نقش‏ايران‏درارتقاي‏موقعيت‏جهاني‏كنفرانس‏اسلامي

مسعود رحماني

* بايد اذعان داشت كه نقش آفريني ايران به‏عنوان رياست پيشين سازمان كنفرانس اسلامي در حل بحران‏هاي منطقه‏اي، بحران سوريه و تركيه، كوزوو و حل مسايل و مشكلات فلسطينيان، ليبي، افغانستان و عراق و كسب موفقيت‏هاي افتخارآفرين در اين عرصه‏ها، پتانسيل بالقوه و نهفته‏ي اين سازمان را فراروي صاحب‏نظران و نظريه‏پردازان سياسي قرار داده است كه مي‏تواند با بهره‏مندي بهينه از آن، بيش از آنچه است، در عرصه بين‏المللي به ايفاي نقش بپردازد.

* به رغم تلاش‏هاي فراوان سازمان كنفرانس اسلامي و اعضاي آن در زمينه‏ي حقوق بشر، اين نياز همواره احساس شده كه به منظور تعاطي ميان سازمان ملل متحد و سازمان كنفرانس اسلامي تحركات بيش‏تري صورت گيرد.

* يكي از اولويت‏هاي مهم سازمان كنفرانس اسلامي، تلاش براي رفع تشنج و اختلاف ميان كشورهاي عضو سازمان بوده است.

موازنه‏هاي قدرت در جهان سياست بشدت آسيب‏پذير مي‏نمايند، بر همين باور نقش آفريني در موضع قدرت، به دليل محدوديت نقاط تكيه گاهي، هنري بس بي‏بديل خواهد بود.

رياست دوره‏اي سازمان كنفرانس اسلامي درحالي به قطر احاله شده است كه عملكرد دوحه در سطح منطقه و به ويژه ايجاد گسترش ارتباط با رژيم صهيونيستي واكنش‏هايي را به همراه داشته است كه در شديدترين واكنش، رهبران قطر به تلاش براي ايجاد شكاف در صفوف اعراب متهم شده‏اند.

چگونگي شكل‏گيري نهمين اجلاس سران كشورهاي اسلامي در دوحه، و موضع‏گيري برخي كشورهاي ياد شده در برابر اين اجلاس مؤيد اين نكته است كه عملكرد قطر با مواضع جهان عرب در تضادي آشكار قرار دارد.

رهبران قطر طي سال‏هاي اخير با اين باور كه رابطه‏ي دوحه با تل آويو فارغ از درگيري‏هاي سياسي اعراب و اسرائيل شكل گرفته، دايره‏ي ارتباطي خود را با رژيم صهيونيستي وسعت بخشيده‏اند. اين درحالي است كه مردم مظلوم فلسطين در پي احقاق حقوق خود كه از سوي رژيم صهيونيستي ناديده انگاشته شده، به مبارزه پرداخته‏اند و خيزشي جديد در قالب انتفاضه‏ي دوم، نسل جديد فلسطينيان را دربر گرفته است.

از اين رو، اگرچه اين كشور براي شكل‏گيري تصدي پست حساس رياست سازمان كنفرانس اسلامي، به قطع رابطه با رژيم صهيونستي تن داده است، اما بازنگري رفتارهاي سياسي اين كشور و عدم تحقق وعده‏هاي پيشيني، مبني بر قطع رابطه با تل‏آويو در راستاي حمايت از مظلومان فلسطين، سبب شده تا برخي از نخبگان جهان سياست در پيش‏بيني عملكرد آتي اين سازمان ابراز نگراني كنند.

بايد اذعان داشت نقش آفريني ايران به عنوان رياست پيشين سازمان كنفرانس اسلامي در حل بحران‏هاي منطقه‏اي، بحران سوريه و تركيه، كوزوو - و حل مسائل و مشكلات فلسطينيان، ليبي، افغانستان و عراق و كسب موفقيتهاي افتخارآفرين در اين عرصه‏ها، پتانسيل بالقوه و نهفته‏ي در اين سازمان را فراروي صاحب‏نظران و نظريه‏پردازان سياسي قرار داده است كه مي‏تواند با بهره‏مندي بهينه از آن بيش از آنچه است، در عرصه بين‏المللي به ايفاي نقش بپردازد.

