نور چشم رحمة للعالمين

اقبال لاهوري

1. تاجدار اهل اتي: منظور حضرت علي(ع) است که بنا بر مشهور سوره هل اتي(دهر) درباره آن حضرت و فاطمه(س) و دو فرزندش: حسنين(عليهما السلام) نازل شده و تفصيل آن چنين است: به روايت عامه و خاصه وقتي حسنين(ع) مريض شدند علي(ع) به امر پيامبر(ص) نذر کرد که اگر شفا يابند سه روز روزه بدارد. فاطمه و حسنين و فضّه خادمه هم نذر کردند. چون شفا يافتند همه روزه گرفتند. شب اول فقيري، شب دوم يتيمي و شب سوم اسيري بر درخانه علي آمد و سؤال کرد. علي(ع) نان جويني به قرض از يهود، براي افطار آماده کرده بود هر سه شب به اين سه تن سائل داد و فاطمه(ع) و ديگران هم اقتدا کردند. روز چهارم حسنين(ع) بي تاب شدند که مائده بهشتي آمد و اين آيات در شأنشان نازل شد: ويطعمون الطعام علي حبه مسکيناً و يتيماً و اسيراً.(آيه 8، سوره دهر)

سعدي نيز به مطلب، بدين صورت اشاره مي کند:

کس را چه زور و زهره که مدح علي کند

جبار در مناقب او گفته هلي اتي

2. حسام: شمشير

3. ظاهراً سخن شاعر ناظر است به گرونهادن چادر فاطمه زهرا(س) به وسيله مولي علي(ع) نزد فرد يهودي به نام زيد و قرض کردن مقداري جو از آن مرد يهودي.

مرحوم محدث قمي در ذيل روايت اضافه مي کند که اين چادر پشمي خانه مرد يهودي را روشن مي کند و اين امر موجب تعجب آن يهودي و زوجه اش و همسايگانش مي گردد. به برکت اين چادر هشتاد نفر يهودي مسلمان مي شوند.

( منتهي الآمال- بخش دوم، ص7 و نيز مناقب ابن شهر آشوب، ج3، ص 339)

اسرار خودى در انديشه اقبال
َ