سياه زخم ،بيماري اي است كه از دير باز وجود داشته است ، ولي اشتهار دوباره آن و سر و صداي فراوان رسانه اي درباره اين بيماري ، زماني آغاز شد كه بعد از واقعه يازده سپتامبر سال گذشته ، شايعه ارسال نامه هاي پستي حاوي باكتري سياه زخم ، به نشاني مقامات آمريكايي و مردم عادي از طرف گروههاي تروريستي ، بر سر زبانها افتاد . درواقع سياه زخم ، بيماري مرتبط بايازده سپتامبر و از تبعات سياسي - اجتماعي واقعه انفجار برجهاي دوقلوي مركز تجارت جهاني در نيويورك است . بااين توضيح كوتاه ، مطلب ذيل را كه بيماري سياه زخم را از ابعاد مختلف علمي بررسي كرده است ، با هم مي خوانيم .
1)يادآوري
سياه زخم نوعي بيماري است كه از طريق تماس يا مصرف محصولات حيواني آلوده قابل انتقال به انسان است . عامل اين بيماري باسيل آنتراسيس است كه به شكل هاگ توسط باكتري گرم مثبت ميله اي ايجاد مي شود . پس سياه زخم در مناطق معتدل جهان يافت مي شود . اين بيماري معمولا دركشورهايي كه از استاندارد هاي پايين در برنامه هاي سلامت عمومي استفاده مي كنند رخ مي دهد . ( مناطق جنوب و مركزي آمريكا ، اروپاي شرقي و جنوب آسيا ، آفريقا و حوزه درياي كارائيب و خاورميانه ) در اين نواحي پستاندارن وحشي علفخوار مانند آهوي كوهي ، فيل ، چهار پايان اهلي مانند بز ، گوسفند ، گاو ، اسب و خوك بيشترين احتمال ابتلاي بيماري را داند . اين حيوانات معمولا باخوردن علف از زمينهاي آلودهم مبتلا مي شوند چون ها گ در خاك چند سال باقي مي ماند . مصرف گوشت آنها يا نوشيدن آب از محلي كه حيوانات نامبرده آب مي نوشند ، باعث ابتلاي انسان مي شود . اگر چه درشمال آمريكا در مناطق پرورش چهار پايان به ندرت ابتلاي يه سياه زخم گزارش شده است اما در بين گوزن ها لوئيز يانا و تگزاس و در بين بو فالوهاي شمال غرب سرزمين كانادا مواردي ديده شده است . عفونت حيواني در بين ايالتهاي مختلف آمريكا غالبا در تگزاس آريزونا، مي سي سي پي ، اوكلاهاما و داكوتاي جنوبي گزارش شده است . پرندگان ، دو زيستان ، خزندگان و ماهي ها براي پذيرش بيماري سياه زخم مستعد نيستند . اما پستانداران گوشتخوار مانند سگ ، شير ، پستاندارن همه چيز خوار مثل خوك ، مستعد پذيرش بيماري سياه زخم از طريق مصرف گوشت حيوانات آلوده هستند .
2)عفونت انساني
الف ) سياه زخم پوستي
عفونت پوستي باخارش و جوش و ياكوركي كه شبيه به جاي نيش حشرات است شروع و ظرف يك يا دو روز رشد يافته و به تاول چركي تبديل مي شود . تركاندن آن ( تاول چركي )درد زيادي داشته و منجر به زخم مي شود . قطر زخم معمولا يك الي 3 سانتي متر است . در مركز جوش ، يك نقطه سياه ديده مي شود و نام بيماري نيز مربوط به همين علامت است ترشح لنف در سطوح مجاور باعث ايجاد تورم مي شود . سياه زخم پوستي در 20 درصد از مبتلايان منجر به مرگ مي گردد ودر عفونت گردن يا قسمت فوقاني سينه درمان توسط آنتي بيوتيك رضايت بخش نيست . ب) سياه زخم روده اي شكل روده اي سياه زخم از مصرف گوشت آلوده متعلق به حيوانات مبتلا بوجود مي آيد و با التهاب شديد در روده يا امعاء و احشاء مشخص مي شود . از نشانه هاي اوليه ، حالت تهوع ، كم اشتهايي ، استفراغ ، تب و درد ناحيه شكم است . خون بالا آوردن و اسهال سخت نيز ديده شده است . اگر چه ارائه آمار مرگ و مير براي سياه زخم روده اي مشكل است اما بين 25 تا 60 درصد تخمين زده مي شود .
