواع بسيار اشباع شده بوده و مضر هستند .

چند تكته :

-وزن اضافي را كم كنيد ، اين امر به طور خودكار خطر تشكيل لخته ي خون را كاهش خواهد داد .

-ورزش منظم سبب جريان خون بهتر مي شود . قبل از افزايش فعاليت هاي ورزشي با پزشك خود مشورت كنيد .

-سيگار را ترك كنيد ، زيرا سيگار خطر تشكيل لخته ي خون را افزايش مي دهد .

1- پلاكت ، عوامل مؤثر در تشكيل لخته ي خون و انعقاد خون ، كه درون رگ ها شناور هستند .

2- پروستاگلندين : گروهي از تركيبات شبه هورمون كه كاهنده ي فشار خون و محرك عضلات صاف بوده و اعمال متعدد مهمي در بدن ايفا مي كنند .