اجلاس سران در تهران بدون شك خبرسازترين اجلاس سازمان كنفرانس اسلامي در طول تاريخ اين سازمان بوده است. اين مهم ظرفيت جديدي را دراختيار سازمان قرار داده بود كه با بهره‏برداري از آن مي‏تواند موقعيت كنفرانس اسلامي را در صحنه بين‏المللي بيش از پيش ارتقا بخشد.

طي سه سال رياست جمهوري اسلامي ايران بر اين سازمان، جهان اسلام با چالش‏ها و فرصت‏هاي گوناگوني مواجه شد، كه رياست هشتمين دوره را بر آن داشت تا با عكس‏العمل مناسب، در راستاي حفظ مصلحت امت اسلامي گام بردارد.

اوج مشاركت سازمان كنفرانس اسلامي را در اين دوره مي‏بايد در دستور كار جهاني گفت و گوي تمدن‏ها از سوي سازمان كنفرانس اسلامي به سازمان ملل دانست، چرا كه پيشنهاد اين رهيافت جديد روابط بين‏المللي از سوي كنفرانس اسلامي، بيان‏گر باور عميق جهان اسلام به اصل گفت و گو، مشاركت و احترام به دست‏آوردهاي همه‏ي تمدن‏ها است. بنابر اين، مي‏توان دست‏آوردهاي رياست ايران را بر اين سازمان، اين گونه تبيين كرد:

1ـ مشاركت‏بين‏المللي

الف) گفت‏وگوي‏تمدن‏ها
در اعلاميه‏ي تهران، رهيافت گفت و گوي تمدن‏ها، از سوي سران كشورهاي اسلامي به عنوان طرحي نو براي بهبود ساختار و روابط در جهان تأكيد گرديد. متعاقبا پيشنهاد جناب آقاي سيد محمد خاتمي، رئيس جمهوري اسلامي ايران در اجلاس 53 مجمع عمومي سازمان ملل متحد در اعلام سال 2001 به عنوان سال گفت و گوي تمدن‏ها به تصويب رسيد.

وي به عنوان رياست دوره‏اي سازمان كنفرانس اسلامي، طي نامه‏اي خطاب به سران كشورهاي اسلامي، از آنان خواست نمايندگان خود را براي شركت در اولين نشست سازمان كنفرانس اسلامي در باره‏ي موضوع گفت و گوي تمدن‏ها از ديدگاه اسلام به تهران اعزام كنند.

اين نشست در ارديبهشت سال 1378 در تهران برگزار شد و سندي با عنوان بيانيه‏ي تهران درباره‏ي گفت‏وگوي تمدن‏ها تأييد و تصويب گرديد.

در بيانيه‏ي تهران اجلاس 26 وزراي امور خارجه سازمان كنفرانس اسلامي در اوگادوگو (شهريور 1378) تصويب گرديد و براساس آن، كشورهاي عضو به همكاري با دبيرخانه سازمان به‏منظور تنظيم و تدوين بيانيه جهاني گفت و گوي تمدن‏ها و برنامه اجرايي آن فراخوانده شدند.

هم‏چنين در اين قطعنامه مقرر شد گروهي از كارشناسان دولتي براي تدوين طرح مورد اشاره، به عنوان سند جهاني به منظور ارايه به مجمع عمومي سازمان ملل متحد، گردهم مي‏آيند. كارشناسان ارشد كشورهاي عضو به همين منظور در بهمن سال 1378 در اجلاس جده به رياست جمهوري اسلامي ايران ديدار، و فعاليت جهاني درباره‏ي گفت و گوي تمدن‏ها را تنظيم، و به تصويب اوليه رساندند.

دستور كار جهاني گفت و گوي تمدن‏ها طي اجلاس 27 وزراي امور خارجه كنفرانس اسلامي در كوالالامپور به تصويب رسيد.

