تحليل و بررسي - نقد نظریه برهان ناپذیری وجود خدا نسخه متنی

تحليل و بررسي

1. در جاي خود اتقان و اعتبار معرفت عقلي ثابت شده است. انسان با توسل به قوه عقل خويش ميتواند به صورت کلي از ماوراي طبيعت آگاه شود.

در صورت خاموشي چراغ عقل در مسائل ديني فراطبيعي، شناخت و فهم آن ها مشکل بل ناممکن خواهد بود؛ آياتي همچون: «لَيْسَ کَمِثْلِهِ شَيْ ءٌ»، (شوري(42)،11)، «وَلِلَّهِ الْمَثَلُ الْأَعْلَى» (نحل(16)،60)، « وَلِلّهِ الْأَسْماءُ الْحُسْنَى» (اعراف(7)،180)، «فَأَيْنََما تُوَلُّوْا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ» (بقره(2)،115.)، «اللَّهُ أَحَدٌ» (توحيد(112)،1)، «هُوَ الْأَوَّلُ وَالْآخِرُ» (حديد(57)،3)، «وَالظَّاهِرُ وَالْبَاطِنُ» (حديد(57)،3) و ده ها کنايه و روايات ديگري که شناخت و فهم آن ها فقط با عقل ميسور است و در صورت تعطيلي قوه عقل در اين عرصه ها، بايد به نظريه تعطيل و درماندگي مطلق انسان در برابر فهم آيات و روايات تن داد. استاد مطهري در اين باره مينويسد:

خداشناسي و مسائل مربوط به آن، تنها از طريق عقل و فلسفه است که به صورت يک علم مثبت نظير روان شناسي و گياه شناسي و غيره درميآيد. چقدر اشتباه است که ميگويند راه مطالعه در خلقت، ما را از پيمودن راه هاي دشوار و پرپيچ و خم فلسفي بي نياز ميکند (مطهري، 1375: ج 6، ص 958 و 961).

2. مسأله خطا پذيري معرفتي عقلي به صورت موجبه جزئيه هر چند قابل انکار نيست، اين ادعا سبب سلب اعتماد و اطمينان مطلق به معرفت عقلي نميشود؛ چرا که برخي از معارف عقلي بديهي و برهاني است که قابل ترديد نيست؛ برا ي مثال، اثبات عالم مجرد و عدم انحصار وجود به عالم مادي در فلسفه مبرهن شده است.

3. به صورت پاسخ نقضي ميتوان گفت که خطا پذيري شناخت حسي اگر زيادتر از شناخت عقلي نباشد، از آن کمتر نيست. اصلاً پايه علوم تجربي بر ابطال پذيري بنا شده است که اين اصل را فيلسوف تجربي قرن بيستم يعني کارل ريموند پوپر به اثبات رسانده است (پوپر: 1357، ص77).

4. نکته ديگر اين که مخالفان استدلال هاي عقلي، خود براي جرح استدلال عقلي، از خود استدلال عقلي استفاده کردند؛ براي مثال، شعر مولانا به صورت قياس شکل اول از يک صغرا و کبرا تشکيل شده است؛ پس اگر استدلال عقلي معتبر است، بايد در همه جا معتبر باشد، اما اگر اعتبار لازم و منطقي را ندارد، استدلال عقلي خود مخالفان نيز عقيم خواهد بود.