لطفا منتظر باشید ...
حقاني، غلامحسين
« رايت تبليغ »
اسماعيل محمدي کرمانشاهي و لادت
سال 1320 ه .ش(1 ) شهر مقدّس قم(2)، در تاريخ خود، هميشه درخشيده و مايه مباهات تاريخ تشيع بوده است و اينک بازهم در آستانه يک درخشش نو واقع گرديده است . در يکي از روزهاي سال 1320 ه .ش(3) در خانوادهاي روحاني، فرزندي متولّد شد، که نام زيبايي را بر او نهادند، «غلامحسين»، و او هم بعدها به اسم خود مصداق واقعي بخشيد . غلامحسين دوران کودکي را در قم آغاز و سپس همراه خانواده به تهران کوچ نمود(4 ). تحصيلات
1 - تهران: تحصيلات ابتدايي را در تهران آغاز و به پايان رساند و درسهاي حوزوي را در محضر پدر بزرگوارش آغاز کرد، سپس براي ادامه تحصيلات ديني وارد مدرسه آيتاللّه مجتهدي شد(5) و پلّههاي ترقي را به سرعت پشتسر گذاشت . و در شبي خجسته، درآستانه ميلاد حضرت زهراء (س) ، عمامهگذاري نمود(6 ). خانواده معظم شهيد حقّاني مينويسند که: ايشان از هوش سرشاري برخوردار بود به گونهاي که سال پنجم و ششم را در تهران به طور جهشي خواند و بعد از پايان تحصيلات ابتدايي، دروس حوزه را در محضر پدر بزرگوارش و همچنين در مدرسه مجتهدي آغاز کرد . سيزده سال بيش نداشت که براي ادامه تحصيلات خويش وارد شهر قم شد و بعد از گذشت چند سال از اشتغال به دروس حوزه، همزمان تحصيلات دبيرستان خود را زير نظر شهيد دکتر بهشتي در مدرسه دين و دانش به پايان رسانيد. قابل تذکر است که بازگشت به دروس کلاسيک به نقل از خود ايشان، راهيابي به مدارس و دانشگاهها جهت تبليغ دين و ارشاد و روشنگري دانشجويان در مسائل اجتماعي و سياسي آن وقت بود . 1335 ه .ش 2 - قم: شهر مقدّس قم کودکي را که سالها پيش از آن، شاهد تولدش بود، اکنون مأمن و جايگاه رشد و ترقي و تعالي او گرديد . غلامحسين پس از طي مراحل اوّليه تحصيلات جديد و حوزوي در تهران، به شهر مقدس قم عزيمت نمود(7) و در محضر بزرگان اين شهر زانوي شاگردي به زمين زد پس از سالها تحصيل تا رسيدن به مقام اجتهاد، چون گلي معطر شکفته شد و جامعه را از عطر معنويت بهرهمند ساخت . 1340 ه .ش شهيد حقاني در اين سال ازدواج نمود که ثمره اين ازدواج 6 فرزند ميباشد(8 ). استادان شهيد حقاني
در تهران 1 - پدر بزرگوارش حجتالاسلام حاج شيخ محمد حقّاني سالهاي اوّل تحصيل(9 ). 2 - آيتاللّه مجتهدي(10 ). در قم 3 - امام خميني(11 ). 4 - آيتاللّه محقق داماد(12 ). 5 - آيتاللّه حائري(13 ). 6 - آيتاللّه حاج شيخ عباسعلي شاهرودي(14 ). 7 - شهيد استاد مطهري(15 ). تأليفات
اين روحاني دانشمند، جزوات بسياري نوشت و بدون ذکر نام مؤلف از طريق مؤسسه در راه حق منتشر ساخت(16). در سال 1344 ه .ش(17) کتاب «اسلام پيشرو نهضتها» را به همراه آقاي محمد مصطفوي(18) کرماني تأليف و منتشر ساخت. شهيد استاد دکتر مفتح بر اين کتاب مقدمهاي نوشت که گوشهاي از آن چنين است: کتاب اسلام پيشرو نهضتها پنجمين نشريه جلسات (علمي اسلام شناسي) است، که براي تأمين همان هدف تأليف شده است . نويسندگان دانشمند اين کتاب آقايان حقّاني و مصطفوي از فضلاي حوزه علميه قم ميباشند، و در تاليف و تحقيق مطالب کتاب زحمت فراوان کشيدهاند تا اثري نفيس به جامعه جوانان تقديم دارند. تاريخ مقدمه 1344/2/7 ه .ش(19 ). شهيد حقاني کتابهاي ديگري نوشت که هنوز منتشر نشده است(20 ). مبارزات
