در تحليل اين ديدگاه بايد به اين نکته اشاره داشت که عارفان و يا بيشتر آنان راه شهود و تهذيب را بهترين راه وصول به خدا و نه يگانه راه ميدانند؛ بدين جهت، راه علم و استدلال عقلي را به صورت مقدمه راه شهود و عرفان، امري لازم وصف ميکنند؛ مثلاً: ابن فارض هشدار ميدهد که نبايد عارف به علوم نقلي بسنده کرده، از علوم عقلي غافل ماند (ر.ک: فرغاني، 1379: ص 574). ابن ترکه از ديگر عارفان نامي براي کسب حقيقت در مسائل علمي و عرفاني، پرداختن به علوم فکري و نظري مانند علم منطق را امري لازم ميداند (همو، 1360: ص 270). نکته قابل توجه ديگر اين که راه شهود و عرفان، مخاطبان خاص خود را مي طلبند و همه توان طي طريق آن را ندارند؛ بنابراين، افراد ديگر براي خداشناسي بايد از راه هاي ديگر مانند مطالعه در طبيعت براي اکثريت مردم يا استدلال هاي عقلي براي قشر صاحبان علوم نظري و عقلي، استفاده کنند. در واقع فراواني راه هاي خداشناسي خود لطف الاهي در حق بندگان است که هر انساني به تناسب استعداد و ذوق خود بتواند به معبود خود علم و ايمان يابد.
لطفا منتظر باشید ...
