ادب آل اللّه در پرتو قدر - ادب آل اللّه در پرتو قدر نسخه متنی

ادب آل اللّه در پرتو قدر

عباس كوثري

بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيم * اِنّا اَنْزَلْناهُ في لَيْلَةِ الْقَدْرَ * وَ ما اَدْريكَ ما لَيْلَةُ الْقَدرِ * لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ اَلْفِ شَهرْ * تَنَزَّلُ الْمَلائِكَةُ وَ الرُّوحُ فيها بِإذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ اَمْرٍ سَلامٌ هِيَ حَتّي مَطْلَعِ الْفَجْرِ*

دوش وقت سحر از غصه نجاتم دادند و اندر آن ظلمت شب آب حياتم دادند

چه مبارك سحري بود و چه فرخنده شبي آن شب قدر كه اين تازه براتم دادند1

يكي از جلوه‏هاي اعجاز آفرينش انسان اين است كه مي‏تواند با يك راز و يك نگاه از سر نياز مسيرهاي رفته طولاني شرك و گناه را عقبگرد كند و

خود را از عمق منجلاب‏ها به معراج پاكي و صداقت برساند و لحظه‏هايي شكوهمند و شيرين را در زندگي خويش تجلّي بخشد به شكوهمندي لحظه تصميم حرّ رياحي و به شيريني رهايي فضيل عياض از كمند گناه و عصيان، اولياء الهي با سير و سلوك خويش حجابهاي نوراني را يكي پس از ديگري پشت سر گذاشته و خود را به سرچشمه عظمت قرب الهي نزديكتر مي‏سازند. همانگونه كه در مناجات شعبانيه آمده است: حتّي تخرق ابصار القلوب حجب النّور فتصل الي معدن العظمة2 و اين حالات در شبانگاه «قدر» اوج و درخشش زيباتر و بيشتري دارد. قرآن كريم سفره آسماني خداست در مقال چشم به آفاق وحي مي‏دوزيم و از سوره قدر «ايمان» و آگاهي مي‏گيريم.

الف) رابطه سوره «قدر» با «علق»

قرآن كريم مجموعه زيبا و بهم پيوسته است كه با دستور پيامبر به شكل كنوني آن تنظيم يافته است بدين گونه مي‏توان رابطه آيات قبل و بعد و هر يك از سوره‏ها با سوره قبل خويش دريافت كه سوره «قدر» و سوره ماقبل آن «علق» از اين مقوله است. طبرسي مي‏نويسد: از آنجا كه خداوند در پايان سوره «علق» دستور به سجده و تقرّب به پروردگار فرمود، در اين سوره از بهترين زمان و موقعيت عبادت و تقرّب كه شب قدر است سخن مي‏گويد و با عظمت دادن به آن شوق و رغبت بيشتر را برانگيخته است.

ب) فضيلت سوره «قدر»

سوره شريفه قدر شناسنامه اهل بيت لقب يافته است مرحوم كليني از امام صادق عليه‏السلام راجع به نماز پيامبر گرامي اسلام در معراج مي‏نويسد: در ركعت اول وحي رسيد كه نسبت پروردگار را بخوان حضرت سوره توحيد را قرائت كردند در ركعت دوم پس از دستور به تلاوت سوره حمد فرمود: اقرأ «إنّا اَنزَلناهُ» فانّها نسبتك و نسبة اهل بيتك الي يوم القيامة. بخوان «انا انزلناه» را كه معرفي‏نامه تو و اهل بيت تو تا روز قيامت است.3 در حديث نيز آمده است: فمن عرف فاطمة حقّ معرفتها فقد ادرك ليلة القدر؛ هر كس فاطمه را بدانگونه كه شايسته آن بزرگوار است بشناسد به ليلة القدر دست يافته است.4 و در باره سوره قدر نيز مي‏خوانيم: رسول خدا فرمود: كسي كه سوره قدر را تلاوت كند براي او اجري است همانند كسي كه ماه مبارك را روزه گرفته و به ليلة القدر دست يافته باشد، براي او ثواب جهاد در راه خداست.5

اولياء الهي با سير و سلوك خويش حجابهاي نوراني را يكي پس از ديگري پشت سر گذاشته و خود را به سرچشمه عظمت قرب الهي نزديكتر مي‏سازند.