در بندهاي مقدماتي سند با اشاره به مباني اصلي تمدن، فرهنگ و ميراث‏هاي مشترك بشري، از آنها به عنوان منابع دانش و عقل ياد شده و لزوم آزادي و عدالت، همبستگي و اخلاق، در تأمين صلح و امنيت مشترك، از گفت و گو به‏عنوان لازمه‏ي ضروري هم‏زيستي و همكاري بين‏المللي نام برده شده است.

در بخش اجرايي سند، به موضوعاتي نظير، اهداف گفت و گوي تمدن‏ها، اصول اين گفت و گوها و شموليت آن، وظايف كشورها و سازمان‏هاي منطقه‏اي و بين‏المللي، از جمله سازمان ملل متحد و سازمان‏هاي وابسته، سازمان‏هاي غيردولتي، مؤسسات مرتبط، روش‏هاي گفت‏وگو و زمينه‏هاي آن و درخواست تشكيل كميته‏ي ويژه‏اي درمورد ارايه و روش‏هاي مناسب به منظور ـ رواج فرهنگ گفت و گو در سازمان ملل، به‏طور جامع اشاره شده است.

اين سند، به عنوان دستور كار پيشنهادي سازمان كنفرانس اسلامي به سازمان ملل متحد عرضه مي‏شود.

ب)حقوق‏بشر:

علي رغم تلاش‏هاي فراوان سازمان كنفرانس اسلامي و اعضاي آن درباره حقوق بشر، اين نياز همواره احساس شده كه به منظور تعاطي ميان سازمان ملل متحد و سازمان كنفرانس اسلامي، تحركات بيش‏تري صورت گيرد.

برگزاري جلسه ديدگاه‏هاي اسلام درمورد اعلاميه‏ي جهاني حقوق بشر كه به پيشنهاد ايران توسط كميسارياي عالي حقوق بشر در ژنو برگزار شد فرصت مناسبي براي ارايه نظرات كشورهاي اسلامي در راستاي تقويت و غني‏سازي اعلاميه جهاني حقوق بشر، تلقي مي‏شود.

به اعتقاد بسياري از كارشناسان، همايش ژنو اولين تجربه‏ي موفق سازمان كنفرانس اسلامي در انجام اقدامي جمعي و محتوايي در زمينه‏ي حقوق بشر در تعاطي با سازمان ملل متحد محسوب مي‏شود.

ج)همكاري‏بااتحاديه‏اروپايي
در پاسخ به اعلام آمادگي اتحاديه‏ي اروپايي به منظور اتخاذ راه‏كار دائمي گفت‏وگو، براي نهادينه كردن همكاري اين اتحاديه و سازمان كنفرانس اسلامي در عرصه‏ي منطقه‏اي و بين‏المللي و به دنبال نتايج مثبت نشست آماده‏سازي گفت و گوهاي دو طرفه (مهرماه 1378) اولين دوره گفت و گوهاي رسمي ميان سازمان كنفرانس اسلامي و اتحاديه‏ي اروپايي در آذرماه 1378 در هلسينكي برگزار شد.

هيئت سازمان كنفرانس اسلامي، مركب از معاون وزارت امور خارجه ايران و نمايندگاني از سوي دبيرخانه سازمان و رياست اجلاس 26 وزراي خارجه سازمان كنفرانس اسلامي و هيئت اتحاديه اروپايي نيز متشكل از معاون وزير خارجه فنلاند (رياست دوره‏اي اتحاديه اروپا) نمايندگاني از كميسيون اتحاديه اروپا، تروئيكاي اتحاديه اروپايي و وزارت خارجه فنلاند بود.

در اين دور از گفت و گوها، براساس توافق طرفين، موضوعاتي چون فلسطين و خاورميانه، تحولات افغانستان، كوزوو، عمليات حفظ صلح سازمان ملل و مشاركت كشورهاي عضو سازمان كنفرانس اسلامي در آن، تحولات اوضاع در چچن و گفت و گوي تمدن‏ها به بحث گذاشته شد و مسايلي چون گفت و گوي تمدن‏ها، مواد مخدر، تروريسم، سلاح‏هاي كشتار جمعي، پناهندگان، حقوق بشر به صورت كلي، به عنوان دستور كار دوره‏هاي بعدي بحث گرديد.

