نگاهي به موقعيت حزب الله لبنان در ميان ملتها و دولتهاي جهان اسلام

پژوهشگر: حسين رويوران

چکيده: حزب الله لبنان در دهه هشتاد با كسب پيروزي هاي پياپي بر ضد اشغالگران صهيونيست و حاميان بين المللي آنها، موفق شد به صورت الگو و سرمشق نيروهاي سياسي مستقل در خاورميانه درآيد. در اواسط دهه هشتاد جريان اخوان المسلمين فلسطين بر اساس تجربه حزب الله لبنان در چارچوب جنبش هاي حماس و جهاد باز توليد شد. اين جنبش هاي نوپاي اسلامي به سرعت انتفاضه نخست فلسطين را در سال 1987 آغاز كردند...

موفقيت حزب الله در برقراري نوعي موازنه با دشمن صهيونيستي نه تنها دشمن را با بحران مواجه كرد كه دولت هاي عربي و اسلامي را نيز با پرسش هاي جدي روبه رو ساخت

هنگامي كه حزب الله و جنبش مقاومت اسلامي در لبنان در سال 1982 به عنوان واكنش اعتراض آميزي به زبوني دولت و احزاب سياسي لبنان در برابر تهاجم رژيم صهيونيستي و اشغال دو سوم خاك لبنان تأسيس شد، خيلي ها تصور مي كردند كه يك تشكل جديد به دهها حزب سياسي موجود اين كشور اضافه شده است و كسي فكر نمي كرد اين تشكل كه از لحاظ مباني فكري و اعتقادي متفاوت است و به سرعت در لبنان چنان جايگاهي پيدا كند كه هيچ حزب تاريخي در لبنان به آن دست نيافته است. همچنين هيچ كس تصور نمي كرد كه اين رويداد ملي در آينده نزديك در ابعاد منطقه اي و بين المللي چنان تأثيري داشته باشد كه نقشه سياسي منطقه را دگرگون سازد.

حزب الله لبنان در دهه هشتاد با كسب پيروزي هاي پياپي بر ضد اشغالگران صهيونيست و حاميان بين المللي آنها، موفق شد به صورت الگو و سرمشق نيروهاي سياسي مستقل در خاورميانه درآيد. در اواسط دهه هشتاد جريان اخوان المسلمين فلسطين بر اساس تجربه حزب الله لبنان در چارچوب جنبش هاي حماس و جهاد باز توليد شد. اين جنبش هاي نوپاي اسلامي به سرعت انتفاضه نخست فلسطين را در سال 1987 آغاز كردند، قيامي كه تحولات بنيادين در بحران فلسطين در پي داشته است. با آغاز انتفاضه فلسطين فرآيند تصميم گيري سياسي فلسطين از خارج به داخل انتقال يافت و مردم فلسطين در قلب اين معادله قرار گرفتند.

رژيم صهيونيستي براي محاصره اين حركت مردمي اسلامي جديد، با ساف وارد گفت وگو شد و پس از دو سال گفت وگو موافتنامه اسلو ميان دو طرف در سال 1993 امضا شد. ادامه حماسه مقاومت حزب الله در لبنان و موفقيت عمليات پي درپي و كيفي آن سرانجام دشمن صهيونيست را وادار كرد در سال 2000 از لبنان عقب نشيني كند و اين پيروزي بزرگ يك بار ديگر منطقه خاورميانه را تحت تأثير قرار داد، بويژه سرزمين اشغال شده فلسطين كه مردم آن بيش از نيم قرن است كه در جستجوي راهكار كارآمد براي حل بحران ديرپاي خود بودند. عقب نشيني رژيم صهيونيستي از جنوب لبنان، جامعه فلسطيني را يكبار ديگر دچار غليان كرد و سرانجام در يك تجلي جديد، انتفاضه دوم مسجدالاقصي فلسطين با ويژگي هاي جديد آغاز شد. مهمترين ويژگي هاي انتفاضه دوم بكارگيري توان نظامي در چارچوب فرهنگ شهادت طلبي از سوي فلسطينيان به عنوان ابزار مقابله با تجاوزات رژيم صهيونيستي است كه براي رسيدن به نوعي موازنه وحشت بود. جريان مقاومت در فلسطين با استفاده بهينه از تجارب موفقيت آميز حزب الله لبنان چنان پايگاهي در ميان مردم فلسطين يافت كه انتخاب نمايندگان اين جريان به عنوان اكثريت پارلماني در انتخابات سال گذشته از سوي مردم مهمترين شاخص آن به شمار مي آيد. هنگامي كه رژيم صهيونيستي جنگ همه جانبه را بر ضد فلسطينيان در نوار غزه و كرانه باختري اعلام كرد، حزب الله لبنان يكبار ديگر تنها فريادرس فلسطينيان بود و با وارد شدن به معادله درگيري با رژيم صهيونيستي، فشار نظامي را با فلسطينيان تقسيم كرد و با ايجاد معادله جديد، بن بست شكني در شرايط انسداد سياسي منطقه را پديد آورد.

