زندگي و مرگ مو

تارهاي موي سر از حدود صدهزار تا 350 هزار پياز مو كه پوست سر را اشغال مي كنند. سرچشمه مي‌گيرد. با اين وجود بايد بدانيم كه همه پيازهاي مو به مرحله توليد نمي‌رسند. در هر پياز موي سر ما مدت طبيعي چرخه حياتي مو تابع عوامل متعددي از جمله سن، بيماري، تغذيه، رفتارهاي بهداشتي ... است . دو سه مرحله زندگي را بايد طي كند مرحله اول، مرحله فعاليت است كه در طي آن رشد مو و ساخته شدن پروتئين و غلاف شاخي به طور مستمر صورت بگيرد. در افراد عادي اين مرحله حدود 5 سال طول مي‌كشد، مرحله دوم يا مرحله واسطه بلافاصله پس از مرحله فعال اوليه شروع مي‌شود و حدود سه هفته به طول مي‌انجامد و بعد از آن آخرين مرحله در افراد عادي حدود دوازده هفته طول مي‌كشد و سرانجام در اثر رشد موي جديد در زير آن، از جاي خود كنده شده و مي‌افتد.

گرچه موي جديد بايد از هر حيث مشابه سلف خود باشد، اما با افزايش سن شخص و در برخي بيماريها، موي جديد نسخه كاملي از موي پيشين را ارائه نمي دهد. تحت اين شرايط ممكن است موي سرنازكتر و كوتاهتر شود كه در زيبايي ظاهري شخص تأثير خواهد گذاشت. چون تغييرات ياد شده طي چند چرخه حياتي مو به طولي مي‌انجامد، ممكن است چندين سال سپري شود تا شخص به واقعيت تلخ ريزش و كم پشتي مو پي ببرد. بنا بر نحوه ريزش مو آنها را به دو گروه مشخص طبقه بندي مي كنند: 1ـ ريزش ممكن است چشم گير و ناگهاني باشد و مثلا در حاليكه تا چند روز پيش همه چيز معمولي بود ناگهان موها دسته دسته كنده شوند، بطوري كه در ظرف چند روز به نصف مقدار اوليه برسد. اين حالت غالبا از نظر روحي مصيبت بار است ولي عاقبت آن خوب است، زيرا ريزش مو بعد از چند دقيقه متوقف شده و به دنبال آن غالبا رويش مجدد كامل مو مشاهده خواهد شد.

2ـ همچنين ريزش مو ممكن است پراكنده و خفيف باشد ولي ماهها بلكه سالها طول بكشد. اگر اين ريزش مو در بهار و پاييز بيشتر از اين ريزش فصول ديگر شد بدانيم كه تا آخر سال ادامه دارد و كم كم سر به همان درجه از طاسي خواهد رسيد كه با ريزش حاد در ظرف يك هفته حاصل مي‌شد. شكل اخير ريزش مو با وجود ظاهر بي ضررش در ابتدا به دليل تعامل شديد و غير قابل اجتناب آن در انتها، علي رغم پيشگيريها و معالجات انجام شده، مصيبت بارتر از شكل اول است.

ريزش حاد مو به چند دليل مي تواند به وجود آيد:

1ـ بحران‌هاي افزايش حرارت بدن (تب بيش از 39 درجه) كه همراه با عفونت هاي سخت مثل تب حصبه، مخملك و گريپ سخت است. به علت حرارت بالا، مجاري «پاپي» موها به طور موقت مسدود مي‌شود و مو در اثر بي غذايي مي‌ميرد. با اين وجود، اين موهاي مرده تا 70 روز (2.5 - 2ماه بعد از بحران) ، يعني كلا در طول ايام نقاهت نمي‌ريزند. پس از اين دوران، ريزش مو بويژه در بالا و پشت گوش شديد است. در ضمن، رويش مجدد مو در اين گونه موارد به طور طبيعي و بدون هيچ گونه درمان انجام مي‌شود.

2ـ وضع حمل و توقف شيردهي كه هر دو علت اصلي ريزش مو نز زنان جوان است و پس ا گذشت حدود 2.5 ماه از وضع حمل و يا توقف شيردهي ، اتفاق مي‌افتد. در اينجا ظاهرا نوعي تغيير ناگهاني در وضعيت عروق پاپي‌هاي مو، در اثر اختلالات شديد هورموني موجب ريزش مو مي‌شود و خوشبختانه بدون هرگونه تدابير درماني بعد از چند ماه به جاي همه موهاي ريخته شده، موهاي جديد جايگزين مي‌شود.

3ـ اعمال جراحي بزرگ كه با بيهوشي توأم بوده است و صدمات سخت از قبيل سوختگي‌هاي وسيع و شكستگي هاي استخواني متعدد كه مثل موارد قبل ريزش مو حدود 2.5 ماه بعد از حادثه شروع مي‌شود و شدت آن مختلف و ممكن است زياد طول بكشد و كلا به محض اينكه حال عمومي بيمار خوب شد رويش مجدد مو صورت مي گيرد.

4ـ تشعشات اشعه ايكس بروي پوست سر خواه به منظور معالجه(مثلا براي معالجه بعضي تومورهاي مغز) يا تصادفي باشد (مثلا در مورد پرستاري كه در اثر بي توجهي سر خود را در معرض تابش اشعه قرار دهد) ريزش موي زود رس حادث مي‌شود، يعني از روز پانزدهم بعد از تشعشع شروع مي‌شود و تا روز سي ام ادامه دارد.

درآمدن مجدد مو يا در نيامدن آن بستگي به مقدار اشعه دريافت شده دارد. در اين جا لازم مي‌بينم بخاطر بياورم كه استفاده از اشعه ايكس براي ريختن موي بيمار مبتلا به كچلي كه در قديم انجام مي‌گرفت در حال حاضر موقوف شده و هدف قرصهاي ضد قارج جديد جاي آن را گرفته است.

5ـ جذب املاح تاليوم كه در مرگ موش وجود دارد چنانچه عمدي يا سهوي توسط انسان مصرف شود تا حداكثر 15 روز بعد از جذب سم ممكن است ريزش ابروها و حتي تمام موهاي بدن را نيز سبب شود.

6ـ بعضي فرآورده‌هاي مو كه حاوي تاليوم باشند ممكن است در اثر جذب مقدار زياد پماد كه در سطح وسيعي از بدن به كار رفته ، منجر به مسموميت واقعي شود.

7ـ اختلالات هورموني باعث نوعي ريزش موي منطقه‌اي و موضعي شبيه سكه مي‌شود هر چند در كودكان شايعتر است ولي در بزرگسالان هم ديده مي‌شود در اين حالت غالبا اختلالات هورموني باعث بروز آن مي‌شود.