ج) نزول قرآن در سوره قدر

توجه به صدور قرآن از سوي آفريننده هستي افقهايي از عظمت و نور مطلق را در برابر ديدگان متجلّي مي‏سازد. قرآن كريم خود با تكيه بر اين اصل انسان‏ها را به عظمت اين كتاب عزيز توجه مي‏دهد كه نمونه‏هاي زير بخشي از آن است.

1 ـ كِتابٌ اُحكِمَتْ آياتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِن لَدُنْ حَكيمٍ خَبيرٍ؛ قرآن كتابي است «با دلائل» محكم كه از جانب خداي حكيم و آگاه بر حقايق عالم بيان شده است.6

2 ـ تَنْزيلُ الْكِتابِ مِنَ اللّهِ الْعَزيزِ الْحكيمْ؛ نازل شدن قرآن از جانب خداي مقتدر و حكيم است.7

و به خاطر همين رابطه با كمال مطلق و ذات مقدس خداوند است كه باطل در آن راه نمي‏يابد و قرآن مي‏فرمايد: لايأتِيهِ الْباطِلُ من بَيْنِ يَدَيْهِ وَ لا مِنْ خَلْفِهِ تَنْزيلٌ مِنْ حَكيمٍ حَميدٍ؛ هرگز از پيش رو و پشت سر «آينده و گذشته» باطلي بر اين كتاب راه نخواهد يافت زيرا كه فرستاده خداي حكيم برخوردار از صفات ستوده مي‏باشد.8

و در سوره قدر نيز خداوند با استناد آن به خويش انديشه بيننده را بر ساحل عظيم‏ترين گوهر معنوي و جلوه زيباي الهي قرارداده و مي‏فرمايد: انّا اَنْزَلْناهُ في لَيْلَةِ الْقَدْرِ ما آن را در شب قدر فرو فرستاديم كه در حكمت جمع‏آوردن سه نكته بيان شده است:

1. قرآن كريم در لوح محفوظ و افق اعلاي تجرّد استقرار داشته و در دست سفيران الهي قرار داشته است مَرْفُوعةٍ مُطَهَرَّةٍ ـ بِاَيدي سَفَرَةٍ‏كِرامٍ بَرَرَةٍ: «قرآن» بسي بلند مرتبه و پاك و منزه است بدست سفيران حق است كه با كرامت و نيك هستند.9

و توسط ملك مقرب الهي جبرئيل بر پيامبر گرامي نازل شده است نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الاَمين؛ قرآن را روح الامين فرود آورده10 و بخاطر همين دست‏اندركاري ملائكه مقرّب و مأمور الهي است كه جمع‏آورده شده است و دوّمين نكته اينكه جمع به خاطر عظمت دادن به قرآن مي‏باشد و در اين ميان نگاه سوّمي به رمز جمع آوردن «اِنّا اَنْزَلْناهُ» وجود دارد كه مي‏توان با استفاده از كلام امام علي عليه‏السلام آن را بيان داشت امام علي عليه‏السلام در باره قرآن مي‏فرمايد: لَقَدْ تَجَلّي اللّه لخلقه في كلامه لعباده؛ خداوند در كلام خود بر بندگانش جلوه نموده است11 و از آنجا كه اين تجلّي با صفات جلال و جمال بوده است تعبير فرموده است به «اِنّا اَنْزَلْناهُ» در اين زمينه امام خميني مي‏نويسد: «بدان كه نكته آن در آوردن انزلناه به صيغه جمع تفخيم مقام حق تعالي به مبدئيت تنزيل اين كتاب شريف است و شايد اين جمعيت براي جمعيت اسمائيه باشد و اشاره به آن باشد كه حق تعالي به جميع شؤون اسمائيه و صفاتيه مبدأ از براي اين كتاب شريف است و از اين جهت، اين كتاب شريف صورت احديت جمع جميع اسماء و صفات و معرّف مقام مقدس حق تعالي به تمام شؤون و تجلّيات است.»12