شيعيان اندونزيايي و رسالت حوزه - شیعیان اندونزیایی و رسالت حوزه نسخه متنی

شيعيان اندونزيايي و رسالت حوزه

خليل منصوري

دين مبين اسلام توسط بازرگانان هندي، ايراني و عرب در كشور اندونزي منتشر گرديده، برخي از مورخان مي‏گويند كه اسلام در قرن سيزدهم ميلادي وارد اين كشور شده است، و برخي ديگر همچون دمشقي و مقريزي تاريخ ورود اسلام را قرن اول هجري مي دانند. اكثريت مسلمانان آن جا سني و پيرو مذهب شافعي‏اند.

بنابر اسناد (سنگ قبر، آثار قديمي و باستاني) جمعي از پژوهشگران برآنند كه تاريخ تشيع در اندونزي نيز همراه با ورود اسلام به اين كشور، به قرون اوليه هجري باز مي‏گردد. به عنوان نمونه بر روي توپ جنگي عظيم و قديمي در يك شهر باستاني به نام بانتن (bannten) جمله «لافتي الاّ علي، لا سيف الاّ ذوالفقار» نوشته شده و روي سنگ قبر بعضي از بزرگان در شهر «آچه» (aceh) مثل سيدحسام الدين الحسيني (متوفاي سال 823 ه·· ق)، سيد شريف الدين حسن بن علي الاسترآبادي (متوفاي سال 823 ه·· ق) و امير محمد بن عبدالقادر (متوفاي سال 882 ه·· ق) جملات لااله الاّ الله، محمد رسول الله، علي ولي الله و لا فتي الاّ علي، لا سيف الاّ ذوالفقار نقش بسته است. از آن جايي كه انتشار اسلام و پيشرفت آن در اندونزي توسط فرزندان پيامبر صلي‏الله‏عليه‏و‏آله انجام گرفت، لذا شگفتي ندارد كه مردم اين سرزمين محبت ويژه‏اي نسبت به خاندان نبوي صلي‏الله‏عليه‏و‏آله داشته باشند و به صورت تقدس آميزي به آنان بنگرند.

اما با گذشت زمان و در اثر جريانات و تغييرات گوناگوني كه در اين كشور پيش آمد، شناخت مردم از اسلام حقيقي رو به كاهش نهاده و در نهايت به دوري آنان از مذهب حق منجر شده است.

عواملي از قبيل فشار و تسلط دولت استعمارگر هلند در سالهاي طولاني و بروز جنگهاي مختلف داخلي از يك سو و عدم استمرار حركت مبلغين شيعه پس از منقرض شدن نسل پيشين از سوي ديگر و سرانجام ورود مذهب شافعي به عنوان مذهب برگزيده و مورد علاقه مردم منطقه، موجب شد كه مردم از مكتب راستين اسلام دور بمانند.

با اين همه، همچنان كه شايسته يك مذهب مسئول و با پايه محكم است، تشيع نفوذ خود را در دل اكثريت مسلمين اندونزي آنچنان گسترده بود كه حتي پس از گذشت قرنهاي متمادي مردم پاره‏اي از مناطق كشور هنوز پاي بند مراسم عاشوراي حسيني عليه‏السلام بوده و به اين روز تاريخي (hona husein)«روز حسين» مي گويند. همچنين يكي از دانشگاههاي شهر آچه (syiakuala) را «حوض شيعه» نام گذاشته‏اند. پيروزي انقلاب اسلامي در ايران كليه مسلمانان اندونزي را واداشت تا به تحولي نوين درباره نحوه زندگي و تفكر خود رو آورند در ميان طبقات مختلف جامعه اين كشور قشر

تاكنون دهها كتاب از علامه طباطبايي، شهيدمطهري و شهيدآيت الله صدر و ديگر دانشمندان شيعه به زبان اندونزي ترجمه و چاپ شده است

تحصيلكرده و دانشگاهي آن بيش از پيش از نعمت انقلاب بهره جسته و مي‏برند، آنان چه در دانشگاه و چه در حوزه‏هاي علوم اسلامي توانستند با معيار قرار دادن انقلاب اسلامي، اسلام راستين را از اسلام ساخته ابرقدرتها باز شناسند و هركدام را در ارزيابي خود جدا از هم مورد بررسي و كاوش قرار دهند.

