جمع بندى: - خرید و فروش مردار نسخه متنی

(المشهور عدم طهارة جلد الميتة بالدباغ, لعموم النهى عن الأنتفاع بها, وفى الصحيح: (الميتة ينتفع بشيئى منها؟ قال: لا.101) خلافاً للأسكافى, وله الأخبار المستفيضة وهوأظهر,لأن عدم جواز الأنتفاع لايستلزم النجاسة, على انّه ورد فى جواز الأنتفاع بها فى غير الصلاة اخبار كثيرة, وايضاً فان المطلق يحمل على المقيد.102)

قول معروف نزد فقها, پاك نشدن پوست مردار, به دباغى است; زيرا نهى استفاده از آن, شمول دارد و در روايت صحيح, همه چيز مردار, نهى شده است. ولى ابن جنيد اسكافى, بر خلاف مشهور فتوا داده و روايات مستفيضه نيز, مويد نظر اوست. نظر وى, ظاهرترين نظرهاست. زيرا ناروايى بهره ورى, هيچ گاه, مستلزم نجاست نيست. به علاوه از روايات بسيارى, جواز استفاده از پوست مردار در غير نماز, فهميده مى شود و نيز مى توان, مطلق را حمل بر مقيد كرد.

نتيجه سخن وى:

1 . قائلان به نجاست پوست مردار پس از دباغى, ناروايى بهره ورى را ملازم با نجاست دانسته اند. اينان, تصور كرده اند: هر چيزى كه استفاده از آن حرام باشد, نجس است.

حال آن كه اين ملازمه درست نيست. چه اشكالى دارد كه استفاده از چيزى حرام باشد, ولى نجس نباشد. افزون بر اين, روايات صحيح, استفاده از مردار و اجزاى آن را نهى مى كنند و از آنها نجاست را نمى توان فهميد.

2 . گذشته از اين, روايات بسيارى داريم كه مجاز مى شمارند بهره ورى از پوست مردار را درغير نماز. اين طورى نيست كه هرگونه استفاده از (مردار) و اجزاى آن , نهى شده باشد.

3 . بين رواياتى كه هرگونه استفاده از (مردار) و اجزاى آن را نادرست مى شمارند و رواياتى كه بهره ورى را درست, مى توان, جمع كرد: حمل مطلق بر مقيد.

صاحب مدارك مى نويسد:

(وبالجملة فالروايات متضافرة بتحريم الصلاة فى جلد الميتة. بل الأنتفاع به مطلقاً, و أما نجاسته فلم أقف فيها على نص يعتد به, مع انّ ابن بابويه رحمه اللّه تعالى, روى ...103)

خلاصه, رواياتى كه بر حرمت گزاردن نماز, با پوست مردار, بلكه به هر گونه استفاده دلالت دارند, بسيارند. امّا در مورد نجاست پوست مردار, افزون بر اين, ابن بابويه [شيخ صدوق] روايتى نقل كرده كه برپاكى پوست دباغى شده مردار, دلالت مى كند.

نتيجه سخن وى:

1 . بهره ورى از پوست مردار, در نماز و هرگونه مورد ديگر, حرام است و روايات بسيارى گواه بر آن.104

2 . دليل معتبرى دال بر نجاست پوست مردار در دست نداريم.

3 . استناد به روايتى كه شيخ صدوق نقل كرده و مهر تأييد بر آن105.

جمع بندى:

روايات در مورد مردار دو دسته اند:

1 . بهره بردارى و خريد و فروش آن مجاز.

2 . هرگونه بهره بردارى حرام.

از بررسى روايات و انظار فقيهان, به اين نتيجه مى رسيم كه بهره غذايى از مردار منع دارد, نه هر بهره اى. در امورى كه طهارت شرط نيست, استفاده از اجزاى مردار, منع شرعى ندارد.

امام خمينى, پس از بيان ادله قائلان به نامشروعى بهره ورى از نجاسات و بررسى و نقد سخن آنان مى نويسد:

(فتحصل مما ذكرناه جواز الأنتفاع بصنوف النجاسات, ولادليل عام على حرمة جميع الأنتفاعات بها, كما لادليل كذلك على حرمة بيعها, بل مقتضى اطلاق الأدلة جوازه فيما ينتفع به, فلابدّ من التماس دليل على الخروج من الكليتين المتقدمتين.106)

حاصل سخن ما, جواز استفاده از همه اقسام نجاسات است. دليلى كه هرگونه استفاده از آن را نهى كند, دردست نيست. همان طور كه دليلى بر حرمت خريد وفروش آن نيست. بلكه مقتضاى اطلاق ادله, جواز خريد و فروش چيزهاى مفيد و سودمند است. براى خروج از اين قاعده, دليل لازم است.

يادآورى: مشهور فقهاى اماميه, بهره ورى از مردار و خريد و فروش آن را مجاز نمى شمارند, به اين جهت كه سود و منفعت حلال و عقلايى در آن سراغ نداشته اند و مواردى كه در روايات ذكرى از آنها به ميان آمده, استثناء مى دانسته اند.

مواردى كه در روايات و عبارات فقها, به عنوان منافع حلال مردار آمده بسيار است, از جمله:

1 . تسميد: استفاده از مردار, عذره و ديگر نجاسات براى تهيه كود107.

2 . استصباح: استفاده از روغن مردار براى روشنايى108.

3 . ايقاد: استفاده از مردار, عذره واستخوانهاى آن براى سوخت و تهيه انرژى و استفاده از آنها در كوره پز خانه ها: آهك, آجر و گچ109.

4 . تغذية السباع والهوّام: براى تغذيه حيوانات درنده و گزندگان در باغ وحش و...110.

5 . تدهين: استفاده از روغن مردار براى روغن كارى كشتى و...

6 . صابون سازى111.

7 . سد ساقية الماء: استفاده از مردار, براى سدّ نهر آب112.

8 . استفاده از پوست آن, براى تهيه پوستين113, مشك113, دلو115 (براى آبيارى مزارع و...) غلاف شمشير116.

9 . بهره از موى خوك, براى تهيه ريسمان و...117.

بيان اين گونه موارد در آن عصر, بيانگر آن است كه هرگونه استفاده حلال و عقلايى از مردار جايز است و خريد و فروش آن منعى نخواهد داشت.