شهيد حقاني از شاگردان امام خميني بود و همانند ديگر شاگردان برجسته آن استاد درس مبارزه را از وي آموخت. وي چندينبار در شهرهاي شيراز، کرمان، بندرعباس توسط ساواک تحت تعقيب و پيگيري قرار گرفته و دستگير شد(21 ). او از سال 1342 که نهضت اسلامي به رهبري امام شروع گرديد، همگام با ديگر عالمان قم و سراسر کشور عليه رژيم پهلوي، مبارزه آشتيناپذيري را آغاز کرد(22 ). اين روحاني شجاع براي اوّلين بار بعد از يک سخنراني افشاگرانه که در يکي از مساجد شيراز انجام داد، توسط مأموران ساواک دستگير گرديد(23 ). اين شهيد بزرگوار در سال 1354 نيز به خاطر ادامه مبارزه دستگير و تحت شديدترين شکنجهها قرار گرفت(24)، به گونهاي که بر اثر شکنجه نزديک به مرگ رسيد. او با اين شکنجهها مقاومت خود را آشکار ساخت و اسرار مبارزان در نزد او مکتوم ماند . زندان
شهيد حقاني در سال 1350 ه .ش در شيراز دستگير(25). و به چند ماه زندان محکوم گرديد(26). در سال 1354ش مجددا دستگير و به 12 سال حبس محکوم شد که 7 ماه آن را در زندان کميته گذراند 4 ماه آن، مرتبا با شکنجه همراه بود. او 6 ماه در زندان اوين بدون ملاقات و 11 ماه در زندان قصر محبوس بود(27). در ايام زندان در اثر، شکنجه پيراهن اين شهيد عزيز پاره و خوني شده بود، بعد از رهايي از زندان در اوايل انقلاب، روزي به خانواده خود سفارش ميکند که آن پيراهن خوني با با همان هيئت به هنگام مرگ با وي دفن کنند . شهيد حقاني در ايام زندان از فعاليتهاي سياسي مذهبي خود غافل نبود به گونهاي که يک بار شخصي يهودي را در زندان ارشاد ميکند(28). وي در اوج مبارزات و فشارهاي ملّت عليه رژيم سرسپرده پهلوي، همراه تعدادي ديگر از زندانيان آزاد شد و به فعاليتهاي خود ادامه داد . همبندان شهيد حقاني(29 )
1 - مرحوم آيتاللّه سيدمحمود طالقاني 2 - آيتاللّه مهدوي کني 3 - آيتاللّه اکبر هاشمي رفسنجاني ليست فعاليتهاي سياسي شهيد حقاني به روايت اسناد 1 - نامه جمعي از علماي تهران از جمله شهيد حقّاني به اميرعباس هويدا - نخستوزير - در اعتراض به ادامه تبعيد امام در تاريخ 1343/12/14، در اين نامه تعداد افراد امضاء کننده 58 نفر است(30 ). 2 - نامه فضلاء و محصلان حوزه علميه قم از جمله شهيد حقاني به امام خميني، در پي انتقال معظمله از ترکيه به نجف اشرف در مهرماه 1344 ه.ش(31 ) 3 - اعلاميه محصلين حوزه علميه قم از جمله شهيد حقاني در ارتباط با شهداي مدرسه فيضيّه در مورخه 1344/11/25 ه.ش(32 ) 4 - نامه فضلا و محصلان حوزه علميه قم و شهيد حقاني به مراجع ايران و عراق درباره بازداشت جمعي از فضلاي حوزه علميه قم، در فروردين 1345 ه .ش(33 ) 5 - اعلاميه جمعي از علما و استادان حوزه علميه قم و شهيد حقاني به مناسبت فرارسيدن نيمه شعبان 1398 ه .ق با امضاي 39 نفر(34 ) 6 - اعلاميه جمعي از علما و روحانيان حوزه علميه قم و شهيد حقاني درباره حمله مزدوران رژيم شاه به مردم مشهد و ساير شهرها در مرداد 1357 با امضاي 37 نفر(35 ). 