بسياري از تحليلگران سياسي بر اين باورند كه وارد شدن اين بار حزب الله در معادله منطقه پيامدهاي بسيار وسيعي در سطوح خرد و كلان منطقه در پي خواهد داشت. ياري رساني حزب الله به دولت حماس و جامعه فلسطيني، اين پيام را به اسراييل رساند كه بحران هاي منطقه از يكديگر جدا نيستند و تلاش آن رژيم براي تفكيك اين بحران ها از يكديگر تلاش بيهوده اي است. همچنين حزب الله لبنان با واكنش مناسب مبتني بر تكليف ديني به اسراييل تفهيم كرد كه همبستگي ميان جنبش هاي اسلامي منطقه به حدي گسترده است كه نمي تواند به دشمن اجازه دهد فلسطينيان را از ديگران جدا كرده و به تنهايي مورد حمله و كشتار قرار دهد. اقدام حزب الله در به نمايش گذاشتن روح همبستگي اسلامي در زماني كه اكثر دولت هاي عربي و اسلامي سكوت مرگباري را در پيش گرفته بودند و به رغم علم سابق رهبران اين حزب در پرداخت هزينه سنگين بابت چنين اقدامي، روح اخوت اسلامي را در بسياري از جوامع اسلامي بيدار كرد. تظاهرات ميليون ها مسلمان كشورهاي اسلامي و مقيم در كشورهاي غربي و اعلام حمايت آنها از حزب الله نوعي پاسخ به روح برادري حزب الله لبنان و اعلام وفاداري به رفتار اصولگرايانه آن به شمار مي آيد.

در بعد ديگر مقاومت و پايداري حزب الله در برابر اعلام جنگ همه جانبه رژيم صهيونيستي بر ضد لبنان نيز جامعه اسراييل را وارد بحران بي سابقه اي كرده است. رژيم صهيونيستي در همه جنگ هاي پيشين بر ضد دولت هاي عربي موفق شده بود جامعه خود را از تأثيرات ويرانگر جنگ دور سازد ولي حملات بي امان موشكي حزب الله به شمال فلسطين اشغالي، اين جامعه را با بحران هاي تازه اي مواجه ساخت. افزايش برد آتشباري حزب الله تا عمق بيش از 60 كيلومتر، شرايط جديدي در جامعه صهيونيستي پديد آورد. آتشباري حزب الله بر ضد صهيونيست هاي مقيم در شمال فلسطين اشغالي در مجموع درگيري هاي دهة نود، اسراييل را وادار ساخت تا با تأمين پناهگاه براي صهيونيست هاي مقيم اين منطقه، آسيب پذيري آنان را به حداقل برساند. ولي افزايش برد آتشباري حزب الله تا عمق سرزمين هاي اشغالي با نبود آمادگي كامل در مناطق جديد زير آتش رفته، جامعه اين منطقه را براي اولين بار با پديده جنگ زدگي آشنا كرد. زير آتش قرار گرفتن شهرهاي نهاريا، عطا، صفد، حيفا، موج عامر، عفوله، طبريا، كرميشل و جنوب جولان و نبود آمادگي براي شرايط جنگي صدها هزار نفر شهروند صهيونيستي را وادار كرد تا به مناطق مياني و جنوب سرزمين هاي اشغالي مهاجرت كنند. بحث در جامعه صهيونيستي درباره برد موشك هاي حزب الله، شرايط بحراني ديگري در جامعه صهيونيستي پديد آورد. بسياري از تحليلگران صهيونيست اعلام خطر كردند كه اگر موشك هاي حزب الله به تل آويو برسد آنگاه جامعه صهيونيستي با پديده خطرناكتر از جنگ زدگي روبه رو خواهد شد. آنها اعلام كردند كه رژيم صهيونيستي در صورت آتشباري حزب الله به علت برخوردار نبودن از عمق استراتژيك كافي با پديده مهاجرت به خارج آشنا خواهد شد. اين پيامدها نشان مي دهد كه جامعه صهيونيستي تا چه حد آسيب پذير است و حزب الله تا چه حد موفق شده است نقاط ضعف اين جامعه را نمايان سازد. اعلام حالت فوق العاده در شهر هاي ناتابا و تل آويو بدون اينكه حزب الله به موشكباران آنها تهديد كند، وجه ديگري از بحران اين رژيم را نمايان مي كند.