انقلاب اسلامي همراه با نوشته‏هاي شيهد مطهري، شيخ جعفرسبحاني، علامه طباطبايي و دكتر علي شريعتي و ديگر انديشمندان شيعي كه به زبان اندونزيايي ترجمه شده است، به اجتماع راه يافت به طوري كه پس از سالهاي طولاني انفعال نسبت به علما و روحانيون، انقلاب كاري كرد كه تا از نو آنان را به علما و دانشمندان علوم اسلامي اميدوار سازد و اين پديده مثبت را مي‏توان در چند برابر شدن علاقه مندي آنان به فراگيري علوم اسلامي مشاهده كرد نفوذ فرهنگي و ادبي ايران در اين كشور بسيار گسترده و وسيع است، چه اين كه اسلام در درجه اول به دست ايرانيها به اندونزي راه يافته است بدين جهت فرهنگ و ادب ايراني نيز همراه آيين اسلام درجاوه و سوماترا نفوذ و گسترش يافت. ايرانيان با وجود بعد مسافت از قرون اوليه هجري در اندونزي سكونت گزيدند و به تدريج درشئون مختلف سياسي، بارزگاني، علمي و روحاني مهمترين مناصب و مقامات را به خود اختصاص دادند.

اسامي فارسي از نام‏هايي است كه هنوز در اندونزي متداول است. نكته شايان توجه اين است كه در خط معمول اندونزي كه خط نستعلق است علايمي كه بالا و پايين حروف گذاشته مي شود همان زبر و زير و پيش فارسي و عربي است.

همراه با نفوذ سياسي و تجارتي، نفوذ ادبي ايرانيان در اين سرزمين نيز بر قرار بوده است و بسياري از آثار ادبيات ايران از مدتها پيش در نواحي مختلف اين سرزمين ترجمه شده است.

مردم اندونزي، بسيار مهربان و خوش برخورد و كريم النفس هستند و برخلاف وضعيت نابسامان اقتصادي آنها، در مهماني نوازي بسيار كوشا هستند به طوري كه از وجود مهمان احساس ناراحتي نمي‏كنند.

سادات و هاشمي‏هاي اندونزي كه اغلب آنها سادات حضرمي (حضر موت يمن) هستند و طبقه اشرافي را در ميان مردم اندونزي تشكيل مي‏دهند، از احترام ويژه‏اي در ميان مردم برخور دارند و مردم براي احترام دست آنها را مي بويند (چرا كه بوسيدن دست جهت احترام در ميان آنها متداول نيست.) بعضي از سادات در پستهاي مهمي در دولت به كارگماشته شده‏اند و شمار سادات حدود نيم ميليون نفر برآورد شده است. واضح است كه سادات مورد نظر شامل سادات شيعي، شافعي و حتي نواصب مي‏باشند.

سادات اندونزي به شدت مايل هستند كه اصالت عربي و هاشمي خود را حفظ كنند، لذا در يادگيري زبان عربي تلاش جدي دارند و ارتباط خود را با حضرموت همچنان حفظ كرده‏اند.

مجمعي در جاكارتا براي اهتمام و رسيدگي به وضع سادات بنام «الرابطة‏العلوية» تأسيس شده است اين مجمع مؤسسه‏اي براي ثبت انساب سادات تأسيس كرده كه تمام انساب در آن دفتر ضبط شده است به نحوي كه كسي نمي‏تواند در آنجا ادعاي سيادت كند مگر اين كه مؤسسه آن را تأييد كند.

