کيهان فرهنگي ـ شماره 1، فروردين 1364 ساليان درازي است که با نام و تأليفات محقق عاليمقدار، عالم جليل، شيخ العلماء، آيت الله جناب آقاي شيخ محمدتقي شوشتري - دامت برکاته - آشنا شده ام و از آثار ايشان کم و بيش - مانند ديگر طلاب علوم دينيه و اهل علم - استفاده کرده ام. از حدود دوازده سال پيش گاهگاهي با مکاتبه مزاحم معظم له گشته و مورد لطف ايشان بوده ام. چند سال قبل نيز به درخواست اينجانب، به اجاز روايتي از سوي ايشان مفتخر گشته ام و در اين روزها از عالم غيب اين سعادت حواله و نصيبم شد که با مسافرت به شهرستان شوشتر به محضرشان شرفياب شدم و چند ساعتي در منزلشان و در دو مسجدي که اقامت جماعت مي کنند خدمتشان رسيده و صحبتشان را درک کنم. اين ملاقات ارادت مرا چندين برابر کرد زيرا ايشان و خانه و زندگي ايشان را و نيز سلوک عملي و اخلاقيشان را نمونه اي از سلف صالح فرق محق اثنا عشريه يافتم. اميدوارم مشمول ادعي خالصان آن جناب باشم. آمين رب العالمين. اينک به منظور عرض ادب به پيشگاه اين بزرگمرد - به درخواست مجل کيهان فرهنگي - تأليفات و آثار گرانقدر ايشان را فهرست وار يادآور مي شوم.
1- قاموس الرجال في تحقيق رواة الشيعه و محدثيهم رقعي 14 جلد جمعاً 6220 صفحه، چاپ تهران و قم در سالهاي 1379-1400 مؤلف در طول شش سال (1354تا 1360) که مجاور حائر حسيني عليه السلام بود حاشيه اي بر رجال مامقاني نگاشت که تحرير اول آن را در اطراف نسخ چاپي رجال مامقاني نوشته بود. سپس آن را جداگانه تحرير و تنظيم نمود و بار ديگر در آن تجديد نظر کرد و تحرير سوم را انجام داد تا بالأخره براي بار چهارم - به منظور تحويل به چاپخانه - آن را استنساخ نمود. اين استنساخ در سال 1382 به پايان رسيد و در يازده جلد در تهران و قم به کوشش حجت الاسلام والمسلمين - جناب آقاي حاج ميرزا حسن مصطفوي تبريزي - در سالهاي 1379/ 1390 به چاپ رسيد. سپس مؤلف تحقيق و تتبع خود را دنبال و مستدرکات و ملحقاتي براي کتاب گردآوري کرد که در سالهاي پس از 1390 در سه جلد چاپ شد. بنابراين اگر بگوييم اين کتاب پر ارج مدت چهل سال در دست تأليف و تنظيم و تجديد نظر بوده است گزاف نگفته ايم. مقدم اين کتاب - که داراي بيست و هشت فصل و شامل مسائل مفيد و ارزنده اي است - و نيز اصل کتاب از بهترين و تحقيقي ترين کتابهاي فن رجال است و به تصديق و گواهي برخي از اساتيد محقق ما- که در اين فن خبرويت کامل دارند مي توان گفت تاکنون کتابي در رجال، با اين ويژگي ها و در اين سطح نگاشته نشده است و يا لااقل ما از وجود آن اطلاعي نداريم. اخيراً مؤسس انتشارات اسلامي - وابسته به جامعه مدرسين حوز علمي قم - تصميم گرفت که دور چهارده جلدي اين کتاب نفيس را با طرز بسيار جالبي و فني زير نظر برخي از فضلا در ده جلد تجديد چاپ کند که گويا جلد اول آن تا چند ماه ديگر منتشر مي شود. توفيق اين مؤسسه را در انجام سريع اين خدمت از خداي متعال خواستاريم.
