علوى گرى در آناتولى قرن شانزدهم

عنوان اصلى كتاب : XVI. Asârda Anadolu'da Alevilik

نويسنده : صائم ساواش ( T.Sava )

ناشر: انتشارات وادى

محل انتشار: آنكارا

تاريخ انتشار: 2002

تعداد صفحات : 255

صائم ساواش در سال 1958 در شهرستان اوشا ق به دنيا آمد و پس از اتمام تحصيلات دوره هاى ليسانس و فو ق ليسانس در رشته تاريخ دانشگاه حاجت تپه ، در سال 1991 به اخذ درجه دكتراى تاريخ از دانشكده زبان و تاريخ ـ جغرافياى دانشگاه آنكارا توفيق يافت . وى كه در سال 1997 به درجه دانشيارى ارتقاء يافته است ، در حال حاضر در دانشگاه جمهوريت (سيواس ) به تدريس تاريخ اشتغال دارد. از ميان آثارنويسنده مى توان به : زاويه على بابا در سيواس (تاريخ دينى ـ اجتماعى يك تكيه ) و از اويسيه تا بكتاشيه اشاره كرد كه اولى در سال 1992 در استانبول و ديگرى در سال 1997 در سيواس چاپ شده است .

كتاب مورد توصيف علاوه بر مقدمه ، پيشگفتار و نتيجه ، چهار باب دارد.

نويسنده در مقدمه خود چنين مى گويد: هر چند درخصوص ابعاد نظامى مجادله عثمانى ـ صفوى كه در اوايل قرن شانزدهم آغاز شد وبه مدت يك قرن و نيم ادامه يافت آثار زيادى وجود دارد، ليكن جنبه اجتماعى آن چندان مورد توجه واقع نشده است . وى كوشيده است كه در اين كتاب مسأله را از ديدگاه اجتماعى مورد بحث و بررسى قرار دهد.

در پيشگفتار به خطوط اصلى روابط عثمانى ـ صفوى و دلايل جنگى كه ميان اين دو اتفا ق افتاد، اشاره شده است .

باب اول با عنوان قزلباشى در آناتولى از يازده بخش زير تشكيل شده است :

1ـ بحران اعتقادى از آناتولى : ادعاى مهدويت

2ـ مناطقى از آناتولى كه اكثريت آن دست قزلباش بوده است .

3ـ عشيرت هاى طرفدار صفويه

4ـ قزلباشان مخفى

5ـ قزلباشان قزلباش زاده

6ـ متهمان به قزلباشى

7ـ سربازان قزلباش عثمانى

8ـ خليفه هاى قزلباش

9ـ عادت ها و علامت هاى قزلباشى (رافضى گرى )

10ـ روان شناسى عمومى قزلباشان

11ـ اتهاماتى كه بر قزلباشان زده مى شود.

از ميان اين اتهامات مى توان به موارد زير اشاره كرد:

بى عفتى و زنا، دزدى ، ترك نماز و روزه ، اشتغال شبانه روزى به ساز و آواز، عداوت با سه خليفه اول ، ناديده گرفتن سنت رسول الله (ص )،دشنام و بى احترامى نسبت به حضرت پيامبر، خلفاى راشدين و صحابه ، عداوت با خلفاى راشدين و مسلمانان ، شرابخوارى ، جانبدارى ازصفويان ، جاسوسى براى صفويان ، تقلب در ضرب سكه .

باب دوم با عنوان تعقيب قزلباشان در آناتولى از دوازده بخش زير تشكيل يافته است :

1ـ تعيين سرگروه جهت تعقيب قزلباشان

2ـ تشويق تعقيب قزلباشان

3ـ تعقيب قزلباشانى كه در خارج تحت تعقيب قرار گرفته بودند.

4ـ پناهندگى قزلباشان فرارى به مقامات مختلف

5ـ شاه اسماعيل ساختگى و حادثه پير سلطان

6ـ روش تفتيش قزلباشان

7ـ روش دستگيرى قزلباشان

8ـ روش مجازات قزلباشان

9ـ مجازات قزلباشان

10ـ استثمار تعقيب قزلباشان

11ـ اخذ رشوه در تعقيب قزلباشان

12ـ اهمال در تعقيب قزلباشان

باب سوم با عنوان تأثير تبليغات صفوى در آناتولى از سه بخش زير تشكيل شده است :

1ـ تأثيرا مذهبى

2ـ تأثيرات اجتماعى

3ـ تبليغات فرهنگى : كتاب هاى رافضيه

باب چهارم با عنوان سياست هاى عثمانى عليه قزلباشان از هشت بخش زير تشكيل يافته است :

1ـ نگرش عثمانيان نسبت به خلفا و مرشدين قزلباش

2ـ سياست دلجويى عثمانى

3ـ سياست تسنن عثمانى

دولت هاى عثمانى در اين سياست به موارد زير توجه داشتند:

حمايت از مؤسسات دينى ـ اجتماعى ، حمايت از خلوتيه ، حمايت از بكتاشيه ، صدور دستور جهت احداث مسجد.

4ـ جاسوسان عثمانى در آناتولى

5ـ كنترل تكايا

6ـ اقدامات سياسى ، شامل :

تلاش جهت جلوگيرى از مهاجرت به ايران ، فرستادن جاسوس به سرزمين صفويان ، كنترل سفيران صفوى ، كنترل حجاج ايرانى .

7ـ سياست هاى اقتصادى ، شامل :

ممانعت از ورود مواد قيمتى ، ادوات جنگى و موادى كه در ساختن اين مواد به كار مى روند به ايران ، كمك مالى به قاتلين قزلباشان ، قطع كمك مالى از قزلباشان ، خلع سلاح تركان كوچ نشين .

8ـ سياست هاى نظامى ، شامل :

ترس از صفوى در مرز شرقى سرزمين عثمانى ، كنترل مرزهاى ايران ـ گرجستان ـ عربستان ، ترتيب حمله به سرزمين هاى صفوى .

نويسنده در بخش نتيجه به موارد زير اشاره كرده است :

1ـ صفويان در ايران به صورت يك دولت مذهبى روى كار آمدند و با استفاده از طرفدارانى كه در منطقه داشتند به فكر گسترش درآناتولى افتادند.

2ـ عثمانيان مى كوشيدند ذهنيت دولتى مركزيت گراى خود را در شرِ و جنوب آناتولى گسترش دهند.

3ـ هر دو دولت در منطقه اى كه مى خواستند نفوذ كنند با ساختارى اجتماعى مواجه بودند كه به جهت ويژگى هاى دينى با تبليغات صفوى هماهنگى داشت و به سبب ويژگى عشيرتى نمى توانست با ذهنيت دولت مركزيت گراى عثمانى موافق باشد.

كتابشناسى كامل (كتاب و مقاله ) كه در پايان كتاب آمده و تعداد زيادى پاورقى (477) نشان مى دهد كه نويسنده در تأليف اين اثر دقت زيادى به خرج داده و از منابع مختلف استفاده كرده است . متن اصلى و ترجمه تركى اسنادى كه در اثر مورد اشاره قرار گرفته در قسمت آخركتاب درج شده است .