اين مؤسسه شعب ديگري نيز غير از جاكارتا دارد مسئولين اين مؤسسه آمادگي خود را در زمينه ثبت انساب سادات در ايران اظهار كرده‏اند.

مؤسسه الرابطة‏العلوية در زمينه رسيدگي به وضع تحصيلي علوي‏ها نيز فعاليت دارد. اين مؤسسه از طريق تأسيس بعضي از مدارس و پرداخت هزينه تحصيل ديگر علوي‏هايي نيازمند اقدام نموده است. سادات اندونزي اهتمام ويژه‏اي نسبت به كرامات منقوله از اجدادشان دارند پاره‏اي از كراماتي كه آنان درباره اجدادشان نقل مي‏كنند، براي ائمه اطهار عليهم السلام به ثبت نرسيده و پاره‏اي ديگر از محالات عقلي است با اين حال آنها به صحت اين كرامات معتقدند. اين اعتقاد خود عاملي براي پافشاري گروهي از علوي‏ها بر باطل خود و عدم پذيرش مذهب حق بوده است.

از شمار شيعيان اين كشور اطلاع دقيقي در دست نيست. اما با توجه به برخي شواهد متقن تاريخي و نيز قرائن و امارات متعددي كه در جامعه كنوني مسلمانان اندونزي وجود دارد، مي‏توان پذيرفت كه امروز در تمام جزاير مسكون اندونزي جمع كثيري از شيعيان زندگي

در حال حاضر 1% از مسلمانان اندونزي را شيعيان تشكيل مي‏دهند. تشيع پس از پيروزي انقلاب اسلامي ايران تجديد حيات يافته و همواره رو به رشد بوده است.

مي‏كنند. تاريخ شيعه در اين سرزمين به آغاز دعوت اسلامي و ورود مسلمانان به اين مجمع الجزاير باز مي‏گردد. پروفسور فقيد، جاياديننگراد، مورخ اندونزيايي و استاد دانشگاه اندونزي، كه خود از اهل سنت بوده، بر اين عقيده بود كه دين اسلام توسط شيعيان به اين سرزمين راه يافته است. گروهي از شيعيان امروز اين كشور از اعقاب و اخلاف محمد بن علي و حسن بن علي بن الامام جفعر الصادق عليه‏السلام هستند كه براي حفظ جان خود از ممالك ديگر گريخته و در اين سرزمين مأوا گرفتند.

در رأس اين مهاجران شيعه كه پس از مبارزه‏هاي فراوان باخوارج اباضية به اندونزي، هند، فيليپين، ملايا و جزاير سليمان هجرت كرده‏اند، احمد بن عيسي بن محمد بن علي بن الامام جعفر صادق عليه‏السلام ، ملقب به «مهاجر» قرار داشته است. برخي از آن مهاجران با دختران ملوك و امراي محلي ازدواج كرده و بعضاً به مراتب و مقامات عالي و حتي سلطنت رسيده بودند و سلاله ايشان كه تا به امروز در اندونزي ادامه داشته تماماً شيعه اماميه‏اند. علاوه بر اين، در سال 717 ه·· ق نيز يك ناوگان بازرگاني عظيم ايراني، مركب از سي‏و پنج كشتي، عده كثيري از دعاة و مبشرين شيعه را در سواحل اين كشور پياده كرده و به اقطار اين سرزمين رسانده بود.