2- بهج الصباغه في شرح نهج البلاغه وزيري، 14 جلد، جمعاً 6720 صفحه، چاپ تهران و قم در سالهاي 1390 تا1400 ه ق اين کتاب، اولين شرح موضوعي نهج البلاغه است که آن را به شصت موضوع تقسيم و در شصت فصل مورد شرح قرار داده است. اين کتاب در طول دهها سال تأليف و تنظيم شده و يکي از بهترين شروح نهج البلاغه است. مؤلف در نامه اي به اينجانب نوشته اند: «در نظر دارم يک دور اين کتاب را از نظر بگذارم.» و در اين صورت ضمن تصحيح ممکن است ملحقات و مستدرکاتي بر آن بيفزايند. اميد است مؤلف فرصت اين کار را پيدا کنند تا بنياد نهج البلاغه که تصميم دارد اين کتاب را به صورت جالب تري تجديد چاپ کند و هم اکنون به آماده کردن جلد اول آن اشتغال دارد، از آن تصحيحات و اضافات بي بهره نماند. براي آشنايي خوانندگان با موضوعات شصت گان اين کتاب مضمون نام مؤلف به بنياد نهج البلاغه را در اينجا نقل مي کنيم: اين بنده شرحي بر نهج البلاغه نوشته ام و در اين شرح، موضوعات نهج البلاغه را تحت شصت فصل بدين ترتيب جمع آوري کرده ام: 1- توحيد 2- خلق آسمان و زمين و عرش و کرسي و خورشيد و ماه و ستارگان 3- خلق فرشتگان 4- خلق آدم 5- نبوت عامه 6- نبوت خاصه 7- امامت عامه 8- امامت خاصه 9- خبرهاي غيبي نهج البلاغه 10- دانش و مکارم اخلاق امير مؤمنان عليه السلام 11- تفسير قرآن 12- داوريهاي علي عليه السلام 13- پاسخهايي که ضرب المثل است و آداب پرسش 14- زهد و عدل و تواضع علي عليه السلام 15- التزام آن جناب به حق 16- دعاهاي آن حضرت 17- عجائب مخلوقات خدا 18- دانشهاي مذموم 19- ارشادي خليف دوم 20- حب و بغض آن حضرت عليه السلام 21- شجاعت او 22- دوستان و دشمنان او 23- عنايات او به عمال و نمايندگانش 24- سوگندها و تقي او 25- شکايت از اهل زمان خود 26- نقصان مردم 27- قضا و قدر 28- کلام جامع امر دين و دنيا و در اين فصل است عهدنام مالک اشتر 29- دربار عمر و عثمان 30- بيعت با آن حضرت 31- جنگ جمل 32- جنگ صفين 33- جنگ نهروان 34- غارات معاويه 35- وصاياي آن حضرت و شهادتش 36- پيرامون ياد مرگ 37- نکوهش دنيا 38- قيامت و بهشت و دوزخ 39- وظائف انسان نسبت به پروردگارش 40ـ ايمان و تقوا و نفاق 41ـ قرآن 42- عبادات و معاملات خير و شر 43- مکارم اخلاق 44- صفات مذمومه 45- آداب معاشرت 46- دوستان و اصدقاء 47- تعازي و تهاني = تعزيت و تهنيت 48- آداب جنگ 49- نکوهش شام و ستايش کوفه 50- انصار و قريش و تميم و شعرا 51- استسقاء و قرباني 52- اقبال و ادبار 53- فتنه ها و بدعت ها 54- عقل 55- قلوب دلها 56- حقايق 57- فقر 58- زنان 59- شيطان 60- موضوعات مختلفه در اينجا لازم است يادآور شوم که هنگام چاپ اين کتاب شريف برخي از موضوعات مذکور مقدم و موخر شده و مثلاً موضوع شصتم، در جلد چهاردهم نيست بلکه در يکي از جلدهاي قبل چاپ شده است، بنابراين اگر يکي از موضوعات را در جاي خود نيافتيم بايد به بقي مجلدات مراجعه کنيم.