پ) سياه زخم تنفسي
اين نوع سياه زخم در نتيجه استنشاق هاگ ( تخم ميكروب ) باسيل آنتراسيس بوجود مي آيد و معمولا از آزاد شدن گاز محتوي باسيل آنتراسيس به طور عمدي بوجو د مي آيد . ( اشاره به بمبارانهاي ميكروبي) بعد از دوران كمون ( نهفتگي يك الي شش روزه بسته به تعداد هاگهاي استنشاق شده ) علائم بيماري به تدريج بروز مي كند . تب ، بي قراري ، خستگي از علائم اوليه آن است . بعضي اوقات سرفه خشك و ناراحتي خفيف قفسه سينه نيز به آن اضافه مي شود . اين علائم اوليه به صورت پريوديك است . ( باگذشت چند ساعت بيماري شدت و ضعف پيدا مي كند ) پس از آن پيشرفت ناگهاني شروع شده و ناراحتي تنفسي ( به سختي نفس كشيدن ) ،تعرق ، تنفس همراه باخس خس ، زردي ، كبودي بدن ( رنگ بدن مايل به آبي مي شود ) ، شوك و مرگ معمولا اتفاق مي افتد .
معالجه باآنتي بيوتيك
باسيل آنتراسيس به گسترده وسيعي از آنتي بيوتيكها حساس است . پني سيلين و سيپرو فلاكسه سين و دوكسي سيسلين غالبا براي معالجه سياه زخم توصيه مي شود . براي تأ ثير خوب بايد درمان به سرعت شروع شده و تداوم يابد و درغير اين صورت اين بيماري به شدت كشنده است .
واكسن سياه زخم
واكسن يك سلول مستقل فيلتر شده است كه شامل آنتي ژن محافظ و زاج است . طبق گزارشهاي واصله اين واكسن تا 93 درصد در برابر سياه زخم پوستي محافظت ايجاد مي كند . مطالعه آن روي حيوانات نشان مي دهد كه واكسن مي تواند در مقابل جنگ شيميايي ، نيز ايجاد مصونيت كند . اين واكسن توسط شركت بيوپورت در آمريكا توزيع شده است . باسيل آنتراسيس باتهديدهاي بيولوژيكي همراه است سازمان دفاعي آمريكا واكسنياسيون رابراي تمام آمريكايي هاي فعال در مأموريت جنگي توصيه مي كند . واكسن بايد بين زنان و مردان بين 18تا 65 سال توزيع شود . از اين رو كليه مطالعات تا به امروز منحصر ا به اين گروه سني هدايت شده است . -زنان باردار نبايد واكسن تزريق كنند، چون هنوز آثار اين واكسن روي جنين مشخص نشده است . -موافقنامه واكسنياسيون سياه زخم شامل س تزريق زير جلدي بادو هفته فاصله و سه تزريق زير جلدي تكميلي به ترتيب 6، 12، 18،ماه بعد است . تزريقات ساليانه واكسن جهت ادامه مصونيت توصيه مي شود . -واكنشهاي موضعي خفيف (ملايم ) شامل قرمز شدن و ايجاد حساسيت درمحل تزريق روي پوست مي باشد . اين و اكنش 30 درصد تزريق كنندگان رادربرمي گيرد . فرآيند هاي شرح داده شده در ذيل جهت هدايت تشخيص باسيل آنتراسيس درنمونه هاي پزشكي است . اين فرآيندها بايد درآزمايشگاههاي ميكروب شناسي سطح دوانجام شود . لباس و دستكش مخصوص آزمايشگاه بايد پوشيده شود . عينكهاي ايمني يا محافظ چشم توصيه مي شود . هنگام آزمايش بايد از انجام هرگونه فعاليتي كه موجب تماس دست با سطوح مخاطي ( مثل خوردن ، آشاميدن ، سيگار كشيدن يا دست شويي رفتن ) مي شود جدا خودداري كرد . درحين كار بانمونه ها بايد مطمئن شويم كه مواد غير ضروري وجود ندارد و هوا جريان كافي دارد . همانند بسياري از فرآيند هاي عفوني مي بايست از پوشش محافظ شخصي استاندارد مثل دستكش لاستيكي و لباس آزمايشگاهي بلند استفاده كرد . خانواده محلولهاي شيميايي تجارتي قابل دسترس در ضد عفون سطوح آلوده و ابزار به كار رفته و در آزمايشهاي بعد از كار باباسيل آنتراسيس مؤ ثر است . وسايل ضدعفوني شونده بايد در محلول ضد عفوني غوطه ور شده و اتوكلاو صورت گيرد . سطوح كاري بايد به طور كامل قبل و بعد از كار با محلول ضدعفوني از آلودگي ها پاك و خشك شود . محلول كشت بايد در محلول ضد عفوني به مدت 5 دقيقه غوطه ور شده و بعد خشك شود ، محلولهايي كه باغلظت بالاي هاگ تهيه شده اند يا در بر گيرنده مواد اصلي هستند يا در محيطي با دماي كمتر از دماي اتاق قرار دارند . بايد حداقل به مدت يك ساعت درمحلول ضد عفوني قرار داده شده و بعد تميز گردند .