در كتاب دائرة‏المعارف تشيع در باره ديرينگي حضور شيعه در اندونزي آمده است كه عبارت حكاكي شده «لافتي الاّ علي، لاسيف الاّ ذوالفقار» بربدنه يك توپ عظيم قديمي متعلق به زمانهاي پيش از ورود هلنديها به اين سرزمين و نيز نقش بسياري از شمشيرهاي كهن بازمانده از آن ايام حكايت از حاكميت شيعه دراين منطقه دارد. درج كلمات الله، محمد، علي، يا لااله الاّ الله، محمد رسول الله و علي ولي‏الله و يا عبارت لافتي الاّعلي، لاسيف الاّذوالفقار، برسنگ قبري بسيار از افراد اين سرزمين از جمله بر مقابر سيد حسام الدين الحسيني (متوفاي 823 ه·· ق) در آچه در شمال غربي سوماترا و سيد الشريف حسن بن علي الاسترآبادي (متوفاي 823 ه·· ق) و اميرمحمد بن عبدالقادر العباس (متوفاي 833 ه·· ق) كه امروزه اكثر آنها زيارتگاه مسلمانان و شيعيان اين كشور مي باشند، از جمله شواهد متقن و قطعي حضور و نفوذ گسترده و عميق تشيع در اين سرزمين به شمار مي‏آيند. علاوه بر اين، امروزه نيز ايام محرم و عاشوراي حسيني و ماه صفر مورد تعظيم و احترام تقريباً تمام مسلمانان اندونزي، اعم از شيعه و غير شيعه قرار دارد.در حقيقت مراسم عاشورا كه در اندونزي «سورا» ناميده مي‏شود يك از مهمترين آثار حضور گسترده شيعه در آن كشور است.

آورندگان اسلام به اندونزي را «تجار و بازرگانان شيعه مذهب» مقيم هند دانسته‏اند. آثاري هم كه از قبور مسلمين در اين سرزمين برجاي مانده است نشانگر اين حقيقت است كه حداقل از قرن چهارم هجري، تشيع در آنجا وجود داشته است. اگر اين مطلب با قرائن و شواهد محكم تأييد و تثبيت گردد كه علت رسوخ تشيع به اندونزي فرار شيعيان علوي به سمت مشرق جهت يافتن پناهگاهي امن بوده است، بايستي قبول كرد كه شمار شيعيان نيز در گذشته‏هاي دور در اين كشور قابل توجه بوده است. از مهمترين علويان مهاجر احمد بن عيسي بن محمد بن علي بن جعفر بن محمد عليه‏السلام است كه در سال 317 هجري وارد اين منطقه شده است. او و ديگر مهاجرين در جزايري كه امروز معروف به مالايا، اندونزي، فيليپين و جزاير سليمان است وارد شده‏اند، اين افراد با وصلتي كه با مردم اين ديار داشتند نفوذ خود را حفظ كرده و به مراتب عالي رسيدند به طوري‏كه هنوز هم خاندانهاي آنها مشهور است. مهمترين اثر شيعه در اين ديار همان مراسم «عاشورا» است كه بنام سورا خوانده مي‏شود.

چنانچه مراسم «عيدغدير» نيز در برخي مناطق برپا مي‏شده است. در دوره اخير و بخصوص پس از پيروزي انقلاب اسلامي ايران، تشيع حيات مجدّد يافته و فعاليتهايي را در گوشه و كنار آغاز كرده‏اند. از مناطق شيعه نشين اندونزي منطقه آجيه در شمال سوماترا بوده است كه از آنجا تشيع به مناطق ديگر انتشار يافته است. شهر «كوالا» نيز از جمله مناطق شيعه نشين بوده است. دانشگاهي نيز بنام دانشگاه شيعه كوالا در آن وجود دارد. منطقه «برلاك» نيز از مناطق داراي شيعه است. قابل ذكراست كه اين منطقه زماني حكومت شيعي داشته است.اكنون شيعيان به صورت جمعيت مذهبي داراي تشكيلات و تشكّل در اندونزي وجود ندارند، ولكن حركتهاي فرهنگي كه باعث بازگشت به خويش و شناساندن هويت فرهنگي و مذهبي شيعه در اين كشور باشد مهمترين عاملي است كه باعث مي‏شود تا در كوتاه مدت هزاران نفر شيعه‏اي كه فعلاً به صورت علني اظهار تشيع مي‏كنند خود را بازيابند. از جمله نكات قابل توجه در رابطه با شيعيان، وجود خاندانهاي سادات علوي و هاشميون است كه در اين سرزمين وجود دارند. آنها از حرمت ويژه‏اي در ميان مردم برخور دارند و مردم دست آنها را به عنوان تبرك و تيمّن مي بويند.

