سيره‏ي عملي امام خميني رضوان اللّه‏ عليه در ماه مبارك رمضان - سیره ی عملی امام خمینی (رضوان اللّه علیه) در ماه مبارک رمضان نسخه متنی

سيره‏ي عملي امام خميني رضوان اللّه‏ عليه در ماه مبارك رمضان

محمود اكبري

عالمان ربّاني، چلچراغ‏هاي پُر فروغي هستند كه در هر عصري، در آسمان علم و عمل مي‏درخشند، و با كسب نور و گرما از خورشيد رسالت و امامت. بر زمينان تجلّي مي‏كنند و آنان را به سوي منابع نور و بركتِ دودمان وحي، رهنمون مي‏سازند، و بر بال عرفان ناب محمدي صلي‏الله‏عليه‏و‏آله نشانده، بر مشكات ملكوت، عروج مي‏دهند.

در ميان دين باورانِ كفر ستيز، چهره‏ي محبوب قرن، فقيه تيز بين سياست مدار ايزدخواه فيلسوفِ عارفِ ژرف نگر، عالم متخلق و رهبر و بنيان گذار جمهوري اسلامي، حضرت امام خميني، رضوان اللّه‏ عليه، از موقعيّتي والا و ويژه برخودار است؛ زيرا، روزها و ساعت‏ها و لحظه‏هاي عمر او، بامراقبه و محاسبه سپري شد و صدها آيه‏ي قرآن را مجسم ساخت و عينيّت بخشيد.

امسال، كه از سوي مقام معظّم رهبري، «سال امام خميني؛ رضوان اللّه‏ عليه» نام گذاري شده است، مناسب است سيره‏ي عملي ايشان را در ماه مبارك رمضان مورد بررسي قرار دهيم تا جان را با شهد محبّت و شناخت حاصل از رفتار ايشان، صفايي ديگر دهيم.

حضرت امام، رضوان اللّه‏ عليه، توجّه ويژه‏اي نسبت به ماه رمضان داشته و بدين جهت، ملاقات‏هاي خودشان را در ماه رمضان تعطيل مي‏كردند و به دعا و تلاوت قرآن و...مي‏پرداختند.

و خودشان مي‏گفتند: «خودِ ماهِ مباركِ رمضان، كاري است»1.

يكي از ياران امام، در اين باره گفته است:

در ميان دين باورانِ كفر ستيز، چهره‏ي محبوب قرن، فقيه تيزبين سياست مدار ايزدخواه فيلسوفِ عارفِ ژرف نگر، عالم متخلق و رهبر و بنيان گذار جمهوري اسلامي، حضرت امام خميني، رضوان اللّه‏ عليه، از موقعيّتي والا و ويژه برخودار است؛ زيرا، روزها و ساعت‏ها و لحظه‏هاي عمر او، بامراقبه و محاسبه سپري شد و صدها آيه‏ي قرآن را مجسم ساخت و عينيّت بخشيد

در اين ماه، ايشان، شعر نمي‏خواندند و نمي‏سرودند و گوش به شعر هم نمي‏دانند. خلاصه، دگر گوني خاصّي متناسب با اين ماه در زندگي خود ايجاد مي‏كردند، به گونه‏اي كه اين ماه را، سراسر، به تلاوت قرآن مجيد و دعا كردن و انجام دادن مستحبات مربوط به ماه رمضان سپري مي‏كردند2.

ايشان، به هنگام سحر و افطار، بسيار كم مي‏خوردند، به گونه‏اي كه خادم‏شان فكر مي‏كردند كه امام، چيزي نخورده است!3

حضرت امام رحمه‏الله درباره رمضان چنين مي‏سرايند:

عبادت و تهجد

از جمله برنامه‏هاي ويژه‏ي حضرت امام، رضوان اللّه‏ عليه، در ماه مبارك رمضان، عبادت و تهجّد بود. امام، عبادت را ابزار رسيدن به عشق الهي مي‏دانستند. و به صراحت بيان مي‏كردند كه در وادي عشق، نبايد به عبادت به چشم وسيله‏اي براي رسيدن به بهشت نگاه كرد5.

اكثر آشنايان امام نقل مي‏كنند كه از سن جواني، نماز شب و تهجّد، جزء برنامه‏هايشان بود.

بعضي از نزديكان ايشان مي‏گفتند كه وقتي در ظلمت و تاريكي نيمه‏ي شب، آهسته وارد اتاق امام مي‏شدم، معاشقه امام را با ايزد احساس مي‏كردم و مي‏ديدم كه با خضوع و خشوعي خاص، نماز مي‏خواندند و قيام و ركوع و سجود را به‏جا مي‏آوردند كه حقّا وصف ناپذير بود. با خودم فكر مي‏كردم كه شبِ امام، حقيقتا، ليلة القدر است6.