3- الاربعون حديثا = چهل حديث
وزيري، 196 صفحه، چاپ قم، سال 1400 ه ق اين کتاب شامل متن و شرح چهل حديث است در چهار موضوع: حديث 1 تا 10 در معجزات ائم معصومين عليهم السلام حديث 11 تا 20 در فضائل ايشان حديث 21 تا 30 در نکوهش دشمنان ايشان حديث 31 تا 40 در مسائل فقهي متفرقه. تأليف اين کتاب در سال 1369 ه .ق به پايان رسيده است. مؤلف سه کتاب شرح چهل حديث داشته که در سال 1363 نگارش اولي آنها به پايان رسيده است سپس نظر ايشان بر اين قرار گرفته که منتخبي از آن سه کتاب را به صورت يک کتاب تحرير و از بقيه صرفنظر کنند. کتاب اربعين چاپ شده، همان تحرير و انتخاب نهايي است. 2- رساله در محاکم بين شيخ صدوق و شيخ مفيد در يک مسئل کلامي اين رساله 24 صفحه است و تاريخ تأليف آن 1358 ه ق مي باشد و در سال 1390 ه ق از روي نسخ اصل به خط مؤلف افست شده است. 5ـ آيات بينات في حقيه بعض المنامات = نشانه هاي روشن در حق بودن برخي خوابها وزيري، 208 صفحه، چاپ تهران سال 1393 ه ق اين کتاب پيرامون خواب و رؤيا نگاشته شده و شامل مطالب زير است:
مقدمه اي دربار ه خواب و تعبير خواب و اقسام خواب.
فصل اول خوابهايي که در قرآن ياد شده (7 خواب)، فصل دوم خوابهايي که مربوط به پيامبران گذشته است و در قرآن ياد نشده (32 خواب)، فصل سوم خوابهايي مربوط به پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله (35 خواب)، فصل چهارم خوابهاي مربوط به امير مؤمنان عليه السلام (48 خواب)، فصل پنجم خوابهاي مربوط به حضرت فاطمه عليهما السلام (5 خواب)، فصل ششم مربوط به امام حسن عليه السلام (يک خواب)، فصل هفتم خوابهاي مربوط به حضرت سيد الشهداء عليه السلام (31خواب)، فصل هشتم خوابهاي مربوط به امام سجاد عليه السلام (6 خواب)، فصل نهم خوابهاي مربوط به امام باقر عليه السلام (4 خواب)، فصل دهم خوابهاي مربوط به امام صادق عليه السلام (11 خواب)، فصل يازدهم خوابهاي مربوط به امام کاظم عليه السلام (5 خواب)، فصل دوازدهم مربوط به امام رضا عليه السلام (23 خواب)، فصل سيزدهم خوابهاي مربوط به امام جواد عليه السلام (2 خواب)، فصل چهاردهم خوابهاي مربوط به امام هادي عليه السلام (2 خواب)، فصل پانزدهم خوابهاي مربوط به امام عسکري عليه السلام (3 خواب)، فصل شانزدهم خوابهاي مربوط به حضرت ولي عصر عجل الله تعالي فرجه (11 خواب) فصل هفدهم خوابهاي مربوط به قرآن مجيد (8 خواب)، فصل هيجدهم خوابهاي مربوط به دانشمندان (44 خواب)، فصل نوزدهم خوابهاي مربوط به شعرا (23 خواب)، فصل بيستم خوابهاي مربوط به خلفا و سلاطين (11 خواب)، فصل بيست و يکم خوابهايي که اعلام مرگ اشخاص بوده است (23 خواب)، فصل بيست و دوم خوابهاي مربوط به مرگ فرزند (6 خواب)، فصل بيست و سوم خوابهايي که تعبير آنها در خود آن خوابها بوده است (8 خواب)، فصل بيست و چهارم خوابهاي مشتمل بر هزليات (4 خواب)، فصل بيست و پنجم خوابهاي دروغ (6 خواب) فصل بيست و ششم خوابهاي متفرقه (44خواب)،
6-الرساله المبصره في احوال البصيريه = الدر النظير في المکنين بابي بصير = شرح حال ابو بصيرها
