عبدالکريم ايادي

طاهره شکوهي

عبدالکريم ايادي فرزند محمدتقي در سال 1286 در تهران متولد شد. 1 پدر وي از رهبران برجسته بهائي در ايران و جزء افراد نزديک عباس افندي به شمار مي رفت. ايادي در فرانسه ابتدا دانشجوي دامپزشکي بود. پس از مدتي تغيير رشته داد و در پزشکي مشغول تحصيل گرديد و پس از پايان تحصيلات راهي ايران شد و به خدمت ارتش درآمد. ابتدا پزشک مخصوص عليرضا پهلوي بود. سپس پزشک مخصوص محمدرضا پهلوي شد و در سالهاي بعد يکي از دوستان بسيار نزديک شاه بود.

ايادي از چهره هاي مرموز دربار بود که به فساد اخلاقي و مالي شهرت داشت. پس از مرگ ارنست پرون در دربار همان نقشي را برعهده گرفت که قبلاً پرون عهده دار آن بود و به لقب راسپوتين ايران شهرت يافت. در زمان ثريا که پاي بختياريها به دربار باز شد موفق شد نظر مثبت ثريا را جلب کند و خود را در جمع بختياريها جا دهد. پس از آن همواره در زندگي خصوصي محمدرضا و زنان و اطرافيانش رسوخ داشت. او در کليه مسافرتهاي خارجي به عنوان پزشک مخصوص هميشه در کنار شاه ديده مي شد و در بسياري موارد مورد مشورت شاه قرار مي گرفت. بدين ترتيب ايادي يکي از بانفوذترين افراد دربار کشور شد.

وي علاوه بر اينکه مدت 25 سال پزشک مخصوص شاه بود مديريت و مالکيت چند شرکت خصوصي ازجمله شرکت معدني سنبل و شيليت را عهده دار بود و در امور دولتي منصب بازرسي ويژه بهداري ارتش، رياست شوراي عالي پزشکي و رياست سازمان اتکا را در اختيار داشت که بخش عمده اي از خريدهاي ارتش از طريق او صورت مي گرفت، همچنين سازمان دارويي کشور نيز تماماً تحت امر او اداره مي شد. وي به مرد 80 شغله در ايران مشهور بود. علاوه بر موارد ذکرشده سهامدار چندين شرکت ازجمله شرکت پاريس بود و از طرف شاه نيز امتياز انحصار صيد ميگو به او داده شد.

ايادي عامل اصلي جاسوسي انگليس در ايران و مطلع ترين منبع اطلاعاتي سرويس هاي آمريکا و انگليس در دربار و کشور بود. کليه مقامات مهم مملکتي اعم از وزير و نماينده مجلس دستورات او را که نخست به صورت خواهش بود و اگر اجرا نمي شد به صورت امر صادر مي شد اجرا مي کردند. وي نقش مهمي در تحکيم مواضع فرقه بهائيت در نهادهاي نظامي رژيم پهلوي داشت و با نفوذ نزد شاه بهائي ها را به مقامات عالي رساند ازجمله در رساندن اميرعباس هويدا به نخست وزيري نقش اصلي را ايفا نمود، همچنين توسط وي صدها افسر بهائي توانستند در ارتش ايران درجه بگيرند و مقامات مهمي را اشغال کنند. در زمان نخست وزيري هويدا تا توانست وزير بهائي وارد کابينه کرد، اين وزرا بدون اجازه او حق هيچ کاري را نداشتند. در اين دوران تعداد بهائيهاي ايران به سه برابر رسيد و اکثريت آنها در مشاغل مهم قرار داشتند. به طور کلي در دوران محمدرضا پهلوي و نفوذ ايادي در دربار؛ بهائيهاي ايران بسيار ترقي کردند و ثروتمند شدند و ايادي هرچه از دستش برآمد در کمک و حمايت از آنها کوتاهي نکرد، آنها هم در اقتصاد ايران نفوذ فراواني يافتند. 2

سال 1344 آقاي فلسفي در پي حملات شديد به بهائيت خواستار برکناري ايادي از کار شد. محمدرضا پهلوي براي آرام کردن مردم دستور داد ايادي از ايران خارج شود. وي مدت نه ماه به ايتاليا رفت و زماني که اوضاع آرامتر شد مجدداً بازگشت و در سفري که شاه به مکه داشت او را همراه برد و لباس احرام پوشاند تا افکار عمومي را فريب دهد.

بنابر گزارش بانک مرکزي ايران مقامات دولتي تنها در چند ماه ميلياردها تومان ارز از کشور خارج نموده اند که از اين مبلغ 275 ميليون تومان توسط ايادي از ايران خارج شد. با اوجگيري تظاهرات مردم در سال 1357 رژيم شاه در مهر همان سال به بهانه اصلاحات، ايادي را از کار برکنار و وي را بازنشسته نمود. وي پس از برکناري به سوئيس رفت و در بيمارستان ژنو به علت بيماري سرطان بستري شد. عبدالکريم ايادي سرانجام از ژنو به پاريس رفت و نزد برادرش که ساليان دراز در آنجا زندگي مي کرد، رفت 3 و در همان جا در سال 1359 درگذشت. 4

1. اسناد موسسه مطالعات تاريخ معاصر ايران.

2. حسين فردوست. ظهور و سقوط سلطنت پهلوي، ج 2، تهران: اطلاعات، 1370، ص 199- 204 و 374 .

3. مصطفي الموتي، ايران در عصر پهلوي، ج 5، لندن: بي نا، 1368، ص 314 .

4. محمود حکيمي، مسابقه غارتگري، تهران، سازمان پژوهش و برنامه ريزي آموزشي، انتشارات مدرسه، 1383، ص 91 .