از جمله برنامه‏هاي ويژه‏ي حضرت امام، رضوان اللّه‏ عليه، در ماه مبارك رمضان، عبادت و تهجّد بود. امام، عبادت را ابزار رسيدن به عشق الهي مي‏دانستند. و به صراحت بيان مي‏كردند كه در وادي عشق، نبايد به عبادت به چشم وسيله‏اي براي رسيدن به بهشت نگاه كرد

يكي از اعضاي دفتر ايشان، در اين باره مي‏گويد:

پنجاه سال است كه نماز شب امام، ترك نشده است. امام، در بيماري و در صحت و در زندان و در خلاصي و در تبعيد، حتي بر روي تخت بيمارستان قلب هم نماز شب خواندند7.

امام، رضوان اللّه‏ عليه، توجّه خاصّي به نوافل داشتند و هرگز، نوافل را ترك نمي‏كردند. نقل شده است كه امام، در نجف اشرف، با آن گرماي شديد، ماه مبارك رمضان را روزه مي‏گرفت و با اين كه در سنين پيري بودند و ضعف بسيار داشتند، تا نماز مغرب و عشا را به همراه نوافل به‏جاي مي‏آوردند، افطار نمي‏كردند! و شب‏ها تا صبح، نماز و دعا مي‏خواندند و بعد از نماز صبح، مقداري استراحت مي‏كردند و صبح زود، براي كارهايشان آماده مي‏شدند8.

خانم زهرا مصطفوي مي‏گويد:

راز و نياز امام و گريه‏ها و ناله‏هاي نيمه شب اين، چنان شديد بود كه انسان را، بي اختيار، به گريه مي‏انداخت9.

يكي از اساتيد قم نقل مي‏كرد: شبي، ميهمان حاج آقا مصطفي بودم. ايشان، خانه‏ي جداگانه‏اي نداشتند و در منزل امام زندگي، مي‏كردند. نصف شب، از خواب بيدار شدم و صداي آه و ناله‏اي شنيدم، نگران شدم كه مگر اتّفاقي افتاده است؛ حاج آقا مصطفي را بيدار كردم و گفتم: «ببين چه خبر است!». ايشان نشست و گوش داد و گفت: «صداي امام است كه مشغول تهجّد و عبادت است»10.

در ماه مبارك رمضان، اين شب زنده داري و تهجّد، وضعيّت ديگري داشت. يكي از محافظان بيت مي‏گويد در يكي از شب‏هاي ماه مبارك رمضان، نيمه شب، براي انجام كاري مجبور شدم از جلوي اتاق امام گذر كنم. حين عبور، متوجّه شدم كه امام، زار زار گريه مي‏گردند! هقِ هقِ گريه‏ي امام كه در فضا پيچيده بود، واقعا مرا تحت تأثير قرار داد كه چه‏گونه امام، در آن موقع. از شب، با خداي خويش راز و نياز مي‏كند11.

آخرين ماه مبارك رمضان دوران حيات امام، به گفته‏ي ساكنان بيت، از ماه مبارك رمضان‏هاي ديگر متفاوت بود! به اين صورت كه امام، هميشه، براي خشك كردن اشك چشم‏شان دستمالي را همراه داشتند، ولي در آن ماه مبارك رمضان، حوله‏اي را نيز همراه بر مي‏داشتند تا به هنگام نمازهاي نيمه شب‏شان، از آن استفاده كنند!12

توجه ويژه به قرآن

امام خميني، رضوان اللّه‏ عليه، توجّه خاصّي به قرآن داشتند، به‏طوري كه روزي، هفت بار قرآن مي‏خواندند!

امام، در هر فرصتي كه به‏دست مي‏آوردند، و لو اندك، قرآن مي‏خواندند. بارها ديده شد كه امام، حتي در دقايقي قبل از آماده شدن سفره ـ كه معمولاً به بطالت مي‏گذرد ـ قرآن تلاوت مي‏كنند13! امام، بعد از نماز شب‏اش تا وقت نماز صبح، قرآن مي‏خواند14.

يكي اطرافيان امام مي‏گويد:

امام، در نجف، چشم‏شان درد گرفت و به دكتر مراجعه كردند. دكتر، بعد از معاينه‏ي چشم امام گفت: «شما بايد چند روزي قرآن نخوانيد و به چشم‏تان استراحت بدهيد». امام، خنديدند! و فرمودند: «دكتر: من، چشم را براي قرآن خواندن مي‏خواهم! چه فايده‏اي دارد كه چشم داشته باشم و قرآن نخوانم؟ شما يك كاري كنيد كه من بتوانم قرآن بخوانم15!».