رقعي، 118 صفحه، چاپ تهران، سال 1390 ه ق، ضميم جلد يازدهم قاموس الرجال. اين رساله تحقيقي است پيرامون روايتي که کني ايشان ابو بصير بوده است و به گفت برخي از اساتيد محقق ما از رساله هايي که مي تواند حاکي از دقت نظر مؤلف و عمق تحقيقات رجالي ايشان/ باشد. تأليف اين رساله در سال 1358 ه ق در حائر حسيني عليه السلام و تجديد نظر و پاکنويس آن در سال 1374 در شوشتر انجام شده است. 7ـ قضاء اميرالمؤمنين علي بن ابي طالب عليه السلام = داوريهاي امير مؤمنان علي عليه السلام رقعي، 280 صفحه، چاپ نجف، سال 1369 (چاپ اوّل) وزيري، 380 صفحه، چاپ قم حدود سال 1400 (چاپ جديد با اضافات) اين کتاب داراي پنجاه و پنج فصل و بدون شک بهترين کتابي است که در اين زمينه تدوين گرديده در فاصل ميان سالهاي 1370 تا 1400 چهارده بار يا بيشتر در نجف و بيروت تجديد چاپ گرديده است. حدود سي سال پيش توسط فرزند مؤلف - جناب آقاي دکتر محمد علي شيخ - به فارسي ترجمه مکرر چاپ شده است و نيز توسط دو نفر ديگر از دانشمندان - آقايان سيد علي جزايري شوشتري و آقاي ديباجي - به فارسي ترجمه و چاپ و چند سال پيش منتخبي از آن به زبان انگليسي نيز ترجمه و چاپ شده است. 3- الاوائل - اوليات = اول ها 4- وزيري، 300 صفحه، چاپ تهران، 1405 ه ق 5- اين کتاب مانند الاوائل عسگري، سيوطي، کشميري، حاج آقا محمد مقدس اصفهاني شامل مطالب متفرقه اي است که عنوان «اول» داشته باشد. مثلاً اول کسي که به پيامبر اسلام صلي الله عليه و اله ايمان آورد علي عليه السلام بود. اول کسي که در قيامت محشور مي شود رسول خدا است. نسبت اين کتاب با ساير تأليفاتي که در اين زمينه نگاشته شده عموم و خصوص من وجه است يعني قسمتي از مطالب اين کتاب در آن کتابها ياد نشده است.
9- البدايع = کشکول
اين کتاب که جلد اول آن در تهران زير چاپ است، مانند کشکول شيخ بهايي و شيخ يوسف بحراني و سيد علي ميبدي - داراي مطالب منثور و منظوم گوناگون مفيد است که مؤلف در طول ساليان دراز آنها را يادداشت و تدوين کرده است
10- رساله في تواريخ النبي و آلال = جوامع احوال الائمه = تاريخ چهارده معصوم ضميم جلد يازدهم قاموس الرجال.
اين رساله که در موضوع خود بسيار جامع و کم نظير داراي چند فصل است: - فصل اول در تاريخ ولادت رسول خدا و فاطمه زهرا و امامان معصوم عليهم السلام. فصل دوم در تاريخ وفات ايشان، فصل سوم در محل ولادت و محل دفن ايشان، فصل چهارم در معرفي مادران ايشان، فصل پنجم در معرفي همسران ايشان، فصل ششم در معرفي فرزندان ايشان، فصل هفتم در معرفي برخي از فرزندان ايشان که از امتياز خاصي برخوردار بوده اند فصل هشتم در معرفي برخي از فرزندان ايشان که مورد قدح و نکوهش بوده اند، فصل نهم در مکارم اخلاق چهارده معصوم عليهم السلام فصل دهم استدراک برخي مطالب مربوط به فصول گذشته.
11- الاخبار الدخيله
حديثهاي تحريف شده سه جلد، وزيري 276 + 284+ 324صفحه، چاپ تهران، سال 1390-1396-1401 اين کتاب داراي سه باب به شرح زير است:
1- باب اول در احاديث تعريف شده داراي دوازده فصل:
فصل اول حديثهايي که ضرورت مذهب تشيع به تحريف شدن آنها گواهي مي دهد، -فصل دوم حديثهايي که تاريخ به تحريف شدن آنها گواهي مي دهد - فصل سوم، حديثهايي که قرائن تحريف در خود آنها است، فصل چهارم، حديثهايي که به علت مخلوط شدن با هم تحريف شده است، فصل پنجم، حديثهايي که به جهت تشابه رسم الخط تصحيف شده است، فصل ششم، حديثهايي که به علت شامل بودن برد و امر متقابل تحريف شده است، فصل هفتم، حديثهايي که سند آنها تحريف شده است، فصل هشتم، حديثهايي که به جهت نقل شدن، تحريف گرديده است، فصل نهم، حديثهايي که قسمتي از آنها اسقاط شده و موجب تحريف گرديده است، فصل دهم، حديثهايي که به خاطر عدم دقت در سند و متن آنها تحريف شده است، فصل يازدهم، حديثهايي که در آنها کلام راوي يا مؤلف کتاب با کلام معصوم ممزوج شده است، فصل دوازدهم، حديثهايي که به علت خلط حواشي با متن دچار تحريف شده است.