سياه زخم دردامها
استفاده از سياه زخم به عنوان يك جنگ افزار تروريستي ، اهميت زيادي در بين مردم و حكومتها پيدا كرده است . هر چند سياه زخم از مدتها قبل دراحشام ديده شده و در نوادا نيز به عنوان يك بيماري وجود دارد . در تابستان سال 2000 ميلادي سه گزارش جداگانه از شيوع سياه زخم در نوادا رسيد . سياه زخم غالبا به سرعت شناسايي نمي شود و در بيشتر موارد با واردات خاصه دام آغاز مي شود .
شناخت عوامل
سياه زخم بيماري حيوانات خونگرم است كه توسط باسيل آنتراسيس ايجاد مي شود . باپاستوريزه كردن و يا روشهاي معمول ضد عفوني مي توان سياه زخم را از بين برد . هر چند اگر لاشه حيوان در معرض هواي آزاد گذاشته شود ، هاگها شكل گرفته و موجب شيوع بيماري مي شوند . هاگ سياه زخم مقاومت زيادي در برا بر تغييرات دما و مواد شيميايي ضدعفوني كننده و خشكي دارد . هاگها ي كپسول دار ، توان مقاومت در خاك را براي سالها و حتي دهها سال دارند و در محيطهاي مساعد تاقرنها باقي مي مانند . به هم زدن خاك ، منجر به بالا آمدن آلودگي به سطح خاك مي شود . جريان آب و حفاري دو عامل رايج براي شيوع بيماري هستند . چهار پايان اهلي به هنگام چرا ، هاگها را مي بلعند . در ماههاي تابستان هر گاو مي تواند بين 4 تا 6 پوند ( هر پوند 453 گرم است ) خاك را ببلعد . ( حدودا 2 الي 3 كيلو خاك ) به طور معمول اين بيماري مسري با مرگ ناگهاني همراه است . شيوع سياه زخم به طور معمول مربوط به انواع خاكهايي مي شود كه به درد پرورش مي خورند ، دراين محل ها هاگها رشده كرده و تكثير مي يابند . چهار پايان اهلي هنگام چرا در آن منطقه آماده دريافت آلودگي هستند . سياه زخم در انسان مر بوط به سرايت هاگها در نتيجه تماس ، مصرف گوشت آلوده و نپخته و آلودگي از طريق زخم ها و خراشها و تماس با لاشه هاي آلوده است .
تشخيص
مرگ ناگهاني رايج ترين علامت است كه به تدريج براي دامداران رخ مي دهد و حيوانات اندكي پس از ابتلا مي ميرند . گاوهايي كه بلافاصله پس از مرگ معاينه مي شوند ، ممكن است از منافذ بدن آنها خون بيايد . در گرماي تابستان جسد بين 12 تا 24 ساعت بعد باد مي كند و اگر در فضاي باز قرار داده شود باكتري سياه زخم شروع به توليد هاگ كرده و اين هاگها ، سالها در خاك باقي مي مانند .
