وظايف بانوان‏

سيد محمد مسعود معصومي

وظايف بانوان نسبت به احكام الهى‏

احكام و دستورهاى الهى را در زمان رسول خدا(ص) بايد از آن حضرت سؤال كرد و پس از ايشان از اوصيا و جانشينان معصوم او و در زمان غيبت صغرى از نوّابِ خاصّه امام زمان (عج) و اما در زمان غيبت كبرى، «يا بايد شخص مجتهد باشد كه بتواند احكام را از روى دليل به دست آورد، يا از مجتهد تقليد كند، يا از راه احتياط طورى به وظيفه خود عمل نمايد كه يقين كند تكليف خود را انجام داده است، مثلاً اگر عدّه‏اى از مجتهدين عملى را حرام مى‏دانند و عدّه‏اى ديگر مى‏گويند حرام نيست، آن عمل را انجام ندهد، و اگر عملى را بعضى واجب و بعضى مستحب مى‏دانند، آن را به جا آورد؛ پس كسانى كه مجتهد نيستند و نمى‏توانند به احتياط عمل كنند، واجب است از مجتهد تقليد نمايند(1)».

عَنْ اَبى‏بَصيرٍ قالَ: دَخَلَتْ اُمّ خالِدِ العَبْدِيّه عَلى اَبى‏ عَبْدِاللّهِ (ع) وَ اَناَ عِنْدَهُ فَقالَتْ: جُعِلْتُ فِداكَ اِنّهُ يَعْتَرينى‏ قَراقِرٌ فى‏ بَطْنى‏ وَ قَدْ وَصَفَ لى‏ اَطِبّأُ الْعَراقِ النّبيذَ بِالسّويقِ فَقالَ: ما يَمْنَعُكَ مِنْ شُرْبِهِ؟ فَقالَتْ: قَدْ قَلّدْتُكَ دينى‏. فَقالَ: فَلا تَذُوقى‏ مِنْهُ قَطْرَه لا وَاللّهِ لاآذُنُ لَكِ فى‏ قَطْرَه مِنْهُ فَاًِّنّما تَنْدَمينَ اِذا بَلَغَتْ نَفْسُكِ ههُنا وَ اَوْ مَئَ‏بِيَدِهِ اِلى‏ حَنْجِرَتِهِ - يَقُولُها ثَلاثاً - اَفَهْمِتِ؟ فَقالَتْ: نَعَمْ.(2)

ابوبصير مى‏گويد: نزد حضرت صادق (ع) بودم كه زنى به نام امّ‏خالد وارد شد و عرض كرد: جانم به فدايتان، گرفتار مرضى شده‏ام كه پزشكان، خوردن شراب را برايم نسخه كرده‏اند (چه مى‏فرماييد؟) حضرت فرمود: چرا نخوردى؟ عرض كرد: من در دينم مقلّدِ شما هستم (نه مقلّد ديگران) حضرت فرمود: نه به‏خدا قسم، يك قطره از آن را هم اجازه چشيدن ندارى. سپس سه مرتبه فرمود: همانا زمانى كه جانت به گلويت برسد پشيمان خواهى شد، آيا فهميدى؟ عرض كرد: بلى. (ظاهراً معالجه او از طريق ديگرى هم امكان‏پذير بوده است كه امام(ع) به او اجازه نداده‏اند.)

مسأله: مسايلى كه انسان غالباً به آنها احتياج دارد، واجب است ياد بگيرد.(3) (تا در هنگام عمل بر خلاف وظيفه شرعىِ خود رفتار نكند.)

سؤال: آيا زن مى‏تواند به مقام اجتهاد برسد يا خير؟ لطفاً توضيح دهيد؟

جواب : امكان رسيدن به رتبه اجتهاد براى زن هم هست، ولى نمى‏توان مرجع تقليد براى ديگرا باشد.(4)

سؤال: آيا كسى كه به مقام اجتهاد نايل شده جايز است از مجتهد ديگرى تقليد نمايد؟

جواب: طبق نظر علماى اماميّه جايز نيست.(5)

سؤال: بفرماييد زنِ شوهردار چگونه بايد تقليد كند و مى‏تواند مجتهد ديگرى داشته باشد و اگر مى‏تواند منافاتى بالزوم اطاعت زن از شوهر دارد يا نه؟

جواب: زن، در تقليد مستقل است، ولى در امور زناشويى بايد از شوهر اطاعت كند و بدون اجازه شوهر نمى‏تواند از منزل خارج شود.(6)

