راههاى به دست آوردن فتواى مرجع تقليد

عبدالرحيم موگهى

دستور و نظر مجتهد و مرجع تقليد را فَتْوا مى گويند.

به دست آوردن فتوا, يعنى دستور مجتهد چهار راه دارد:

اول : شنيدن از خود مجتهد (و مرجع تقليد);(1)

دوم : شنيدن از دو نفر عادل كه فتواى مجتهد (و مرجع تقليد) را نقل كنند (و براى ما بگويند);(2)

سوم : خبر دادن يك نفر عادل به طورى كه از قَول (گفته ء) او علم (يقين ) يا اطمينان حاصل شود.(3)

چهارم : ديدن فتوا در رسالهء (توضيح المسائل ِ)(4) مجتهد (و مرجع تقليد) در صورتى كه انسان به درستى (و صحيح بودن ) آن رساله اطمينان داشته باشد,(5 يعنى بداند(6) كه تمام رساله را خود مجتهد (و مرجع تقليد) و يا افراد مورد وُثوق ( مورد اطمينان ِ) وى ملاحظه نموده اند (و ديده اند)(7) (م 7.

اعمال بدون تقليد

اگر مكلّفى مدتى عبادات خويش را بدون تقليد انجام داده و مقدار آن عبادات را نداند, در اين صورت اگر آن عبادات را طبق فتواى مجتهدى كه بايد از او تقليد مى كرده است انجام داده باشد صحيح است . و اگر مطابق نباشد, واجب است به مقدارى كه يقين به برائت ذِمّه پيدا كند (يعنى بداند كه ديگر تكليفى بر عهدهء او نيست ) قضا كند,

البته در صورتى كه مجتهد (و مرجع تقليد) قضا را واجب بداند(8) (م 13).

1ـ مكارم :... يا ملاحظه (و ديدن ) دستخط او... (م 7.

2ـ مكارم : اين مورد دوم را ندارند, ولى در مورد ديگرى فرموده اند:... مشهور بودن (فتوا) در ميان مردم به طورى كه سبب اطمينان شود (م 7.

3ـ بهجت :... سوم شنيدن از كسى كه مورد اطمينان و راستگوست , اگر اطمينان به كلام (و گفته ء) او دارد بنابراَحوَط... (م 7 تبريزى :... سوم شنيدن از كسى كه انسان به گفتهء او اطمينان دارد... (م 5 مكارم :... سوم شنيدن ازكسى كه مورد اعتماد است ... (م 7.

4ـ رسالهء عمليهء توضيح المسائل كتابى است كه دستورها و نظريات و فتواهاى مرجع تقليد در آن نوشته شده است .

5ـ بهجت : بنابر اَحوَط (م 6.

6ـ از عبارت (يعنى بداند...) تا آخر متن اصلى در رسالهء مراجع ديگر ديده نشد.

7ـ تبريزى : در اين قسمتِ مسأله توضيحى دارند كه مقلّدان ايشان به رساله اش مراجعه كنند (م 5 زنجانى :به دست آوردن فتوا يعنى نظر مجتهد دو راه دارد: اول از هر طريقى كه علم يا اطمينان براى خود انسان يا نوع مردم بياورد, مثل شنيدن از خود مجتهد يا ديدن در رسالهء مجتهد يا شنيدن از كسى كه از گفتهء وى اطمينان حاصل شود. ودر صورتى كه انسان فتوايى را از خود مجتهد بشنود, ولى به جهتى ـ مثلاً مخالفتِ آن فتوا با رسالهء مجتهد ـ احتمال بدهد كه مجتهد در نقل فتواى خود اشتباه كرده است , نمى تواند به گفتهء مجتهد اعتماد كند. همچنين تا به درستى رسالهء مجتهد اطمينان حاصل نشود, نمى توان بدان عمل كرد. دوم شنيدن از يك نفر عادل ضابط كه فتواى مجتهد];22ّرا نقل كند, و مراد از ضابط كسى است كه اشتباهش در نقل , از متعارف مردم بيشتر نباشد (م 5.

8ـ بهجت : اگر مكلّف مدتى اعمال خود را بدون تقليد انجام دهد, در صورتى اعمال او صحيح است كه بفهمد به وظيفهء واقعى خود رفتار كرده است , يا عمل او با فتواى مجتهدى كه وظيفه اش تقليد از او بوده , يا با فتواى مجتهدى كه فعلاً بايد از او تقليد كند مطابق باشد, و عباداتى را كه قبلاً انجام داده با قصد قربت (و نزديك شدن به سوى خدا و براى انجام فرمان او) انجام داده باشد (م 20 تبريزى (م 14 و زنجانى (م 14: اگر مكلّف مدتى اعمال خود را بدون تقليد انجام دهد, سپس از مجتهدى تقليد نمايد, در صورتى كه آن مجتهد به صحت اعمال گذشته حكم نمايد, آن اعمال صحيح است والاّ محكوم به بطلان است (و اعمال او باطل است ) مكارم : هرگاه كسى مدتى اعمال خود را بدون تقليد انجام داده , سپس تقليد كند, اگر اعمال سابق (و گذشته ) مطابق فتواى اين مجتهد باشد صحيح است , وگرنه بايد اعاده كند (يعنى دوباره آنها را انجام دهد), همچنين است اگر بدون تحقيق (و جستجوى ) كافى از مجتهدى تقليد نموده (است ) (م 14.

احكام جوانان و نوجوانان ويژه پسران