درمان و پيشگيري
واكسيناسيون تمام حيوانات و درمان طولاني مدت با آنتي بيوتيك توصيه مي شود . هر 4 الي 5 روز بايد واكسن تكرار شود و تمام دامها بعد از 10 تا 14 روز واكسن مرحله دوم را دريافت كنند . واكسيناسيون سالانه موجب پيشگيري از بروز مجدد بيماري مي شود . لاشه هاي حيوانات آلوده ، نيز بايد سوزاند ه شود . اگرچه بيماري معمولا در تابستان و در زمان اوج گرما رخ مي دهد . اگر سوزاندن اجساد مقدور نباشد ، دفن لاشه درگودالي عميق به همراه مقدار زيادي آهك نتيجه خوبي مي دهد . اين مكانها بايد بخوبي علامت زده شوند تا از حفاريهاي بعدي اجتناب گردد . سياه زخم يك بيماري منطقه اي با وابستگي زياد به تاريخ بشر است . پنجمين و ششمين بلا ي گزارش داده شده در مهاجرت دسته جمعي ، مي تواند سياه زخم حيوانات اهلي و انسان باشد . به علاوه در قرن 16 تا 18 در اروپا ، سياه زخم بيماري مهم دامداري بود . سياه زخم تنفسي ابتدا در نبمه دوم قرن نوزدهم گزارش گرديد . اين بيماري درحين كار باپشم در انگلستان كشف گرديد و سبب توليد هاگ سياه زخم به صورت معلق در هوا در حين پرداخت پوست بز شد . رابرت كخ درسال 1876 منشأ ميكروبي سياه زخم در فرآيند ها گزايي و مراحل هاگ را در باسيل آنتراسيس كشف كرد . او همچنين اولين روش تغذيه و تكنيك كشت باسيل آنتراسيس ، راابداع كرد . سياه زخم همچنين اولين بيماري بود كه لوئيس پاستور در سال 1881 واكسن مؤثر بر باكتري آن راتوليد كرد . سياه زخم در حيوانات اهلي و وحشي مانند بز ، گوسفند ، گاو ،اسب و خوك نيز وجود دارد . انسانها معمولا از طريق تماس با حيوانات آلوده يا محصولات دامي آلوده مبتلا مي شوند . سياه زخم غالبا به صورت عفونت پوستي ظاهر مي شود ، ولي مي تواند به شكلهاي روده اي و تنفسي نيز بوجود آيد .
ظهور سياه زخم بصورت جنگ افزار
سياه زخم به عنوان جنگ افزار ريستي براي حداقل هشت دهه كانون توجه خاصسي بوده است . اولين اقدام به استفاده از هاگ سياه زخم به عنوان اسلحه ( درمقابل اسبها ) در جنگ جهاني او ل رخ داد . قبل و در حين جنگ دوم جهاني ، ارتش ژاپن سياه زخم به عنوان جنگ افزار زيستي ، را بوجود آورد . در طول جنگ جهاني دوم ، خيلي كشورها شامل بريتانياي كبير ، كانادا و آمريكا ، علاقه خود را به استفاده از ابزار جنگي از سياه زخم نشان دادند . اين عقيده وجود داشت كه تنها كشوري كه قادر به توسعه و توليد جنگ افزار زيستي سياه زخم درمقياس بالا بود ، اتحادجماهير شوروي بود ، او قادر به توليد هزارها تن جنگ افزار زيستي سياه زخم درسال بود . در اواخر دهه 1980 اتحاد جماهير شوروي به طورموفقيت آميزي اولين آنتي بيوتيك مقاوم كننده عليه جنگ افزارهاي سياه زخم را آزمايش كرد . تحقيقات و كار زياد ، اتحاد جماهير شوروي راقادر ساخت كه شكلهاي مصنوعي جنگ افزار سياه زخم را توليد كند . همزمان بافروپاشي اتحاد جماهير شوروي ، فعاليتهاي گسترش و توسعه جنگ افزارهاي زيستي كاهش يافت ، بو يژه درمورد سياه زخم ، هر چند اين گمان وجود دارد كه روسيه به طور كامل اين فعاليتها رامتوقف نكرده است . بعدها اين تفكر ايجاد شد كه عراق نيز در حال توسعه ، توليد و ذخير ه سازي جنگ افزار سياه زخم است . مدل سازي مطالعاتي قادر به نمايش قدرت بالقوه سياه زخم و ظرفيت حمله اي آن است . آزمايشها در دهه 1960 در نيويورك ودهه 1980 درمسكو نشان داد كه رها سازي باسيل آنتراسيس مدل ، درساعت اوج حضور مردم دهها هزار كشته بر جاي خواهد گذاشت . درمقياس بالاتر ، سازمان بهداشت جهاني تخمين مي زند كه با50 كيلوگرم باسيل آنتراسيس رها شده در خلاف جهت باد به سمت يك شهر با 500 هزار نفر جمعيت حدود 95 هزار كشته و 125 هزار نفر از كار افتاده بر جاي مي ماند . اثبات توانايي سياه زخم در كشتن انسانها به وسيله جنگ افزار زيستي سياه زخم ، به سال 1979 برمي گردد كه به طور اتفاقي هاگهاي سياه زخم از يك مركز توليد در sverdlovsk رها شد. دراثر اين واقعه حدود 66 كشته ( براساس نظر برخي منابع بيش از 100 كشته ) در اثر تنفس سياه زخم رخ داد .
لطفا منتظر باشید ...