7 - پيام جمعي از فضلاء و استادان حوزه علميه قم و شهيد حقاني به کارکنان شرکت نفت پس از اعتصاب آنها از کار و تقدير از آنان در مورخه 1357/9/1 ه .ش با امضاي 48 نفر(36 ). 8 - نامه جمعي از علما و اساتيد حوزه علميه قم و شهيد حقاني به حضرت آيتاللّهالعظمي خويي درباره ملاقات ايشان با فرح ديبا و ابراز نگراني و تأسف شديد خود از اين عمل و گزارش جنايات رژيم شاه به ايشان در آذرماه 1357 با امضاي 27 نفر(37 ). 9 - اعلاميه جمعي از فضلا و اساتيد حوزه علميه قم و شهيد حقاني با امضاي 48 نفر در آذرماه 1357 درباره موضوع قبلي، که در پايان اعلاميه، خواستار نصرت دين و آگاهي و استقامت بيش از پيش مسلمين و دفع شرّ اشرار، از درگاه خداوند متعال شده بودند(38 ). 10 - تلگرام جمعي از فضلا و استادان حوزه علميه قم و شهيد حقاني به رئيس جمهور فرانسه والري ژيسکاردستن، در مورخه 1357/9/18 با امضاي 56 نفر، در اين تلگرام تصريح شده بود که امام خميني رهبر 35 ميليون نفر مردم ايران است. احترام به معظمله، احترام به ملت ايران و هر گونه اخطار به ساحت ايشان درواقع توهين به ملّت ايران است، و گوشزد کرده بودند که دولت فرانسه بايد طرفدار ملّت ايران باشد نه طرفدار حکومت دژخيم و ضدمردمي(39 ). فعّاليتهاي فرهنگي شهيد حقاني قبل از انقلاب
1 - عضو جلسه علمي اسلامشناسي(40 ) 2 - نشر کتاب اسلام پيشرو نهضتها 3 - از بنيانگذاران مؤسسه در راه حق و اصول دين قم(41 ) 4 - تبليغ در مناطق مختلف کشور 5 - نشر جزواتي در مؤسسه در راه حق در آينه خاطرات
حجتالاسلام شيخ محمد حقاني پدر بزرگوار شهيد ميگويد : « او در دوران کودکي اخلاق حميدهاي داشت و تا آنجا که به ياد دارم، غلامحسين در سني که روزه گرفتن براي او واجب نبود در ماه مبارک رمضان روزهدار بود در آن موقع حجتالاسلام نبوي امامت جماعت مسجد محل را به عهده داشتند، به خاطر احترامي که براي او قائل بود، غلامحسين را براي افطار دعوت ميکرد بايد بگويم که به عبادت و بندگي خداوند از همان کودکي دل داده و نمازش حتيالامکان قضا نميشد(42 ). حجتالاسلام سيّدمحمد سجّادي دامغاني نقل ميکند: «به همراه چند نفر روحاني براي تبليغات به بندرعباس رفتيم، و به حضور شهيد حقاني که امام جمعه بندرعباس بود رسيديم تا ترتيب اعزام ما به مناطق مورد نظر، داده شود. شب جهت استراحت در منزل ايشان مانديم و آن شهيد عزيز در مورد وظيفه خطير روحانيّت در مقابله با توطئههاي ضدانقلاب و آگاهي دادن مردم به حفظ وحدت و اتحاد مطالبي را بيان نمودند. پس از آن ترتيب استراحت مهمانان داده شد. نيمه شب بيدار شدم شهيد حقاني را در راهروي منزل که بسيار تنگ بود مشاهده کردم که به استراحت پرداخته و در کنار مهمانان بودند او با اين عمل درس تواضع و فروتني را به ما آموخت(43 ). سفرهاي خارج از کشور
1 - وي سه بار به مکه معظمه سفر نمود، در اوّلين سفر از آنجا که ممنوعالخروج بود ابتدا به کربلا و نجف اشرف رفتند و از آنجا به مکّه مشرّف شدند. به هنگامي که در نجف اقامت داشتند به خدمت امام خميني(ره) نيز رسيدند(44)، و رهنمودها و دستورالعملهاي انقلابي را براي بکارگيري در تشکيلات سياسي خود، از ايشان گرفتند . اين سفر در سال 1345 ش انجام شد، ضمنا همين مسأله سفر به عراق به عنوان يکي از جرائم دستگيري وي در ساواک مطرح شده بود . 2 - ايشان به زبان تسط کامل داشت از اين رو به همراه در هيئتهاي اعزامي به کشورهاي عربستان، سوريه، لبنان، يمنشمالي و يمن جنوبي سفر کرد و در مجامع عمومي براي ملتهاي مسلمان سخنرانيهاي مفصل ايراد نمود تا آنان را با انقلاب اسلامي ايران آشنا سازد(45 ). مشاغل و مسؤوليتها پس از انقلاب