د) جلسات‏هماهنگي‏ميان‏نمايندگان‏كشورهاي‏عضو
به منظور پي‏گيري و تشويق و ترغيب براي تشكيل جلسات هماهنگي گروه كشورهاي عضو سازمان كنفرانس اسلامي در پايتخت‏هاي كشورهاي مختلف جهان، طرحي توسط جمهوري اسلامي ايران طي اجلاس 26 وزراي امور خارجه در واگادوگو ـ بوركينافاسو به تصويب رسيد، كه در آن از سفراي كشورهاي عضو مي‏خواهند به منظور هماهنگ ساختن مواضع خود نسبت به تحولات سياسي و موضوعات مربوط به جهان اسلام مشورت‏هاي سازمان يافته در كشورهاي مختلف برقرار نمايند، تشكيل گروه كشورهاي عضو سازمان كنفرانس اسلامي در پايتخت‏هاي كشورهاي مختلف، مورد پيگيري و اهتمام سفارت خانه‏هاي جمهوري اسلامي ايران قرار گرفت، به‏گونه‏اي كه هم‏اكنون در اغلب كشورهاي جهان، جلسات هماهنگي اين گروه تشكيل، و سفراي كشورهاي اسلامي در مورد مسايل مورد علاقه‏ي مختلف، مواضع و سياست‏هاي هماهنگي را اتخاذ و پيگيري مي‏كنند.

تصويب قطعنامه مذكور و اجراي آن از اين جهت كه سازمان كنفرانس اسلامي در جايي غير از نشست‏ها و اجلاس‏هاي رسمي خود كه عملاً فاقد تشكيلات بوده و اعضا به‏گونه‏اي غير منسجم و ناهماهنگ عمل مي‏نمودند، از اهميت به سزايي برخوردار است.

2ـ بحران‏هاي‏جهان‏اسلام‏وحمايت‏ازمسلمانان

الف)فلسطين‏وخاورميانه
در تداوم سياست سازمان كنفرانس اسلامي و جمهوري اسلامي ايران در حمايت از لبنان و مبارزات مردم اين كشور در برابر تجاوزات اسرائيل، جناب آقاي خاتمي در تقبيح حملات رژيم صهيونيستي به جنوب لبنان در تاريخ 1/12/1378 پيامي را به همه‏ي رؤسا و سران كشورهاي اسلامي ارسال نمود. در اين پيام، رئيس جمهوري اسلامي توجه كشورها را به اقدامات ضد بشري و استمرار تجاوزات و اشغال‏گري رژيم صهيونيستي به عنوان عامل اصلي تشديد بحران در منطقه خاورميانه و لزوم مقابله با اين جريان خطرناك، و هم‏فكري و بذل مساعي مشترك همه‏ي كشورهاي اسلامي براي دست‏يابي به يك راه كار مناسب، جلب نموده است و ضمن محكوم نمودن حملات رژيم صهيونيستي، آمادگي جمهوري اسلامي ايران را براي هماهنگي بين كشورهاي اسلامي اعلام نمودند.

متعاقب تصميم هيئت اجرايي فدراسيون بين‏المللي انجمن‏ها و مؤسسات كتاب‏داري (IFLA) مبني بر برگزاري شصت و ششمين اجلاس اين فدراسيون در سال 2000 ميلادي در بيت‏المقدس اشغالي، اقدامات متعددي در مخالفت با اين اقدام و ترغيب كشورهاي عضو سازمان كنفرانس اسلامي در تحريم اين نشست از سوي جمهوري اسلامي ايران صورت گرفت كه از آن جمله مي‏توان به اعتراض نمايندگان جمهوري اسلامي ايران به همراه برخي از كشورهاي اسلامي در نشست‏هاي ايفلا، ارسال نامه‏اي از سوي رياست كتابخانه‏ي ملي جمهوري اسلامي ايران خطاب به مسئولين ايفلا ـ متضمن اعتراض به اين تصميم كه در مغايرت با مقررات بين‏المللي نيز مي‏باشد - پيام وزير امور خارجه جمهوري اسلامي ايران خطاب به همتايان خود در سراسر جهان مبني‏بر غير قانوني بودن تشكيل چنين جلسه‏اي در بيت‏المقدس اشغالي و درخواست از آنان در ترغيب نهادهاي ملي كشورشان در تحريم اين نشست، درخواست رئيس جمهوري اسلامي ايران و رياست سازمان كنفرانس اسلامي از دبيركل اين سازمان در پيگيري موضوع اشاره داشت.