سؤال: آيا درست است كه تقليدِ افرادِ خانواده (همسر و فرزند) تابع سرپرست خانواده مى‏باشد؟

جواب: در تقليد تبعيّت نيست.(7)

سؤال: اگر زن از مجتهدى تقليد مى‏كند كه كارى را واجب يا حرام دانسته و شوهر از مجتهدى تقليد مى‏كند كه آن كار را واجب يا حرام نمى‏داند، آيا شوهر در اين مورد مى‏تواند همسر خود را وادار به مخالفت با فتواى مرجع تقليدش كند؟

جواب: خير، بلكه بر زن واجب است طبق فتواى مرجع خود عمل كند.(8)

وظيفه مرد در مقابل همسر و فرزندان‏

يا اَيّهَا الّذينَ امَنُوا قُوا اَنْفُسَكُمْ وَ اَهْليكُمْ ناراً وَ قُودُهَا النّاسُ وَ الْحِجارَه عَلَيْها مَلائِكَه غِلاظٌ شِدادٌ لايَعْصُونَ اللّهَ ما اَمَرَهُمْ وَ يَفْعَلُونَ مايُؤْمَروُنَ.(9)

اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد! خود و خانواده خويش را از آتشى كه هيزمِ آن انسانها و سنگ‏ها است نگاه‏داريد، آتشى كه فرشتگانى برآن گمارده شده كه خشن و سخت‏گيرند، و هرگز مخالفت فرمان خدا نمى‏كنند و دستورهاى او را دقيقاً اجرا مى‏نمايند.

نگه‏دارى خويشتن، به ترك معاصى و عدم تسليم در برابر شهواتِ سركش است، و نگه‏دارى خانواده، به تعليم و تربيت و امر به معروف و نهى از منكر، و فراهم ساختن محيطى پاك و خالى از هرگونه آلودگى، در فضاى خانه و خانواده است.

از اين آيه شريفه استفاده مى‏شود كه حقِ زن و فرزند تنها به تأمين هزينه زندگى و مسكن و تغذيه آنها خلاصه نمى‏شود، بلكه مهم‏تر از آن، تغذيه روح و جان آنها و به كار گرفتن اصول تعليم و تربيت صحيح است.(10)

سؤال: آيا بر شوهر واجب است كه مسايل مورد ابتلا و نياز همسرش را به او بياموزد؟

ج: واجب است به او تعليم دهد و اگر خودش نمى‏تواند بايد وسايل فراگيرى او را آماده سازد.(11)

سؤال: آيا زن مى‏تواند بدون اجازه شوهر براى فراگيرى مسايلِ شرعى يا مسجد يا نماز جمعه يا مجالس مذهبى از خانه خارج شود؟

ج: اگر فراگيرىِ مسايل شرعى، از واجباتِ زن باشد و راهى براى فراگيرى ندارد جز به خروج از منزل، و مفسده‏اى نداشته باشد، به قدرِ ضرورت و به اندازه واجب مى‏تواند خارج شود، ولى براى مسجد و غيره بدون اجازه نمى‏تواند خارج شود.(12)

1- توضيح المسائل مراجع، مسأله 1.

2- وسائل الشيعه، ج 17، ص 275.

3- توضيح المسائل مراجع، مسأله 11.

4- استفتاآت امام، ج 1، ص 21، سؤال 54؛ استفتائات جديد حضرت آيه‏الله مكارم، ج 1، ص 22، سؤال 24.

5- تفصيل الشريعه فى شرح تحرير الوسيله «الاًّ جتهاد و التقليد» نوشته آيه الله فاضل لنكرانى، ص 14.

6- استفتاآت امام، ج 1، ص 13، سؤال 25؛ جامع المسائل حضرت آيه‏الله فاضل، ج 2، ص 64، سؤال 22.

7- استفتاآت امام، ج 1، ص 13، سؤال 24.

8- جامع المسائل حضرت آيه الله فاضل، ج 1، ص 64، سؤال 23.

9- تحريم، 6.

10- تفسير نمونه، ج 24، ص 286.

11- صراط النجاه، ج 3، ص 258، سؤال 772، مطابق با فتواى حضرت آيه الله خوئى‏1 و آيه الله تبريزى.

12- جامع المسائل حضرت آيه‏الله فاضل، ج 1، ص 464، سؤال 1634.

سيد مسعود معصومي / احکام روابط زن ومرد