لطفا منتظر باشید ...
کلام جديد(قسمت دوم)
گردآورنده:فاطمه رحيميتجربه ديني اقسامي دارد
1- تجارب تفسيري
آن دسته از تجارب که ديني بودن آنها به خاطر ويژگيهاي خود تجربه نيست بلکه فاعل تجربه بر اساس يک دسته تجارب پيشيني به تجربه خويش مي نگرد مانند آنکه مسلماني مرگ فرزند خود را عقوبت گناه خويش به شمار آورد.2- تجارب شبه حسي
الف_ تجربه خداوند به واسطه شيء محسوس مثلاً خداوند را در تمثال شخصيتي مقدس، غروب خورشيد يا اقيانوس ببينيدب_ تجربه خداوند به وسيله شيء نامحسوس که نامتعارف اما همگاني و مشاع است مثل: تجربه حضرت موسي که فرشته خداوند در شعله آتش از ميان بوته اي نسوخته بروي ظاهر شد با اينکه همه مي توانستند خداوند را از طريق آن تجربه نمايند اما فقط موسي(ع) بوته اي مشتعل را که نمي سوخت مي ديد.ج_ تجربه خداوند به واسطه پديده اي شخصي که در قالب زبان حسي متعارف قابل توصيف است. به طور مثال ظاهر شدن جبرئيل بر پيامبر که هر چند شخصي و غير عمومي است مي توان با زبان حسي بيان کردد_ تجربه خداوند به واسطه پديده اي شخصي که در قالب زبان حسي متعارف قابل توصيف نيست. در اين مورد شخص چيزي را احساس مي کند يا مي بيند اما آن چيز به مثابه امري توصيف ناپذير به تجربه او درمي آيد3- تجارب وحياني
شامل وحي، الهام و يا بصيرت ناگهاني مي شود که ناگهاني و کوتاه مدت است. پيامبر از طريق وحي، رسالتي را بر عهده مي گيرد و تجربه نبوي، شريعت آفرين است.4- تجارب احياگر
رايجترين اقسام تجارب ديني که تغييرات مهمي در وضعيت روحي و اخلاقي فاعل تجربه ايجاد مي شود و شخص احساس مي کند خداوند در موقعيت ويژه اي وي را هدايت کرده است.5- تجربه مينوي
تجربه اي که شخص در عمق جان احساس مي کند. احساس يگانه، بي نظير و غير قابل توصيف.6- تجربه عرفاني
عارف در اين تجربه از قيد من يا نفس تجربي رها شده و از آن پس « من » يا « نفس بحث بسيط » پديدار ميگردد.روش مصلحت انديشي
پيروان اين روش نيز معتقدند اعتقاد به وجود خداوند يا عدم وجود خداوند با کمک براهين مساوي است و نمي توان با اين براهين وجود يا عدم وجود را به تنهايي اثبات کرد اما بر اساس ملاحظه هاي مصلحت انديشانه مي توان اين امر را اثبات کرد. پاسکال از هرگونه استدلال نظري خود داري مي نمايد و روش مصلحت انديشي را انتخاب مي نمايد.بنابراين روش اعتقادات ديني معقول و بر اساس مصلحت است وي در مورد اثبات وجود خدا ساکت است اما اعتقاد به وجود خدا را معقول مي داند.معقوليت يک تصميم تابع ميزان انتظار و اميدي است که از انجام آن مي رود. براورد ميزان اميد بر اساس الگوي زير است-» هزينه ها - (سود محتمل * احتمال وقوع) = ميزان اميدوقتي آدمي در صدد انجام کاري است سه عنصر اساسي را در نظر مي گيرد: احتمال وقوع، سود محتمل و مقدار هزينه اي که بايد براي انجام آن کار صرف کرد. کاملاً طبيعي است که آدمي در ميان دو عمل که هر دو احتمال وقوع و هزينه هاي مساوي دارند آن را انتخاب کند که سود محتمل بيشتري دارد.اگر خدايي باشد زندگي انسان به آن سوي مرزهاي ماده هم کشيده خواهد شد و امکان بهره مندي از حيات جاودان و اقامت در بهشت الهي فراهم خواهد شد جايي که هر آرزويي برآورده شده، حد مرزي از ناحيه مزاحم اسباب در کار نخواهد بود اما اگر خدايي نباشد سود محتمل در حد و مرزهاي عالم ماده باقي مي ماند و هر چه اوج گيرد از سقف محدود آن فراتر نمي رود پس اعتقاد به وجود خدا سود بيشتري در بر دارد و معقول تر است.نظريه تمثيل
اگر چه مسايل کلامي به بحث در مورد خدا و اوصاف خدا مي پردازد از قبيل نامنظم بودن يا خالقيت يا عليت او براي ممکنات يا وصف وجوب و وجود همين امر موجب مي شود که مشکلات جدي در گزاره هاي کلامي نمايان شود و از جمله مشکلات و ابهامهاي بسياري در گزاره هاي مربوط به خدا ناشي مي شوند.در مورد محمول گزاره هاي کلامي اگر به صورت سلبي باشد مثل خدا بي زمان و بي مکان است مشکل حادّي وجود ندارد زيرا که سلب جهات امکاني براي انسان قابل درک و فهم است بنابراين برخي از فيلسوفان دين سعي کرده اند تا گزاره هاي کلامي را بر معاني سلبي حمل نموده و اوصاف الهي را به اوصاف سلبي برگردانند. موسي بن ميمون يکي از مدافعان چنين ارجاع و تحويلي است.اما اوصاف ايجابي که در انسان نيز نظير داشته و علاوه بر خدا اين اوصاف در مورد انسان به کار مي رود از قبيل عدالت، علم، حيات، سمع، بصر و تکلم را مي توان از اين قبيل شمرد.اگر معنايي که درک مي کنيم همان معناي رايج و عرفي و انساني باشد در خطر تشبيه و انسان وار انگاري خدا و نسبت دادن جهات امکاني و جسماني به او قرار مي گيريم ولي اگر همان معناي رايج و عرفي نباشد وجوه اشتراک و اختلاف اين معاني در مورد خدا با اين معاني در مورد انسان چيست؟نظريه تمثيلي توماس آکونياس در پي ارايه راه حل معقول و مناسبي براي اين مشکل است راه حل توماس مشتمل بر دو جنبه سلبي و يک جنبه ايجابي است. نظريه توماس سه مرحله دارد1
- نفي اشتراک معنوي
2- نفي اشتراک لفظي
3- اثبات وحدت تمثيلي.وقتي مي گوييم خدا موجود است و وقتي مي گوييم انسان موجود است هستي و وجود در خدا عين ذات و براي ديگر موجودات ثانيأ و بالعرض است پس نفي اشتراک معنوي مي شود.نيز هرگاه بگوييم تنها اشتراک در لفظ بين صفات خدا و صفات انساني است در خدا عالم است علم خدا امري غير از علم انسان است پس چه مانعي دارد که خداوند را به اوصاف مادي و جسماني وصف کنيم و معاني کاملاً متفاوت ديگري از آنها اراده کنيم، پس هم نظر به اشتراک لفظي و هم اشتراک معنوي نادرست است.توماس در اين مورد مي گويد بايد نظريه تمثيل را پذيرفت در گزاره هاي مثل خدا عالم است يعني خدا علت علم در انسان است.