اين اقدامات در نهايت با استقبال همه‏ي كشورهاي اسلامي و بعضا ديگر اعضاي IFLA نيز مواجه شد. تحريم شصت و ششمين اجلاس ايفلا توسط آنان، سبب حضور فعالانه‏اي در كنفرانس‏هاي بين‏المللي انجمن‏هاي كتاب‏داري كشورهاي عربي كه هم‏زمان با اجلاس ايفلا در قاهره تشكيل مي‏شود، نيز داشته باشند.

متعاقب اعلام دبيرخانه آنكتاد (UNCTAD) درمورد امضاي يادداشت تفاهمي ميان اين سازمان و رژيم صهيونيستي درمورد همكاري‏هاي مشترك در زمينه‏هاي مختلف تحقيقاتي و آموزشي در كشورهاي جهان سوم در چارچوب برنامه‏هاي آنكتاد، جمهوري اسلامي ايران به عنوان رياست دوره‏اي OIC با همكاري كشورهاي عضو خواستار لغو يادداشت تفاهم مزبور گرديد و طي تلاش‏ها و هماهنگي‏هاي به عمل آمده با گروه OIC در ژنو و نيويورك، و درخواست مشابه اتحاديه‏ي عرب، در نهايت دبيركل آنكتاد ضمن اشتباه خواندن امضاي يادداشت تفاهم با اسرائيل، آن را در تاريخ هفتم اوت 1998، فاقد ماهيت وجودي برشمرد.

ب)افغانستان
بحران افغانستان به عنوان زخمي باز در بدن كشورهاي اسلامي، همواره از اولويت‏هاي سازمان كنفرانس اسلامي محسوب گرديده است. جنگ و برادركشي در اين كشور اسلامي هم‏چنان ادامه داشته و افقي براي حل اختلاف، توقف خونريزي و ايجاد دولت فراگير وجود نداشته است.

به منظور تلاش براي استقرار صلح و يافتن راه حل سياسي براي پايان بخشيدن به بحران اين كشور، به ابتكار جناب آقاي خاتمي رياست محترم جمهوري اسلامي ايران و رئيس دوره‏اي سازمان كنفرانس اسلامي مبني بر ضرورت تحرك سازمان براي يافتن راه حل مسالمت‏آميز جهت خاتمه بخشيدن به بحران افغانستان چنين تصميم گرفته شد كه كميته‏ي «ويژه افغانستان» كه در سال 1980 در سازمان كنفرانس اسلامي در پي تهاجم نيروهاي شوروي به خاك افغانستان تشكيل شده بود، مجددا فعال گشته و اقداماتي را در اين خصوص انجام دهد. اين ابتكار از سوي جنبش غير متعهدها و سازمان ملل متحد مورد استقبال قرار گرفت.

اين كميته به رياست دكتر ظريف معاون وزير امور خارجه و متشكل از نمايندگان كشورهاي پاكستان، تونس و گينه، تشكيل و ضمن رايزني با كشورهاي همسايه افغانستان از جمله پاكستان، تاجيكستان، ازبكستان، عربستان سعودي و ايران به كسب نظرات آنان جهت يافتن راه حل سياسي براي بحران افغانستان پرداخت. اين كميته در خلال سفرهايي به منطقه، ملاقات‏هاي غيررسمي را بنابردرخواست گروه‏هاي طالبان و جبهه‏ي متحد اسلامي، با نمايندگان آنان در اسلام آباد و دوشنبه به عمل آورد.

در پي انجام دور اول مذاكرات با كشورهاي همسايه، تصميم گرفته شد كميته‏ي ويژه‏ي افغانستان با هدف يافتن راه‏هايي به منظور نزديك ساختن نظرات گروه‏هاي درگير و هم‏چنين دست‏يابي به صلحي جامع، كامل و مورد قبول طرفين، مذاكرات رسمي جداگانه‏اي را با گروه‏هاي افغاني در جده ـ مقر دبيرخانه‏ي سازمان كنفرانس اسلامي ـ به عمل آورد.

