آفتاب و دخيل‌ها

ابوالفضل شاهي

اگر حاجتي داريد و مي‌خواهيد زود جواب بگيريد من به شما آران و بيدگل را معرفي مي‌كنم. شما در عرض چند ساعت مي‌توانيد با حدود چهل امامزاده درد دل كنيد و به داستان‌هايي كه اهالي مجاور هر امامزاده ازحاجت‌هاي داده شدة امامزاده محله‌شان برايتان تعريف مي‌كنند، گوش دهيد.

در هيچ ‌كدام از شهرهاي ايران، يك‌جا اين تعداد امامزاده نمي‌توانيد زيارت كنيد. اين‌جا هر محله‌اي، يك امامزاده دارد. تنها رنگ متفاوت در اين شهرِ يك‌دست خاكي، آبي گنبدها است.

اگر كنار يكي از اين گنبدها بايستيد و با دست روي چشمتان سايه بيندازيد (اينجا هر چه نداشته باشد به اندازه همه دنيا آفتاب دارد) مي‌توانيد بدون هيچ مانعي كوير مركزي ايران را ببينيد.

اينجا دروازه كوير است. دو روستاي بزرگ بسيار قديمي كه اكنون با هم يكي شده اند و شهري بزرگ را ساخته‌اند و با اين‌كه در نقشه به هم چسبيده‌اند، ‌اگر به يك بيدگلي بگوييد شما آراني هستيد، سريع حرف شما را رد و اصلاح مي‌كند و بر ‌عكس.

نظام وفا شاعر و نمايش نامه‌نويس و صاحب مجله وفا در آران به دنيا آمده. يحيي آرين‌پور مي‌گويد: او نخستين كسي بود كه بر نيما تأثير شگرفي گذاشت و به قول خود نيما، تشويق‌ها و مراقبت‌هاي او بود كه او را به خط شعر گفتن انداخت .

اين آخرين بيت شعري است كه روي سنگ قبر رفيق شفيق هاتف اصفهاني،‌ كنده شده. ‌صباحي بيدگلي دويست سال پيش‌ اين شعر را گفته.

مسجد نقشينه در بيدگل و مسجد قاضي در آران، از مساجد كهن‌سال و قديمي‌اند با شبستان‌ها و مقرنس‌كاري‌هاي زيبا.

روايت است كه زينت بيگم، عمه شاه عباس و بانوي اول حرم، يكي از شفاگرفته‌گان امامزاده قاسم بيدگل است و بناي امامزاده هم به اشارة او ساخته شده .

اين‌جا كوير مرنجاب است كه كاروانسراي مرنجاب درست وسط آن است. كاروانسرايي كه بين راه كاشان و گرمسار (يكي از مسيرهاي جاده‌ ابريشم) است . كنار كاروانسرا هم ، درياچه نمك قرار گرفته. مساحت درياچه تقريبا به اندازه كشور قطر است. از آران و بيدگل دو ساعتي راه است تا درياچه نمك.

براي تمامي بيماران (روحي و جسمي) اين سفر را تجويز مي‌كنيم. هيچ كجاي طبيعت مانند كوير بي‌صدا نيست. آن‌قدر كه شك مي‌كنيد نكند كر شده‌ايد.

فقط گاه گاهي صداي ماشينِ آدم‌ها، كوير را از خواب بيدار مي‌كند. اگر شب هم مانديد كه ديگر خودتان صاحب كرامات مي‌شويد. البته در طول شب چند تا عقرب هم ممكن است سري به شما بزنند تا تنها نمانيد

اين‌جا ساختمان مزرعه صالح‌آباد است. خانه‌اي كه روزگاري پر از رفت و آمد بزرگان مملكت بود. مزرعة مبصر‌الممالك پدر صالح‌ها؛ اللهيار و جهانشاه و پاشاصالح. اگر آن‌ها را نمي‌شناسيد از پدرهايتان بپرسيد، مي‌شناسند. اندرين كشور هر كس لاف ياري مي‌زند/ يار بسيارست اما هركس اللهيار نيست. اين بيت را دكتر افشار گفته

دخيل‌آقا ناظرناظرحضرت يكي از خادمين ارثي هلال علي بوده. پدرش و پدر بزرگش هم خادم امامزاده بوده‌اند. دخيل‌آقا جاي قبر تمامي بزرگاني كه در صحن دفن بوده‌اند را به من نشان مي‌دهد (به خاطر اين‌كه سنگ قبرها را در نوسازي حرم كنده‌اند و الان هيچ نشاني از آن‌ها نيست.) و اشعار و ماده تاريخي همه را بدون كلمه‌اي كم و زياد براي من ‌مي‌خواند (با اين‌كه هشتاد و چند ساله است).

از زحمات پدرش مي‌گويد وقتي كه گلدسته‌ها را مي‌ساخته و از مقاومت خودش مي‌گويد در برابر مردم كه مي‌خواستند سر در هفتصد ساله صحن را به بهانة كوچك بودن خراب كنند. و كردند.

مي‌گويد من تا آخرين لحظه پاي بنا ايستادم و مردم به من سنگ زدند و بنا را خراب كردند. و در آخر مي‌گويد: «هر بنا مانند يك سند است.» (لطفاٌ چند بار اين جمله را با خودتان تكرار كنيد. دخيل‌آقا چند شعر زيبا هم گفته كه جا كم است و فونت ريز و...

اين‌جا زيارتگاه پسر امام علي‌ست. مي‌گويند امام علي بعد از ديدن او رو به آسمان كرد و گفت: «هذا هلال وجهه» به همين خاطر به هلال علي معروف است. روز بيست و يكم رمضان، روز زيارتي اين‌جاست. نصف مردم كاشان و آران روز شهادت امام علي اين‌جايند. اين‌جا يك گنجينه هم دارد كه از همت اللهيار صالح است. گنجينه كتابخانة هلال ابن‌علي حدود پانصد نسخه خطي دارد كه از بسياري از آن‌ها، فقط يك نسخه در دنيا موجود است. البته خدا را شكر مسئولين كتابخانه متوجه اهميت نسخه‌ها هستند

اين‌جا هم بقعه يكي امامزادگان بيدگل است. شاهزاده هادي فرزند امام چهارم كه مردم بيدگل هنگامي كه اختلافي بين‌شان پيدا مي‌شود به اين امامزاده قسم مي‌خورند. بناي صفوي با يك صحن زيبا. زير گنبد فرشتگاني دسته گل به دست پرواز مي‌كنند و مي‌خندند. (البته چند وقتي است كه پيراهن و شلوارهاي شكلاتي به آن‌ها پوشانده‌اند)

اين‌جا شهر هراسكان است. شهري در دل كوير .با قدمتي چند هزارساله. هنوز ميراث فرهنگي سراغ اين‌جا نيامده ولي عاشقان عتيقه با بولدوزر به اين‌جا مي‌آيند و ويرانه‌ها را دنبال عتيقه زير و رو مي‌كنند. وقت راه رفتن در اين‌جا بارها تكه‌هاي سفالي چند هزارساله زير يايتان صدا مي‌كنند.

قرار است سال ديگر يك هيأت باستان‌شناسي به هراسكان بيايد. البته اگر تا آن وقت چيزي باقي مانده باشد

عكس‌ها: ابوالفضل شاهي