گفتار دوم: جاسوسى و خيانت از ديدگاه فقه و حقوق - جاسوسی و خیانت به کشور نسخه متنی

گفتار دوم: جاسوسى و خيانت از ديدگاه فقه و حقوق

1 - تعريف جاسوسى

در مبحث پيشين روشن شد كه جاسوسى و خيانت معناى وسيع و گسترده اى دارد، ولى از آن جا كه هدف اصلى اين نوشتار بررسى و تحقيق درباره يكى از موضوعات جزاى اختصاصى، يعنى اقدامات عليه امنيت و تماميت داخلى و خارجى كشور است، ضرورى به نظر مى رسد كه حدود و رسوم و مرزهاى ماهوى عناوين فوق تبيين و تعيين گردد، زيرا تعيين دقيق و عالمانه موضوع جاسوسى و خيانت به كشور داراى آثارى مهم و سرنوشت ساز در تعيين محاكم، مجازات و ديگر امور كيفرى است و تعيين دقيق موضوع بدون تعريف دقيق كه مشتمل بر حدود و فصول و مرزهاى معين باشد مقدور نيست، بنابراين ناگزير از ارائه تعاريف حقوقى آن و گزينش بهترين تعريف هستيم.

علماى حقوق جزا با توجه به قوانين و مقررات موضوعه و متون جزايى و عناصر تشكيل دهنده جرم، به تعريف جاسوسى و خيانت به كشور پرداخته اند.

الف) تعريف فقهى جاسوسى
فقهاى عظام جاسوسى را تعريف نكرده اند و ممكن است اين امر به سبب روشن بودن معناى جاسوسى از ديدگاه آنان بوده باشد، در ابواب فقهى نيز بابى را به اين بحث اختصاص نداده اند، بلكه در جاهاى مختلف به طور پراكنده و گذرا از جاسوسى سخن به ميان آمده است. در كتب فقه براى اين منظور غالباً از تعبير عين و عيون استفاده شده است.

ب) تعريف قانونى جاسوسى
قانون گذار نيز در هيچ يك از نصوص قانونى، جرم جاسوسى را تعريف نكرده و تنها در برخى از مواد قانونى به كلمه جاسوسى و جرايم مرتبط با آن اشاره نموده است.

اينك با توجه به معنا و مفهوم لغوى جاسوسى و با توجه به طبع و ماهيت عمل مذكور و با استناد به مواد قانونى در تعريف جاسوسى مى توان گفت:

«جاسوسى به عمل شخصى گفته مى شود كه با عناوين غيرواقعى و متقلبانه، اقدام به كسب اطلاعات يا نقشه ها يا مدارك و اسناد مخفى و محرمانه مربوط به اسرار نظامى، اقتصادى، سياسى و تسليم آن ها به كشور بيگانه نمايد».

ج) تعريف حقوقى جاسوسى
برخى در تعريف جاسوس گفته اند:

جاسوس به شخصى گفته مى شود كه در تحت عناوين غيرواقعى و مخفيانه به نفع خصم درصدد تحصيل اطلاعات يا اشيايى باشد (37) .

ديگرى جاسوس را چنين تعريف مى كند:

جاسوس به شخصى اطلاق مى شود كه در پوشش هاى متقلبانه يا مخفيانه و به نفع دشمن درصدد تفحص و تجسس، پيرامون اسرار يا تحصيل اطلاعات يا اشيا يا ساير مدارك و اسناد مربوط به استعداد و توانايى هاى نظامى، اقتصادى و فرهنگى مربوط به يك كشور و انعكاس آن ها به كشور دشمن باشد (38) .

و در تعريف جاسوسى نوشته اند:

جاسوسى عبارت است از جمع آورى و تملك اطلاعات و تعليمات اسناد قابل استفاده يك كشور خارجى بر ضد امنيت كشور خارجى ديگر ... . (39)

براساس قرارداد سال 1907 كه در لاهه منعقد گرديد، جاسوسى به عمل شخصى گفته مى شود كه تحت عناوين غير واقعى به نفع يكى از متخاصمين، در صدد تحصيل اطلاعات يا اشيايى باشد.