هم‏چنين مقرر گرديد براي هماهنگي با اقدامات سازمان ملل متحد، اعضاي كميته طي ملاقاتي با دبيركل آن سازمان، نتايج حاصله از اقدامات به عمل آمده توسط كميته افغانستان را به اطلاع وي برسانند.

به همين منظور اعضاي كميته طي ملاقاتي با آقاي كوفي عنان در نيويورك، ايشان را در جريان آخرين نتايج مذاكرات با كشورهاي همسايه افغانستان قرار دادند و با تأكيد بر لزوم همكاري OIC و UN از وي درخواست كردند نماينده‏ي ويژه خود را جهت نظارت و شركت در مذاكرات جداگانه‏ي كميته افغانستان با هر يك از گروه‏هاي افغاني به جده اعزام نمايند.

تصميماتي هم‏چون آزادي و تبادل اسرا، عبور آزاد كمك‏هاي انسان دوستانه و عدم تهاجم به مناطق مسكوني و مردم غيرنظامي و بي پناه و عدم اجراي عمليات گسترده‏ي نظامي عليه يك‏ديگر، از جمله تصميمات به دست آمده از دو دوره مذاكرات جدي و سازنده در ماههاي اسفند 78 و ارديبهشت 79 در مقر دبيرخانه‏ي سازمان كنفرانس اسلامي در جده با گروه‏هاي درگير در افغانستان بود.

طي دو دوره مذاكرات ياد شده، كه با حضور آقاي فرانسيس و ندرل ـ نماينده‏ي ويژه‏ي دبيركل سازمان ملل در امور افغانستان ـ صورت گرفت، طرفين متعهد شدند كه براي جلوگيري از تداوم بحران و كشتار و خونريزي مردم بي‏گناه، اقدامات انجام گرفته از سوي سازمان كنفرانس اسلامي را حمايت نمايند. هم‏چنين اعضاي كميته‏ي افغانستان تمايل خود را نسبت به ادامه‏ي تلاش در راستاي ابتكار رياست آن، اعلام داشتند.

ج)چچن
در دوره‏ي رياست جمهوري اسلامي ايران بر سازمان كنفرانس اسلامي، جهان شاهد وقايع تلخ و تراژدي انساني در جمهوري چچن ـ فدراسيون روسيه ـ بود.

رياست جمهوري اسلامي ايران بنابر ضرورت امر، در مشورت با رؤساي كشورهاي اسلامي و دبيركل سازمان كنفرانس اسلامي، تدابيري را در اين خصوص اتخاذ نمود. بر اين اساس تصميم گرفته شد با هماهنگي مقامات فدراسيون روسيه هيئت عالي‏رتبه‏اي از سوي رئيس سازمان كنفرانس اسلامي به سرپرستي دكتر خرازي ـ وزير امور خارجه ايران ـ و عضويت تعدادي از وزرا و مقامات ارشد كشورهاي اسلامي به مسكو و منطقه قفقاز شمالي اعزام گردد. اين هيئت يافته‏هاي خود را طي سندي منتشر ساخت.

طي مذاكرات اين هيئت در 15 آذر 1378 با مقامات عالي‏رتبه روسيه، تمهيدات سفر هيئت مقامات ارشد سازمان كنفرانس اسلامي، به منظور بررسي ريشه‏هاي بحران و امكان دست‏يابي به راه حل‏هاي مناسب در جهت ختم بحران چچن، فراهم گرديد.

بر اين اساس هيئت مذكور به رياست دكتر ظريف معاون حقوقي و بين‏المللي وزارت امور خارجه از 27/10/1378 عازم مسكو شد. در اين سفر مقامات ارشد كشورهاي اسلامي و دبيرخانه‏ي سازمان، دكتر ظريف را همراهي نمودند.