حمله هاي موشكي حزب ا... به رژيم صهيونيستي كاركرد راهبردي ديگري نيز داشته است. رژيم صهيونيستي يك نظام پادگاني است كه مهمترين پايه قدرت آن مبتني بر برتري نظامي بر مجموع دولت هاي عربي و ضمانت هاي امنيتي است كه ارتش براي اين جامعه ناهمگون بوجود آورده بود. ادامه حملات موشكي حزب الله و ناتواني ارتش صهيونيستي كه ششمين ارتش مجهز جهان به شمار مي آيد، در جلوگيري از آن، اقتدار اين ارتش را در حفظ امنيت جامعه صهيونيستي زير سؤال مي برد. ارتش در جامعه صهيونيستي ستون فقرات همبستگي اجتماعي است و متزلزل شدن كارآمدي آن در تأمين امنيت اجتماعي مي تواند جامعه صهيونيستي را با آسيب هاي رواني بسياري مواجه سازد.

همچنين جوامع عربي با در نظر گرفتن خاطرات تلخ جنگ با اسراييل، حذف مقاومت و پايداري حزب الله لبنان را يك پيروزي بزرگ مي شمارند. دولت هاي عربي در جنگ سال 1967 ميلادي همه شبه جزيره سينا، كرانه باختري، نوار غزه، بلندي هاي جولان را فقط در شش روز از دست دادند و به دشمن واگذار كردند در حالي كه حزب الله در زماني بيش از شش روز به تنهايي در برابر تمام توان اسراييل ايستادگي كرد و نه تنها اجازه نداد دشمن حتي يك وجب به داخل خاك لبنان پيشروي كند كه ميزان آسيب پذيري دشمن را به طور پلكاني افزايش داد.

موفقيت حزب الله در برقراري نوعي موازنه با دشمن صهيونيستي نه تنها دشمن را با بحران مواجه كرد كه دولت هاي عربي و اسلامي را نيز با پرسش هاي جدي روبه رو ساخت. مردم جهان اسلام كه در تظاهرات مختلف خود اقدام حزب الله را تحسين مي كردند، از خود مي پرسيدند كه چگونه يك حزب كوچك موفق شده است معادله قابل قبولي با دشمن برپا كند كه مجموع كشورهاي عربي از ايجاد آن در شش دهه ناتوان بودند و اگر ارتش هاي عربي و اسلامي كه سالانه ميلياردها دلار سلاح خريداري مي كنند از برقراري چنين معادله اي ناتوان هستند، چرا بايد اين ساختارها و اين هزينه ها با شرايط ناكارآمدي كاركردي ادامه يابد.

طرح اين پرسش ها در ميان جوامع اسلامي نوعي بدبيني درباره كاركرد دولت ها به وجود مي آورد. ولي سكوت برخي دولت ها در برابر جنايت هاي رژيم صهيونيستي و موضع گيري منفي برخي ديگر از آنان نسبت به حزب الله و نه رژيم صهيونيستي، اين شُبهه ها را به يقين درباره خيانت و يا خود باختگي كامل اين رژيم ها ارتقا مي دهد.

برخي از تحليلگران سياسي بر اين باورند كه به رغم اينكه لبنان هزينه بسيار سنگيني در اين جنگ پرداخت كرده است ولي حزب الله لبنان با حركت منطقي خود جهان اسلام را از يك توطئه بزرگ نجات داد كه در صورت اجرا جهان اسلام هزينه هاي چند صدبرابر از تلفات و خسارات جنگ كنوني رژيم صهيونيستي بر ضد لبنان پرداخت مي كرد. اين تحليلگران معتقدند حزب الله شيعي در يك حركت توحيدي از حماس فلسطين و سني حمايت كرد و با ارايه يكي از بزرگترين حماسه هاي همبستگي ديني امضا شده با خون موفق شد، طرح جنگ مذهبي ميان شيعه و سني آمريكا را محاصره كند و در زمينه هاي گسترش آن را در سطح جهان اسلام از بين ببرد. در حال حاضر دست هاي پنهان بسياري در عراق در جهت برپايي جنگ مذهبي كار مي كنند و متأسفانه اين توطئه كه عاملان آن تاكنون شناخته شده نيستند، در برخي كشورهاي اسلامي تأثيرات سوئي بر همبستگي اسلامي گذاشته است كه لبنان يكي از آنها به شمار مي رود ولي حماسه مقاومت كنوني حزب الله جامعه لبنان و بسياري از جوامع اسلامي را از اين بيماري خطرناك مصون ساخته و زمينه هاي پيگيري چنين توطئه اي را از بين برده است.

منبع:

همشهري ديپلماتيک