1 - مسؤول دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم(46 ) 2 - نماينده امام و رياست دادگاه و حاکم شرع استانهاي هرمزگان و سيستان و بلوچستان(47 ) 3 - امام جمعه بندرعباس(48 ) 4 - عضو شوراي عالي تبليغات اسلامي(49 ) 5 - دبير شوراي هماهنگي تبليغات اسلامي(50 ) 6 - سرپرست سازمان تبليغات اسلامي(51 ) 7 - نماينده مردم بندرعباس در مجلس شوراي اسلامي(52 ) نحوه انتخاب ايشان به عضويت شوراي عالي تبليغات از سوي امام چنين بود که آيتاللّه امامي کاشاني نامهاي به امام مرقوم داشتند و حضرت امام خميني پاسخ دادند که متن آن دو نامه چنين است : محضر مقدس حضرت آيتاللّهالعظمي امام خميني دام ظلهالعالي
بعد از تحيت و سلام، خاطر مبارک مستحضر است که حقير مسؤوليت تبليغات اسلامي مستقر در مدرسه شهيد مطهري را دارم و کارهايي که انجام شده است خلاصهاي تقديم ميشود و نظر به اينکه حوزه علميه قم هم فعاليت تبليغاتي داشته و دارد و نيز تبليغات به خارج از کشور گسترش يافته است، ضرورت داشت شورايي تشکيل شود و کارهايشان هماهنگ و بهتر انجام گردد . لذا حجج اسلام آقايان جنّتي عضو شوراي نگهبان، محمدجواد باهنر عضو شوراي انقلاب فرهنگي، شرعي نماينده جامعه مدرسين قم، عبايي از دفتر تبليغات قم، حقاني رابط بين شوراي عالي تبليغات و شوراي هماهنگي، از همه شاخههاي فرهنگي، نهادهاي انقلابي قم و مدرسه شهيد مطهري دعوت نمودم و شورايي عالي به اضافه حقير تشکيل گرديد تا شوراي هماهنگي شاخههاي فرهنگي اسلامي را تغذيه نمايد . اعضاي شورا اميدوارند از رهنمودهاي پدرانه رهبر عاليقدر بهرهمند گردند . اداماللّه ظلّکمالعالي محمد امامي کاشاني بسمه تعالي شوراي مذکور مورد تاييد است و حضرات آقايان مذکور را ميشناسم و مورد اعتماد هستند اميد است در اين مهم کوشش نمايند و تبليغات اسلامي را با همه ابعادش هرچه بهتر و بيشتر گسترش دهند و اشخاصي که براي اين امر مهم تعيين ميشوند اشخاص ارزشمند مورد اعتماد باشند، توفيق همگان را از خداوند متعال خواستارم روحاللّهالموسويالخميني(53 ) شهيد حقاني در سنگر مجلس
روحاني شهيد غلامحسين حقّاني در مجلس شوراي اسلامي نقش مؤثري داشت و بسيار پيش ميآمد که از خواب و خوراک خود در راه سامان رساندن مسائل و مشکلات آن دوره از مجلس، ميگذشت. ايشان در کميسيون دفاع، معاونت مقام معظم رهبري حضرت آيتاللّهالعظمي خامنهاي و شهيد چمران را بر عهده داشتند . مقام معظم رهبري در ديداري با خانواده شهيد ميفرمايد : « اين شهيد مظلوم، بيسر و صدا و در نهايت اخلاص در مجلس فعّاليت ميکردند و حقيقتا به جاي چهار نفر در کميسيون کار ميکردند و از آنجا که ما در جبهه حضور داشتيم وظايف بنده و شهيد چمراه را هم ايشان انجام ميداد. بعد از شهادت ايشان کميسيون دفاع حقيقتا بيپدر شد و امور کارها از آن شور و حال به سرعت به کاستي گراييد .» روشنگري شهيد حقاني در مجلس شوراي اسلامي