اين هيئت در ملاقات‏هاي خود با مقامات روسي از جمله وزير امور خارجه‏ي اين كشور، نظرات رياست سازمان كنفرانس اسلامي را درجهت جست و جوي راه حلي مناسب، قابل قبول، بلندمدت و پايدار درمورد بحران چچن مطرح، و اقدامات عملي اين امر را باتوجه به نكات مندرج در بيانيه‏ي صادره از سوي هيئت رياست كنفرانس اسلامي در سفر قبلي خود، به بحث و مذاكره گذاشت. پيرو اين گفت و گوها، دبيرخانه‏ي سازمان كنفرانس اسلامي طي بيانيه‏اي ديدگاه‏هاي سازمان را درمورد اوضاع در چچن و روش‏هاي حل بحران منتشر ساخت.

جناب آقاي خاتمي رئيس جمهور اسلامي ايران به دنبال تشديد بحران و ادامه‏ي جنگ در جمهوري چچن و آوارگي هزاران نفر از مردم مظلوم و مسلمان اين سرزمين در تاريخ 21/9/1378 پيامي را براي رؤسا و سران كشورهاي اسلامي درخصوص ارايه كمك‏هاي انسان دوستانه به آوارگان مسلمان چچن، ارسال نمود.

در اين پيام با ابراز نگراني نسبت به ابعاد بسيار وسيع فاجعه و وارد آمدن خسارات انساني و مادي و هم‏چنين با اشاره به گزارش هيئت اعزامي كنفرانس اسلامي به مسكو و بازديد از اردوگاه‏هاي آوارگان مسلمان، لزوم كمك رساني به آنان، خصوصا در ماه مبارك رمضان و در آستانه‏ي فصل سرما، اولويتي اضطراري ذكر شده و از كشورها درخواست گرديد تا آوارگان مسلمان چچن را از كمك‏هاي انسان دوستانه بهره‏مند سازند.

د)كوزوو
در جريان بحران كوزوو جناب آقاي خاتمي به عنوان رئيس سازمان كنفرانس اسلامي هم‏زمان با صدور پيامي به سران كشورهاي اسلامي، به وزير امور خارجه مأموريت داد تلاش‏هايي را در جهت كمك به حل بحران و حمايت از مسلمانان كوزوو سازمان‏دهي نمايد.

دكتر خرازي ضمن تماس با اعضاي مختلف سازمان، موافقت لازم را براي برگزاري اجلاس گروه تماس كشورهاي اسلامي در سطح وزرا بدست آورد. قبل از اين نيز به ابتكار ايران، گروه تماس در سطح سفرا در نيويورك و ژنو تشكيل شده بود.

اجلاس وزرا به يك هيئت عالي رتبه مركب از وزرا و نمايندگان كشورهاي عضو گروه تماس و دبيرخانه‏ي سازمان، مأموريت داد تا به رياست وزير امور خارجه ايران با طرف‏هاي ديگر بين‏الملليِ مؤثر بر بحران، گفت و گو و تبادل نظر نمايد. هيئت مزبور ضمن بازديد از منطقه و سفر به كشورهاي روسيه و آلمان خود را به اطلاع سران كشورهاي اسلامي رساند.

تضمين نقش مستمر براي سازمان كنفرانس اسلامي در حل بحران و متعاقبا عمليات حفظ صلح و تأمين حقوق مسلمانان كوزوو از اهداف مهم اين مأموريت بودند كه تحولات آن متعاقبا پي‏گيري گرديد.

روابط‏تركيه‏ـسوريه

يكي از اولويت‏هاي مهم رياست سازمان كنفرانس اسلامي، همواره تلاش در جهت رفع تشنج و اختلاف ميان كشورهاي عضو سازمان بوده است.

به دنبال بروز بحران در روابط تركيه و سوريه در پاييز سال 1377 كه متعاقب حملات و انتقادات مسئولين تركيه عليه مقامات سوريه به اتهام حمايت آنها از چريك‏هاي جدايي طلب كُرد صورت گرفت، احتمال تشنج و درگيري ميان دو كشور اسلامي عضو سازمان افزايش يافت.

آقاي خاتمي به عنوان رئيس سازمان كنفرانس اسلامي در ابتكاري جهت حل مشكل، از وزير امور خارجه خواست كه وارد گفت و گو با طرفين اختلاف گردد.