2- باب دوم در احاديث مجعوله و دروغين، داراي چهار فصل:
فصل اول، خبرهاي برخي از کساني که ادعاي رؤيت امام زمان - عليه السلام - را نموده اند، فصل دوم، برخي خبرهاي تفسير منسوب به امام حسن عسکري عليه السلام، فصل سوم، حديثهايي که از روي غرض ورزي کم و زياد شده است، فصل چهارم احاديث متفرقه و مختلفه.
3- باب سوم در دعاهاي تحريف شده و يا مجعوله داراي دو فصل:
فصل اول، دعاهاي تحريف شده، فصل دوم دعاهاي مجعوله و موضوعه. تأليف جلد اول اين کتاب در سال 1369 به پايان رسيده است و از سال 1390- تا 1396 جلد دوم و از آن سال تا 1401 جلد سوم آن در دست گرد آوري و تدوين بوده و جلد چهارم آن که پس از سال 1401 تدوين شده، در تهران زير چاپ است. زحمات صديق مکرم ما جناب آقاي علي اکبر غفاري در تصحيح و تنظيم اين چهار جلد بسيار قابل تقدير و ارزنده است.
12- النجعة في شرح اللمعة تحقيق المسائل شرح لمع شهيد اول
شرحي است بر لمع شهيد اول با توجه به شرح لمع شهيد ثاني و نقد آن اين کتاب را مؤلف در سي سالگي شروع و در مدت چهار سال يعني سالهاي 1350 تا 1354 ه ق در شوشتر تمام کرده است و در اين سالهاي اخير مشغول تجديد نظر و تکميل و پاکنويس آن شده و هم اکنون، جلد تجارت آن، در تهران - تحت نظر دانشمند معظم جناب آقاي غفاري - زير چاپ است و مؤلف به آماده کردن جلد «طهارت» و «صلاه» اشتغال دارند. مؤلف در مورد اين شرح که شايد چاپي آن حدود ده جلد شود، مي نويسد: شرحي است بر لمعه با نقل اخبار از خود کتب اربعه و ذکر باب و عدد خبر و نقادي آن اگر تحريف يا تصحيفي در آن واقع شده است.
13- تفسير قرآن
يادداشت هايي که در حاشي قرآن خطي تحرير سد يازدهم مرقوم داشته اند و قصد دارند پس از فراغت از چاپ کتابهاي کشکول و شرح لمعه به جمع آوري اين يادداشتها و تحرير تفسيري آنها بپردازد، و در هر حال همين يادداشتها مغتنم است. اين سيزده کتاب و رساله همگي به زبان عربي است. و ما آثار فارسي ايشان فقط سه رساله يا مقاله است به شرح زير:
14- پاسخ به سؤالات کنگره هزار شيخ طوسي
رساله اي است به فارسي در پاسخ به بخشي از 54 پرسش که از طرف کنگر هزار شيخ طوسي در سال 1390 پيرامون شخصيت شيخ طوسي و برخي مسائل ديگر مطرح شد. قسمتي از اين رساله در جلد سوم يادنام شيخ طوسي در سال 1396 در مشهد چاپ شده است.
15- پاسخ اشکال به دعاي ندبه
مقاله اي است به فارسي در چند صفحه - در پاسخ دکتر علي شريعتي - که در مورد دعاي ندبه اشکالي و سؤالي طرح کرده بود، اين نوشته چاپ نشده و نسخ خطي آن نزد اينجانب موجود است.
16- مقدم توحيد مفصل
سومين اثر فارسي ايشان همين مقدمه است که با ترجم توحيد مفضل علامه مجلسي - رحمه الله عليه - توسط کتابخان صدر تهران چاپ شده است، و گويا معظم له قصد دارند اين مقدمه را گسترش داده و به صورت کتابي در خداشناسي در آورند. اين بود فهرست اجمالي آثار علمي اين عالم بزرگوار که نتيج تحقيق و تتبع و کوشش و قلمزني پنجاه و پنج سال او است. خداوند ما را قدردان نعمت وجود اين قبيل اشخاص قرار دهد و ايشان را براي تکميل زحمات و خدماتش طول عمر و توفيق عنايت فرمايد.
لطفا منتظر باشید ...
