پيام تندرستى

كارشناس بهداشت عمومى، طاهره نيازى

در جهان امروز با وجود منابع غذايى نامحدود، سوء تغذيه مساله‏اى غير انسانى است. اگر چه حق برخوردارى از زندگى و تغذيه مناسب در مجامع مختلف مورد تاكيد قرار مى‏گيرد، با اين حال، هنوز 20% جمعيت جهان مبتلا به سوء تغذيه‏هاى مزمن هستند و روزانه 40 هزار كودك به علت ابتلا به سوء تغذيه از دنيا مى‏روند.

يكى از عمده‏ترين مشكلات تغذيه‏اى در كشور ما، مبتلا بودن 33% زنان در سن بارورى (49 - 15 ساله) و 50% زنان باردار به كم خونى فقر آهن مى‏باشد.

كم خونى فقر آهن چيست؟

آهن اساسى‏ترين ماده اوليه براى ساخت گلبول‏هاى قرمز خون مى‏باشد و در صورتى كه به مقدار كافى در دسترس بدن نباشد، ابتدا فرد از ذخاير موجود در بدن استفاده مى‏كند و با پايان يافتن اين ذخاير، كم خونى فقر آهن بروز مى‏كند.

عوامل ايجاد كننده كمبود آهن و كم خونى فقر آهن

كم خونى فقر آهن، به دلايل متعددى ايجاد مى‏شود كه مهمترين آنها عبارتند از:

كمبود آهن در رژيم غذايى روزانه، افزايش نياز بدن در دوران باردارى و رشد (كودكى و نوجوانى)، دفع زياد خون به لت‏بيمارى‏هاى دستگاه گوارش (مثل زخم معده، زخم اثنى‏عشر، بواسير و...)، آلودگى‏هاى انگلى (ابتلا به كرم قلابدار)، خونريزى‏هاى شديد دوران قاعدگى، عادات نامناسب تغذيه‏اى (مثل مصرف چاى بلافاصله پس از غذا) و استفاده از نان‏هايى كه خمير آنها ور نيامده است و... .

چه كسانى در معرض خطر سوء تغذيه قرار دارند؟

- زنان باردار و در سن بارورى

- كودكان خردسال بخصوص كودكانى كه با شير مادر تغذيه نمى‏شوند.

- كودكان 5-2 ساله، به علت ابتلاى مكرر به عفونت‏هاى تنفسى و آلودگى‏هاى انگلى.

- دختران و پسران نوجوان، به علت جهش رشدى و شروع عادت ماهيانه در دختران.

علائم ابتلا به كم خونى

علائم بيمارى ممكن است‏بسته به ميزان و شدت تخليه ذخاير آهن در بدن بصورت رنگ پريدگى دائمى مخاط زبان و پلك چشم، خستگى و بى‏حالى، سرگيجه، خواب رفتن دست و پا و در مراحل پيشرفته، تنگى نفس همراه با تپش قلب و تورم قوزك پا بروز نمايد. لازم به ذكر است كه تشخيص ميزان دقيق كم خونى از راه اندازه‏گيرى ميزان هموگلبوبين خون با آزمايش‏هاى مختلف انجام مى‏گيرد و در صورت كاهش تعداد هموگلوبين، انجام اقدامات درمانى سريع براى فرد الزامى است.

عوارض

1. در شيرخواران و كودكان 6 ماهه تا 9 ساله: اختلال در تكامل و هماهنگى سيستم اعصاب حركتى، اختلال در تكامل گفتارى، كاهش ضريب هوشى و قدرت يادگيرى، تغييرات رفتارى (بى‏تفاوتى، خستگى و بى‏حسى) و كاهش قدرت بدن در برابر عفونت‏ها.

2. در زنان باردار: ضعف و ناتوانى، افزايش خطر سقط جنين، تولد نوزاد نارس و افزايش احتمال مرگ و مير مادر به هنگام زايمان.

3. در بزرگسالان، (هر دو جنس): كاهش قدرت كارى و ظرفيت‏يادگيرى و خستگى زودرس.

پيشگيرى

- استفاده از مواد غذايى آهن‏دار در برنامه غذايى روزانه، مثل: گوشت قرمز، مرغ، ماهى، تخم‏مرغ، سبزيجات، اسفناج و حبوباتى مثل عدس.

- گنجاندن خشكبار در برنامه غذايى، از قبيل: توت خشك، برگه آلو، انجير، كشمش در ميان وعده‏هاى غذايى كودكان و نوجوان.

- رعايت‏بهداشت فردى و جلوگيرى از ابتلاء به بيمارى‏ها بخصوص بيمارى‏هاى انگلى

- رعايت‏بهداشت در استفاده از مواد غذايى و ضد عفونى كردن ميوه‏جات و سبزيجات.

- استفاده زنان باردار از قرص آهن، از پايان ماه چهارم باردارى تا سه ماه پس از زايمان (براى جلوگيرى از عوارض ناشى از مصرف قرص آهن، لازم است كه قرص بعد از غذا يا شب قبل از خواب مصرف شود).

- شروع بموقع تغذيه تكميلى در كودكان (پس از پايان 6 ماهگى) و استفاده روزانه از 15 قطره آهن، از 6 ماهگى تا پايان 2 سالگى.

- توجه كامل به تغذيه دختران در سنين بلوغ.