شهيد غلامحسين حقاني نماينده بندرعباس يکي از ناطقين قبل از دستور در يکي از جلسات چنين گفت : مجلس به طور مسلّم بايد تابع خط مشي امام باشد و رهنمودهاي امام به طور مرتب الهامبخش ما باشد بعد از پيامها و سخنرانيهاي امام در چند روز قبل براي ما مقداري محسوس بود که ميخواستند جريان انحرافي درست بکنند، امام در آن پيامها، لبه تيز فرمايشات خود را يکي به منافقين ضدخلق و ديگر به مسأله پاکسازي و تصفيه وزارتخانهها و ادارات متوجه نمودند که به طور کلي ارتش را هم ميگويد و اگر آن موقع، خوب مراقب بوديم شايد کار به اينجا نميرسيد مدارک زيادي را خود من درباره ارتش ارائه دادم و با کمال تأسف کمتر توجه شد، من معتقدم که هنوز هم عدهاي ضدانقلاب در ارتش وجود دارند و متأسفانه گاهگاهي مهره عوض ميکنند و جابهجا ميشوند، وي افزود: (انتقاد از وزارت خارجه و وزارت ارشاد ملي) وزارت خارجه نيز اقدام مؤثري در زمينه پاکسازي انجام نداده است، مثلا در اينجا مساله امير علايي مطرح شد که در جريان شهادت مرحوم نواب صفوي دست داشته ولي هيچ عکسالعملي وزارت خارجه نشان نداد، همينطور وزارت ارشاد ملي، من در رابطه با جزيره کيش ميتوانم شخصا بر عليه وزارت ارشاد ملي اعلام جرم بکنم که ميليونها تومان اموال ملت را عملا در آنجا تلف کرده است و بعد از پيام امام نه تنها ترتيب اثري در وزارت خانه صورت نگرفته است بلکه در اين روزها باز بر خلاف پيام امام از نظر ما افراد ناسالمي را در همان زمينه سرکار گذاشتهاند و به هر حال مساله کودتا براي ما از اين جهت اهميّت دارد که بايد پيشگيري کنيم، گرچه به هيچ نحوي در ايران موفق نخواهند شد که کودتايي را به ثمر برسانند. وي در پايان به مسأله بيهدين (منافقين خلق) اشاره نمود و گفت : اينها هنوز پس از پيام امام و خواسته مجلس و ديگران، موضع خودشان را روشن نکردهاند و به عقيده من جاي تعجب دارد که معاون وزارت کشور به اينها اجازه بحث آزاد ميدهد، بحث آزاد موقعي است که جاي بحث باشد. گروهي که بايد پس از اعلام نظر صريح امام موضع خودشان را مشخص ميکردند، اما عکسالعمل شديدتر و حرکات مذبوحانهاي انجام دادند، بحث با چنين گروهي درست نيست و با کمال تأسف مشاهده ميشود که در مجلس ( که شايد بيش از يک نفر هم نباشد) مطالبي به نفع آنان گفته ميشود و يا اينکه به يکي از مقامات نامه مينويسند و خودشان را ميخواهند منتسب به او کنند. آن شخصيّت بايد حتما موضع خودش را در برابر پيام امام مشخص کند(54 ). شهادت
در هفتم تيرماه 1360 ه .ش شهيد حقّاني پس از عمري تلاش ارزشمند در جنبههاي مختلفِ سياسي فرهنگي و علمي و خدمت در مسؤوليتهاي خطير و روشنگري جامعه به همراه 72 گل لاله پرپر گرديد و خون او بر اوراق تاريخ باقي ماند تا سند مظلوميّت انقلاب اسلامي ايران باشد . آيتاللّه جنتي در جملهاي از ايشان چنين تقدير کردند : « سازمان تبليغات اسلامي افتخار دارد که شهداي بسيار ارزندهاي تقديم اسلام عزيز کرده؛ شهيد باهنر، شهيد حقّاني، شهيد شيرازي، شهيد زماني و شهيد کرمي اللهم تقبّل منّا انّک انتالسميعالعليم(55 ).» 