دستور العملي از محمّد مؤمن شيرازي - دستور العملی از محمد مؤمن شیرازی نسخه متنی

اینجــــا یک کتابخانه دیجیتالی است

با بیش از 100000 منبع الکترونیکی رایگان به زبان فارسی ، عربی و انگلیسی

دستور العملی از محمد مؤمن شیرازی - نسخه متنی

محمد مؤمن بن محمد قاسم شیرازی جزایری؛ مترجم: ابوالفضل حافظیان

| نمايش فراداده ، افزودن یک نقد و بررسی
افزودن به کتابخانه شخصی
ارسال به دوستان
جستجو در متن کتاب
بیشتر
تنظیمات قلم

فونت

اندازه قلم

+ - پیش فرض

حالت نمایش

روز نیمروز شب
جستجو در لغت نامه
بیشتر
توضیحات
افزودن یادداشت جدید

دستور العملي از محمّد مؤمن شيرازي

ابوالفضل حافظيان

مقدمه

دستورالعمل اخلاقي حاضر برگرفته از كتاب زهرة الحياة الدنيا، تأليف محمّد مؤمن بن محمّد قاسم شيرازي جزايري 1 است.

وي در روز شنبه 17 رجب 1074 ق در شيراز ديده به جهان گشود و در سال 1130 ق در هند وفات يافت. وي در ايام تحصيلي محضر اساتيد بزرگي را درك نموده و بجز كسب علم در پي آسايش نبود، چنانكه خود گفته است:




  • وإنّ العلم رافع كلّ خامل
    سكوت الحاضرين و أنت قائل
    فحسبك يافتي شرفا و عزّا



  • فإنّ الجهل واضع كل عالي
    فحسبك يافتي شرفا و عزّا
    فحسبك يافتي شرفا و عزّا



او صرف و نحو و معاني و بيان و بديع را از سيد محمّد قاسم حسيني فرا گرفت و در لغت و فقه و اصول به درس زين‏العابدين انصاري حاضر شد و علم كلام و حكمت و تفسير و علوم رياضي و منطق را از محضر محقق نحرير محمد اسماعيل فسوي استفاده نمود و در علم حديث و حكمت سالهاي متمادي شاگردي علامه اوحد شاه محمد اصطهباناتي را نمود و علم طب را از طبيب حاذق محمد هادي فرا گرفت.2

محمد مؤمن شيرازي يد طولايي در تأليف و تصنيف داشته و قريب به چهل كتاب و رساله از خود به جاي گذاشته. وي داراي نثري بديع و روان و نظمي عالي و تحسين برانگيز بوده است.

وي مجموعه‏اي به نام مجالس الأخبار و مجالس الأخيار، در هفت جلد تأليف كرده است كه هر جلد آن مجلسي را شامل است و براي هر مجلس نام خاصي انتخاب كرده است:

مجلس اوّل: در تاريخ انبيا به نام «معارج القدس»؛

مجلس دوّم: در مناقب ائمه، به نام «تحفة الابرار»؛

مجلس سوم: در احوال پادشاهان، به نام «بحر المعارف»؛

مجلس چهارم: در احوال اوليا و حكما و شعرا به نام «ربيع الابرار»؛

مجلس پنجم : در حالات خود مؤلف، به نام «زهرة الحياة الدنيا»؛

مجلس ششم : در شرح سيصد حديث، به نام «روح الجنان»؛

مجلس هفتم : در فوايد متفرقه از انواع علوم و فنون، به نام «لطائف الظرائف».

تأليف كتاب مجالس الأخبار هفت سال به طول انجاميده و به گفته صاحب الذريعة 3 مؤلف، از سال 1102 تا 1109 در ايام اقامت در هند، اين كتاب را تأليف كرده است.

جلد پنجم كتاب شامل يك مقدمه و هشت جنت و يك خاتمه است كه مؤلف، آن را در 31 سالگي، در سال 1106 ق تأليف كرده و در آن به بيان حالات خود پرداخته و نامش را زهرة الحياة الدنيا گذاشته است.

در مقدمه آن، حالات خود را از بدو تولد تا زمان تأليف اين كتاب و سير تحصيلي و اساتيد خود را معرفي نموده است. فهرست جنتهاي هشتگانه آن چنين است:

جنّت اوّل: قصائد؛ جنّت دوّم: ابياتي كه كمتر از 9 بيت است؛ جنت سوّم: در اَحاجي4 و ابيات مشكله؛ جنت چهارم: الغاز و امثال و اقران؛ جنت پنجم: در مغالطات؛ جنت ششم: در مراسلات؛ جنت هفتم: در مطالب علميه؛ جنت هشتم: سوانح مواهبيه مؤلف؛ خاتمه: در ايراد نصايح.