و در ماه رمضان يكي از همراهان امام در نجف، اظهار مي‏كرد كه امام خميني، در ماه مبارك رمضان، هر روز، ده جزء قرآن مي‏خواندند؛ يعني، در هر سه روز، يك بار قرآن را ختم مي‏كند16.

علاوه بر آن، هر سال، چند روز قبل از ماه مبارك رمضان، دستور مي‏دادند كه چند ختم قرآن براي افرادي كه مدّ نظر مبارك‏شان بود، قرائت شود(1).

گزيدهايي از توصيه‏ها و سفارش‏هاي امام، رضوان اللّه‏ عليه، به مناسبت ماه مبارك رمضان

شما، در اين چند روزي كه به ماه رمضان مانده، به فكر باشيد، خود را اصلاح كرده، توجه به حق تعالي پيدا نماييد.

از كردار و رفتار ناشايسته‏ي خود، استغفار كنيد! اگر خداي نخواسته، گناهي مرتكب شده‏ايد، قبل از ورود به ماه مبارك رمضان، توبه كنيد! زبان را به مناجات حق تعالي عادت دهيد! مبادا در ماه مبارك رمضان، از شما غيبتي، تهمتي و خلاصه گناهي سر بزند و در محضر ربوبي، با نعم الهي و در مهمان سراي باري تعالي، آلوده به معاصي باشيد! شما، اقلاًّ، به آداب اوليّه‏ي روزه عمل نماييد و همان‏طوري كه شكم خود را از خوردن و آشاميدن نگه مي‏داريد، چشم و گوش و زبان را هم از معاصي باز داريد! از هم اكنون، بنا بگذاريد كه زبان را از غيبت، تهمت، بدگويي و دروغ نگهداشته، كينه، حسد و ديگر صفات زشت شيطاني را از دل بيرون كنيد!

اگر با پايان يافتن ماه مبارك رمضان، در اعمال و كردار شما هيچ گونه تغييري پديد نيامد، و راه و روش شما با قبل از ماه صيام فرقي نكرد، معلوم مي‏شود روزه‏اي كه از شما خواسته‏اند، محققّ نشده است.

اگر ديديد كسي مي‏خواهد غيبت كند، جلوگيري كنيد و به او بگوييد! «ما، متعهّد شده‏ايم كه در اين سي‏روز ماه مبارك رمضان، از امور محرمه خود داري ورزيم.» و اگر نمي‏توانيد او را از غيبت باز داريد، از آن مجلس خارج شويد! ننشينيد و گوش كنيد! باز تكرار مي‏كنم تصميم بگيريد در اين سي روز ماه مبارك رمضان، مراقب زبان، چشم، گوش و همه‏ي اعضاء و جوارح خود باشيد.

توجه بكنيد كه به آداب ماه مبارك رمضان عمل كنيد؛ فقظ، دعا خواندن نباشد، دعا به معناي واقعي‏اش باشد(2).

1 ـ پا به پاي آفتاب، ج 1، ص 286.

2 ـ برداشت‏هايي از سيره‏ي امام خميني ره، ج 3، ص 90.

3 ـ همان، ص 89 .

4 ـ روزنامه‏ي جمهوري اسلامي، مورخ 8/1/69. امام خميني ره 29 شعبان / 1407.

5 ـ روزنامه جمهوري اسلامي، 20 / 11 / 64.

6 ـ امام در سنگر نماز، ص 83؛ هزار و يك نكته، حسين ديلمي، نكته‏ي 129.

7 ـ هزار و يك نكته، حسين ديلمي؛ حبيب و محبوب، ص 53؛ سيماي فرزانگان، ص 180.

8 ـ سيماي فرزانگان، ص 159؛ برداشت‏هايي از سيره‏ي امام خميني ره، ج 3، ص 99.

9 ـ برداشت‏هايي از سيره‏ي امام خميني ره، ج 3، ص 132.

10 ـ همان، ص 286.

11 ـ هزار و يك نكته، حسين ديلمي، نكته‏ي 104؛ جلوه‏اي از خورشيد، ص 90.

12 ـ برداشت‏هايي از سيره‏ي امام خميني ره، ج 3، ص 126.

13 ـ پا به پاي آفتاب، ج 1، ص 270.

14 ـ برداشت‏هايي از سيره‏ي امام خميني ره؛ ج 3، ص 198.

15 ـ همان، ص 7.

16 ـ همان، ص .