ازمحقّق سبزواري قدس‏سره - ازمحقق سبزواری (قدس سره) نسخه متنی

ازمحقّق سبزواري قدس‏سره

علي مختاري

فقيه و حكيم و متكلّم و سياست‏مدار و عالم جليل‏القدر، ملاّ محمّد باقر بن محمّد مؤمن سبزواري قدس‏سره (1017-1090ق) از اهالي سبزوار بوده‏است. او، مدتي را در زادگاه‏اش گذراند و پس از آن، در پايتخت آن روزگار، اصفهان، مقيم شده. وي، در هشتم ربيع‏الأوّل 109ق از دنيا رخت بربست. جنازه‏اش، از اصفهان به مشهد مقدّس حمل و در مدرسه‏ي ميرزاجعفر [دانشگاه رضوي فعلي] به خاك سپرده شد.

محقّق سبزواري، مدتي دراز، در اصفهان، منصبِ امامت جمعه و شيخ‏الاسلامي و كرسي تدريس در مدرسه‏ي ملاّعبدالله شوشتري را عهده‏دار بود و نزد شاه عباس ثاني وزير كبير، خليفة‏السلطان (سلطان‏العلماء) بسيار محترم و بر ديگران مقدّم بود.

برخي از اساتيد و مشايخ روايت سبزواري عبارت‏اند از: ميرفندرسكي؛ قاضي معزّ؛ حيدرعلي اصفهاني؛ حسين‏علي تستري؛ علاّمه محمدتقي مجلسي؛ نورالدين علي‏بن أبي‏الحسن عاملي (برادر صاحب مدارك)؛ ميرشرف‏الدين علي‏بن حجّت شولستاني؛ بحيي‏بن حسن يزدي؛ مقصودبن زين‏العابدين استرآبادي و حسين بن حيدركركي.

محقّق سبزواري، آثار سودمندي دارد كه برخي از آن‏ها، عبارت است از:

1 - ذخيرة‏المعاد فيشرح‏الإرشاد؛ 2 - كفاية‏الأحكام؛ 3 - حاشيه‏ي الهيّات سُفاه؛ 4-روضة‏الأنوار (در اخلاق سياسي و حكومتي)؛ 5 - المقالة‏المختصره (درباره‏ي نماز و روزه)؛ 6 - مفاتيح‏النجاة (در دعا)؛ 7 - رسالة في‏الغسل؛ 8 - رسالة في‏صلاة‏الجمعة؛ 9-رساله‏ي نماز جمعه؛ 10 - شرح مَجَسطي‏چ؛ 11 - حاشيه بر شرح اشارات؛ 12 - حواشي بر مسالك الافهام شهيد ثاني؛ 13 - رساله‏ي مقدمه‏ي واجب؛ 14 - رساله‏اي در فضيلت مُتعه؛ 15- رساله‏اي در قرائت و تجويد؛ 16 - روضة الفلاح سليماني؛ 17 - شرح توحيد صدوق؛ 18- رسالةٌ في اختيارالساعات؛ 19 - الخلافيّة (درباره‏ي اختلاف نظر فقها)؛ 20 - شرح زبدة‏الأُصول شيخ بهائي؛ 21 - رسالة في‏شبهة‏الاستلزام؛ 22 - شرح حديث برّالوالدين؛ 23-العقائدالجامعة؛ 24 - رسالة في تحريم‏الغناء.

مرحوم سيّد مصلح‏الدين مهدوي، آثار محقّق سبزواري را به چهل عدد رسانده و براي هركدام از اين آثار، توضيحاتي ذكر كرده است.1

* * *

محقّق سبزواري، در پايان رساله‏ي «تحريم غنا»، دستورالعملي اخلاقي‏اي براي مؤمنان - و بويژه اهل علم- نوشته است. از آن‏جا كه تذكّرات اين عالم ربّاني كه عمري را در امور ديني و اداره‏ي حوزه‏ها و مسائل اجتماعي -سياسي سپري كرده و از راحت و آسايش و هستي خويش، در راه عزّت و اعتلاي اسلام گذشته، بسيار سودمند است، ترجمه‏اش تقديم مي‏گردد.

وي؛ پس از پاسخ به چند شبهه در باب تحريم غنا گويد:

متن دستورالعمل

... پس از تنزّل از اين پاسخ‏ها، به فرض كه حرمت برخي از موارد غنا مشتبه باشد، گوييم:

آن‏چه شايسته‏ي اهل اطاعت و تقوا و ديانت، بويژه اهل علم و فقها است عبارت است از: دوري از امثال اين شبهه‏ها؛ احتياط در امر دين؛ بي‏اعتنايي به هواها؛ كم توجّهي به خواهش‏ها و تمايلات نفساني و كامجويي‏ها.

خلاصه، -همان‏گونه كه در روايات معصومان عليهم‏السلام هم سفارش شده- راه درست، احتياط در امور ديني و اكتفا به موارد يقيني است، خصوصا امروزه، به خاطر وجودِاشتباه در تلقّي و بيان مسائل و اشكال‏هاي فراوان در نحوه‏ي استدلال‏ها و طرح دلايل و رخنه‏ي شبهه‏ها و درگيري گروه‏ها و برخورد افكار گوناگون و به صحنه آمدن آرا و انظار پَسْت و فرومايه و هواهاي تباه كننده و دوري دورانِ ما از عصر حضور معصومان عليهم‏السلام و نظارت بزرگان و پنهاني روشن‏گري‏ها و درخشش‏هاي خورشيدِ آسمان ولايت امامت در پسِ ابرهاي غيبت و از دست رفتن بسياري از آثار و اخبار در گردونه‏ي حوادث روزگار و گذشت اعصار و نفوذ تفكرات غير اصيل و پيدايش بدعت‏ها و دين‏هاي دست ساخته‏ي و نوظهور و فرصت و گسترش فراوان ميدانِ دامِ شيطان و كثرت نابساماني‏هاي اوضاع و اوحوال اين زمان و قدرت و شدّت سلطه‏ي اوهام و گرايش طبيعت مادّي آدمي به مراكز باطل و تمايل دل‏ها به شهوتراني، و در يك كلام، آراي گوناگون و متفرّق، راه دست يابي به حق را كور و راه يافتن هوا و هوس‏ها، راهِ راست را تاريك كرده است.

و چه به‏جا است سخن حضرت صادق عليه‏السلام در اين باره! عمربن‏حنظله از امام صادق عليه‏السلام روايت كرده و اصحاب و علماي شيعه در كتاب‏هايشان نقل كرده‏اند:

«و إنّما الأُ الأُمور ثلاثه: أمرٌ بيّنٌ رشدّه، فمتّبع؛ و أمر بيّن غيّهُ، فمجتنب؛ و أمر مشكلٌ، يُردُّ حكمه إلي‏الله عزّ و جلّ.

قال رسول‏الله صلي‏الله‏عليه‏و‏آله : حلالٌ بيّنٌ و حرامٌ بيّنٌ و شبُهاتٌ بين ذلك. فمَنْ تَركَ الشبهاتَ نجامن المحرّمات و مَنْ أخذ بالشبهات، ارتكب المحرّمات و هَلَكَ من حيثُ لايعلم.