1 - پيشتازان شهادت انقلاب سوم، دفتر انتشارات اسلامي، ص 93 . 2 - همان و روزنامه کيهان 7 تيرماه 1372، ص .6 ضمنا قابل ذکر است که در کتاب شهداي روحانيت در يکصد ساله اخير، تأليف علي رباني خلخالي، ج 1، ص 548، 3 - روزنامه جمهوري اسلامي مورخه 1360/7/6، ص 12، تاريخ ولادت را 1310 ه .ش نوشته است . 4 - شهداي روحانيّت توسط منافقين و مزدوران استکبار جهاني، دفتر ششم، 1369 ه .ش، دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم، ص 58 . 5 - همان . 6 - روزنامه جمهوري اسلامي 6 مهرماه 1360، ص 12 به اشتباه 1355 نقل کرده است . منابعي که درست نقل کرده چنين است: شهداي روحانيت در يکصد ساله اخير ج 1 ص 548 و پيشتازان شهادت در انقلاب سوم ص 93 . 7 - همان . 8 - همان، ص 96 . 9 - روزنامه کيهان، 7 تيرماه 1372، ص 6 . 10 - روزنامه جمهوري اسلامي، 6 مهرماه 1360، ص 12 . 11 - پيشتازان شهادت در انقلاب سوم، ص 93 . 12 - همان . 13 - همان . 14 - همان . 15 - شهداي روحانيت، دفتر ششم، ص 58 . 16 - پيشتازان شهادت در انقلاب سوم، ص 93 . 17 - اسلام پيشرو نهضتها، محمد مصطفوي کرماني، غلامحسين حقاني تهراني، 1344 ش . در کتاب شهداي روحانيت شيعه در يکصد ساله اخير به اشتباه 13 18 - شهيد معظم محمد مصطفوي کرماني در حمله به هواپيماي حامل ايشان به همراه شهيد محلاتي و تني چند از عزيزان کشور به لقاءاللّه پيوستند . 19 - همان، مقدمه کتاب . 20 - پيشتازان شهادت در انقلاب سوم، ص 94 . 21 - شهداي روحانيت شيعه در يکصدساله اخير، ج 1، ص 549 . 22 - شهداي روحانيّت توسط منافقين، دفتر ششم، ص 58 . 23 - روزنامه جمهوري اسلامي، 6 مهرماه 1360، ص 12 . 24 - شهداي روحانيّت توسط منافقين، دفتر ششم، ص 59 . 25 - شهداي روحانيّت در يکصدساله اخير، ج 1، ص 549 و پيشتازان شهادت در انقلاب سوّم، ص 94 . 26 - همان . 27 - همان . 28 - روزنامه جمهوري اسلامي، 6 مهرماه 1360، ص 12 . 29 - سروش، ش 101، 17 مرداد 1360، ص 40 . 30 - اسناد انقلاب اسلامي، ج 3، ص 135 . 31 - همان، ص 175 . 32 - همان، ص 194 . 33 - همان، ص 197 . 34 - همان، ص 322 . 35 - همان، ص 331 . 36 - همان، ص 434 . 37 - همان، ص 473 . 38 - همان، ص 476 . 39 - همان، ص 479 . 40 - اسلام پيشرو نهضتها . 41 - پيشتازان شهادت در انقلاب سوم، ص 93 . 42 - روزنامه جمهوري اسلامي، 6 مهرماه 1360، ص 12 . 43 - دستنوشته حجتالاسلام سجّادي براي نگارنده . 44 - روزنامه جمهوري اسلامي، 6 مهرماه 1360، ص 12 . 45 - پيشتازان شهادت در انقلاب سوّم، ص 95 و شهداي روحانيّت، دفتر ششم، ص 60. 46 - روزنامه کيهان، 7 تير 1372، ص 6 . 47 - روزنامه جمهوري اسلامي، 1374/4/11، ص 12 . 48 - همان . 49 - همان . 50 - پيشتازان شهادت در انقلاب سوّم، ص 95، اين شورا مرکب از سپاه پاسداران جهاد سازندگي، حزب جمهوري اسلامي، سازمان مجاهدين انقلاب اسلامي، 51 - روزنامه جمهوري اسلامي، 11 تير 1374، ص 12 . 52 - همان . 53 - صحيفه نور، ج 14، ص 75 . 54 - روزنامه جمهوري اسلامي 23 تيرماه 1359، ص 12 . 55 - ذبيح عاشق، ن - شهرام مهر، سازمان تبليغات اسلامي، ص 65، و منذران صادق، اسماعيل محمدي، انتشارات پارسايان، 1376، ص 36 .