شيعيان اندونزي علاقه خاصي به حضرت امام خميني قدس‏سره و مقام

تأثيرگذاري روحانيون تحصيل كرده قم در سراسر اندونزي به حدي است

كه مي‏توان ادعا كرد جايي در اين كشور نيست كه نور ولايت

درآن ساطع

نباشد

معظم رهبري حضرت آية‏الله العظمي خامنه‏اي‏مدظله‏العالي دارند. اين علاقه به اشكال مختلف بروز كرده است، چاپ عكس‏هاي امام راحل و مقام معظم رهبري و نگهداري آن در خانه‏ها به شمار زياد و نيز چاپ تصوير حضرت امام قدس‏سره روي بعضي پيراهنها و فروش تصاوير ايشان به صورت علني و به ميزان زياد، جلوه‏هايي از اين عشق و علاقه مردم به انقلاب اسلامي و رهبري است. از ديگر علامات اين محبت و علاقه چاپ و انتشار كتب شيعي و ترجمه آنهاست و تاكنون دهها كتاب از علامه طباطبايي، شهيدمطهري و شهيدآيت الله صدر و ديگر دانشمندان شيعه به زبان اندونزي ترجمه و چاپ شده است، حتي ديده شده است كه علماي اهل سنت به مؤسسات شيعه مراجعه و از آنها درخواست كتب شيعه مي‏نمايند.

رويهم رفته پس از پيروزي انقلاب اسلامي ايران تا به حال شيعه حيات مجدد يافته و از لحاظ رشد فكري وسياسي، راه تعالي را طي مي نمايد لكن فقدان مؤسسات شيعي و نيز كتابخانه‏ها و بالاتر از آن مرجعي رسمي از طرف ولايت فقيه در اين ديار باعث كندي اين حركت رو به رشد بوده است. بر اساس برخي گزارشهاي موثق، در اغلب شهرهاي اندونزي شيعيان و بخصوص نسل جوان آنها خواستار اعزام نماينده‏اي از طرف مقام معظم رهبري، جهت رسيدگي به وضع شيعيان و هدايت و راهنمايي حركت شيعي در اين سرزمين مي‏باشند و اين امر آمادگي بيش از پيش پرجمعيت‏ترين كشور اسلامي جهان را براي دريافت پيام اسلام راستين و آرمانهاي بزرگ انقلاب اسلامي ايران نشان مي‏دهد.

در حال حاضر 1% از مسلمانان اندونزي را شيعيان تشكيل مي‏دهند. تشيع پس از پيروزي انقلاب اسلامي ايران تجديد حيات يافته و همواره رو به رشد بوده است.

فارغ التحصيلان اندونزيايي از حوزه علميه قم

تأثيرگذاري روحانيون تحصيل كرده در قم در سراسر اندونزي به حدي است كه مي‏توان ادعا كرد جايي در اين كشور نيست كه نور ولايت در آن ساطع نباشد و روحاني تحصيل كرده، در قم در آنجا حاضر نباشد. فارغ التحصيلان حوزه علميه قم، در ترويج مذهب و تربيت و تدريس تعاليم اهل‏البيت عليهم السلام به شيعيان و آشنا نمودن اهل سنت به اين تعاليم نقش به‏سزايي داشته و دارند و به همين جهت ضروري به نظرمي‏رسد تلاش جدي براي افزايش شمار طلبه‏هاي اندونزيايي در قم معمول شود تا بتوان در آينده نزديك شاهد جهشي ديگر در انتشار مذهب اهل‏البيت عليهم السلام در كشور اندونزي؛ بلكه در جنوب شرقي آسياباشيم.

پايان