شورش صيادان انزلي

آزيتا لقايي

صيادان انزلي در 30 آبان 1285/ 21 نوامبر 1906 / 4 شوال 1324 براي اعتراض به امتيازنامة ليانازوف در تلگرافخانه تحصن كردند. طبق اين امتيازنامه آنچه ماهي حلال صيد مي‌شد به مصرف داخلي اختصاص داشت. نوعي ماهي توسط صيادان صيد مي‌شد كه گيلانيها آن را سوف و روسها آن را سوراك مي‌ناميدند. اين ماهي فلس‌دار بود ولي دو دندان بزرگ داشت از اين رو گيلانيها آن را حرام مي‌دانستند صيادان ناچار بودند ماهي سوف سوراك را با قيمت نازل هفت تومان در برابر هزار ماهي به شركت ليانازوف تحويل دهند. صيادان انزلي تلگرافي به آيت‌الله سيدمحمد طباطبايي اعلام كردند‌: اعيان انزلي به ما سخت گرفته‌اند كه ماهي سوف را به ليانازوف بدهيم، اما تاكنون اين كار را انجام نداده‌ايم. و منتظر اقدام مجلس هستيم. نمايندگان مجلس از دولت خواستند به شكايت صيادان انزلي رسيدگي كنند. پس از مدتي دولت پاسخ داد كه قرارنامه ليانازوف از قرار هزاري پنج تومان بسته شده دو سال قبل به اقدامات اولياء دولت عليه محض مراعات صيادان انزلي هزاري دو تومان علاوه بر پنج تومان شده فعلاً مخالفت با قرارنامه غيرممكن است. تعدادي از نمايندگان مجلس به پاسخ دولت اعتراض كردند. آيت‌الله سيدمحمد طباطبايي اعلام كرد : نمي‌شود ماهيگيران را اجبار به فروش ماهي كرد. دولت مدعي بود كه اگر قرارداد را لغو كند ناگزير است پنجاه هزار تومان غرامت بدهد. سيدمحمد پاسخ داد : اشخاصي را مي‌شناسد كه حاضرند جاي ليانازوف را بگيرند و آن پنجاه هزار تومان غرامت را تقبل كنند.

با تمام اين اقدامات صيادان انزلي موفق نشدند تأثيري بر امتياز ليانازوف بگذارند. اين امتياز تا سالها بعد در انحصار خانواده ليانازوف باقي ماند و دولت تزاري روسيه نيز با تمام قوا از آن حمايت مي‌كرد، زيرا با اين امتياز تقريباً انحصار خاويار دنيا در اختيار ليانازوف بود. بعد از سرنگوني تزار، حكومت شوروي به جانشيني مارتين ليانازوف نواده استپان
ليانازوف مدعي امتياز شيلات بحر خزر شد. و اين امتياز كه از خرداد 1255 ش/ ژوئن 1876م/ جمادي‌الاول 1293ق منعقد شد تا 11 بهمن 1331ش/ 31 ژانويه 1953م / 26 جمادي‌الاول 1373ق به اشكال مختلف دامنگير ايران بود.