زهرة الحياة الدنيا شرح زندگي علمي آن عالم بزرگ و اديب سخن‏پرور است. نسخه‏اي از اين كتاب در كتابخانه مركزي آستان قدس رضوي به شماره 6477 موجود است كه كتابت آن در قرن سيزدهم انجام گرفته است. نسخه ديگري نيز در كتابخانه چستربيتي از قرن دوازدهم هجري موجود است. نسخه سوم آن در كتابخانه مجلس به شماره 7190 رؤيت شده است. نسخه چهارمي نيز در مدرسه خاتم الانبياء (صدر) بابل به شماره 149 نگهداري مي‏شود كه در فهرست نسخه‏هاي خطي آن مدرسه، معرفي شده است. اين نسخه به خط زيباي محمّد باقر بن محمّد قادر اويسي ملتاني است و كتابتش در روز جمعه 25 محرم الحرام 1111 ق به پايان رسيده و مشتمل بر 892 صفحه 19 سطري است. اين دستورالعمل اخلاقي را كه در صفحات آخر كتاب «زهرة الحياة الدنيا» قرار دارد، براساس همين نسخه تصحيح كرده‏ايم.

متن دستورالعمل

يا إخواني المؤمنين و الشركاء في طلب اليقين أُوصيكم بتهذيب النفس فإنّه فرض واجب و جهادها أمرٌ لاذبٌ ولايكون ذلك إلاّ بالاعتناء بملاحظتها و مواظبتها علي الخير و محافظتها و ردعها عن الضير و مزيد التوجّه إلي تقويها عن المعاصي و المحرّمات و ترك الرذائل والمستقبحات و تحليتها بعد تلك التخلية بالأعمال الصالحات و التخلّق بالمكارم و محاسن الصفات و صرف الأفكار عمّا يوجب الخزي والنار.

فإنّ القلب رئيس الجوارح و بأمره تتوجّه إلي المفاسد و المصالح فإذا كثر الفكر في شيءٍ نطق به اللسان و إذا كثر القول في شيءٍ توجّه إليه الأعضاء و الأركان، فالسعيد من صرفها في مصالحه و توجّه إلي المثوبات بقلبه و جوارحه.

فعليكم بالتقوي! بالتقوي! بالتقوي! والورع و الزهد والعمل للأُخري فقد قال الله تعالي: ( إنّ أكرمكم عندالله أتقيكم ) 5 و ( اتّقوا الله حقَّ تُقاته ) 6 و ( اتّقوا الله يا أولي الألباب ) 7 و ( اتَّقوا الله ما استطعتم )8، (انّ اللّه‏ يحبُّ المتَّقين ) 9، ( إنّ الله مع المتَّقين ) . 10

و قال الله تعالي: ( من عمل صالحا من ذكرٍ أو أُنثي و هو مؤمنٌ فلنحيينه حيوةً طيّبةً و لنجزينّهم أجرهم بأحسن ما كانوا يعملون ) . 11

و قال رسول الله 9 : «توبوا إلي الله قبل أن تموتوا و بادروا بالأعمال الصالحة قبل أن تشغلوا و اصلحوا الذي بينكم و بين ربِّكم تسعدوا» . 12

و عليكم بحسن الخلق فهو الذي وصف به الله سبحانه نبيّه الكريم فقال: ( إنّك لعلي خلقٍ عظيمٍ ) . 13

و قال رسول الله 9 : «احبّكم إلي الله أحسنكم خلقا ». و قال 9 : «الخق السي‏ء يفسد العمل كما يفسد الخلُّ العسل» . 14

و عليكم بالمواظبة علي السنّة النبويّة و النوافل سيّما قيام الليل، فقد قال الله تعالي: ( و من الليل فتهجّد به نافلة لك عسي أن يبعثك ربّك مقاما محمودا ) . 15

و عليكم بصلة الرحم قال سبحانه: ( قل لا أسألكم عليه أجرا إلاّ المودَّة في القربي ) 16 و قال رسول الله 9 : «ألا أدلُّكُم علي خير أخلاق أهل الدنيا و الآخرة من عفي عمن ظلمه أو وصل من قطعه أو أعطي من حرمه» . 17

و عليكم بصِلة السادات، قال الله تعالي: ( قل لاأسألكم عليه أجرا إلاّ

المودَّة في القربي ) فقال رسول اللّه‏ 9 : «مَن أعان ذريّتي بماله أو يده او لسانه كان جزاؤه الجنّة و يقال له اُدخل مِن أيّ أبوابها شئت».

و عليكم ببرّ الوالدين، قال الله تعالي: ( و اذ اخذ ناميثاق بني اسرائيل لاتعبدون إلا الله وبالوالدين إحسانا ) 18 و قال: ( و قضي ربّك أن لاتعبدوا إلا إيّاه و بالوالدين إحسانا اما يبلغن عندك الكبر إحدهما او كلاهما فلاتقل لهما أُفٍّ ولاتنهرهما و قل لهما قولاً كريما و اخفض لهما جناح الذلّ من الرحمة و قل ربّ ارحمهما كما ربّياني صغيرا ) . 19

و قال رسول الله 9 : «من أراد أن يبسط رزقُه و عمره فليصل والديه وليصل رحمه». و قال 9 «ما من ولدٍ بارّ ينظر إلي والديه نظر رحمةٍ إلاّ كان له بكل نظرةٍ حجة مبرورةٍ» . 20

/ 5