محمد سروش نگاههاي انسانها يكسان نيست و داراي اقسام گوناگوني است و هر نگاه از ويژگيهاي خاص برخوردار است:ـ انگيزههاي نگاهكنندگان متفاوت است،ـ برخي نگاهها نافذ و عميق و موشكافانه است و برخي نگاهها سطحي و گذرا،ـ برخي نگاهها با لذت همراه است و برخي از هوي و هوس پاك است،ـ برخي نگاهها پسنديده، و برخي ناپسند استو ...نگاه خواستگاري از نظر فقه اسلامي، داراي ويژگيهاي بخصوصي است كه آن را از نگاههاي ديگر متمايز ميكند:
1ـ ارزش نگاه
نگاه براي خواستگاري را از «جنبه ارزشي» نميتوان خنثي تلقي كرد و حكم آن را صرفا «مباح» دانست، برخي تعبيرات روايي نيز نشان از «مثبت بودن» اين نگاه و ارزشمند بودن آن دارد. ، اگر از أمر و فرماني كه بدان شده و بر «مطلوب بودن» نگاه دلالت دارد، صرفنظر شود، ولي در برخي از روايات تعليلي وجود دارد كه از رجحان اين نگاه خبر ميدهد: اگر به او نگاه كني، مودت و صميميت بينتان ايجاد ميشود.«لو نظرت اليها فانه احري أن يؤدم بينكما».بر اين اساس برخي از فقها نگاه براي خواستگاري را «مستحب» دانستهاند. اين در حالي است كه نگاه به دست و صورت زن نامحرم، هرگز رجحاني نداشته و به عنوان يك عمل مثبت تلقي نميشود، بلكه آن را «مكروه» ميشمارند. به تعبير شيخ انصاري، نگاه براي خواستگاري، «بالاتفاق» مرجوح (مكروه) نيست، ولي نگاه به وجه و كفين نامحرم «بالاتفاق» مرجوح (مكروه) است.4
2ـ عمق نگاه
نگاه براي خواستگاري، نگاهي دقيق و عميق است5 كه با تأمل در ويژگيهاي ظاهري از قبيل رنگ پوست، چشم، ابرو و ... انجام ميشود و زيبايي شخص مورد «ارزيابي» قرار ميگيرد. اين نوع نگاه، در عرف ما «نگاه خريدار» ناميده ميشود كه همچون نگاه مشتريان در هنگام خريد، با تأمل و دقت همراه است. از اينرو در برخي روايات، خواستگار «مُستام» ناميده شده است6 كه ميخواهد «ارزشيابي» كند و در برخي روايات ديگر، «نگاه نافذ» او بلامانع دانسته شده است.
3ـ تكرار نگاه
برخي از فقها، در نظر به نامحرم، فقط «يك بار» نگاه به وجه و كفين را مجاز ميدانند، ولي در نگاه براي خواستگاري چنين محدوديتي وجود ندارد و به اندازهاي كه شناخت كافي و كامل به دست آيد، تكرار نگاه، منعي ندارد.
4ـ وقت نگاه
نگاه براي خواستگاري، زمان خاصي ندارد و در اين زمينه محدوديتي در كار نيست، قبل از مراسم رسمي خواستگاري،يا بعد از آن، اين كار را ميتوان انجام داد. فقهاي كنوني، اختلافي در اين باره ندارند ولي برخي از فقهاي گذشته به يك نكته «روايي» ظريف، در اين باره توجه دادهاند كه اشاره آن در اينجا مناسب است. علامه حلّي، محقق كركي، شهيد ثاني و فاضل هندي كه از برجستهترين فقهاي شيعهاند متذكر شدهاند كه اگر اين نگاه بعد از خواستگاري و پس از اعلام موافقت زن براي ازدواج صورت گيرد، ممكن است مشكلاتي را به وجود آورد. زيرا چه بسا مرد پس از نگاه كردن، به دليل اينكه قيافه زن را نپسنديده است توافق گذشته را ناديده بگيرد و بدين وسيله موجب رنجش خاطر زن و آزردگي روحي او گردد. از اينرو اين عده از فقها بر اين عقيدهاند كه اين نگاه بايد در زماني صورت گيرد كه هنوز توافق روشني انجام نشده است و زن دلبستگي به اين ازدواج پيدا نكرده است. لذا فرصت مناسب براي اين كار پس از تصميم به ازدواج و قبل از نگاه خواستگاري از نظر فقه اسلامي، داراي ويژگيهاي بخصوصي است كه آن را از نگاههاي ديگر متمايز ميكند.مراسم خواستگاري است كه دختر و خانواده او موافقت خود را با ازدواج اعلام ميكنند.1
5ـ ريبه و تلذّذ در نگاه
نگاه به جنس مخالف ميتواند تحريكآميز باشد، و از نظر اسلام، هر نگاهي كه با چنين زمينهاي همراه باشد، ممنوع است. ولي در نگاه براي خواستگاري، با توجه به اينكه نگاه به «قصد» و انگيزه «انتخاب همسر» صورت ميگيرد و قصد لذتجويي نبايد در كار باشد، از اينرو اگر نگاه شخص را تحت تأثير قرار دهد و خواطر شهواني را در او زنده كند، مانعي ندارد.2البته فقها در اين جا به اين نكته مهم و دقيق توجه دادهاند كه براي خواستگاري، نگاه با «قصد لذتجويي» ممنوع است، لذا «التذاذ» نبايد «محرك و انگيزه» شخص براي نگاه باشد، هر چند كه اگر به قصد خواستگاري نگاه كند و التذاذ به عنوان «اثر» نگاه تحقق يابد، شخص مرتكب گناه نشده است. از اينرو بايد بين «التذاذ» در مورد فوق فرق گذارد.
لطفا منتظر باشید ...