در اين رابطه، جناب آقاي خرازي طي سفري به اين دو كشور، ضمن ديدار با مقامات دمشق و آنكارا، تلاش مؤثري را به منظور متقاعد ساختن مقامات دو كشور به اتخاذ يك راه حل مسالمت‏آميز براي حل اختلاف فيمابين به عمل آوردند.

ايشان هم‏چنين در چندين نوبت با دبيركل سازمان ملل متحد و ـ وزراي خارجه بعضي از كشورهاي اسلامي درخصوص بحران مشورت كردند. هم‏زمان رياست سازمان كنفرانس اسلامي با ارسال پيام هايي براي رؤساي دو كشور، مساعي جميله خود را پي‏گيري نمودند.

عــراق
در پي ايجاد بحران در روابط عراق و سازمان ملل پس از اخراج كارشناسان آنسكام از عراق و شروع حملات نظامي به اين كشور، رئيس جمهور كشورمان به عنوان رئيس سازمان، پيامي خطاب به دبيركل سازمان كنفرانس اسلامي ارسال نمود.

ايشان در اين پيام از دبيركل خواست مساعي جميله خويش را درجهت جلوگيري از اقدامات قهرآميز برخي از كشورها عليه عراق بكار گيرد.

به دنبال ارسال اين پيام، وزير خارجه كشورمان با وزراي خارجه انگلستان، مصر، روسيه، فرانسه، عراق، اردن، عمان، يمن، سوريه، ايتاليا، قطر، عربستان و دبيركل سازمان كنفرانس اسلامي تبادل نظر و رايزني نمود.

وزير خارجه انگلستان متعاقبا اعلام نمود در پاسخ به درخواست رياست سازمان كنفرانس اسلامي به جهت حلول ماه مبارك رمضان حملات نظامي به عراق از سوي متحدين متوقف شده است.

و)اقليتهاي‏مسلمان
موضوع حفظ حقوق جمعيت‏ها و اقليت‏هاي مسلمان در كشورهاي غير عضو از مسايل مورد توجه اعضاي سازمان كنفرانس اسلامي از جمله جمهوري اسلامي ايران مي‏باشد. در اين راستا قطعنامه‏هاي متعددي در اجلاس‏هاي سازمان به تصويب و به مورد اجرا گذارده شده است. در همين زمينه با مساعدت و هم‏ياري جمهوري اسلامي ايران تاكنون دو اجلاس در اسپانيا و برزيل برگزار شده است.

در اولين اجلاس كميته كارشناسان حفظ حقوق جمعيت‏ها و اقليت‏هاي مسلمان در كشورهاي غير عضو (آذر 77ـ اسپانيا) محورهاي زير مورد توجه شركت كنندگان قرار گرفت:

فراخواني اقليت‏هاي مسلمان براي پرهيز از اختلافات مذهبي، نژادي و حزبي و ترغيب آنان به برگزاري دوره‏هاي آموزشي كلاسيك در همه سطوح، دعوت از كشورهاي عضو جهت اتخاذ اقدامي براي حمايت از نوجوانان نابغه دختر و پسر اقليت‏هاي مسلمان و درخواست از ايسسكو براي همكاري با بانك توسعه‏ي اسلامي و صندوق همبستگي اسلامي جهت اعطاي بورسيه به اين استعدادها.

در دومين اجلاس كميته كارشناسان تعيين خط مشي حفظ حقوق اقليت‏هاي مسلمان در كشورهاي غير عضو سازمان كنفرانس اسلامي (31ـ29 فروردين 1379 در برزيل) موضوعات اصلي كه به بحث و بررسي كارشناسان گذاشته شد به شرح ذيل بود:

حمايت از اقليت‏هاي مسلمانِ مورد تهديد و فشار، نقش تبليغات در پشتيباني از اقليت‏ها و درخواست از كشورهاي عضو ايسسكو و بانك توسعه‏ي اسلامي و صندوق همبستگي اسلامي براي حمايت از مسلمانان برجسته در ميان اقليت‏ها و ارايه بورس‏هاي تحصيلي به آنان.

3ـ تقويت‏همكاري‏ميان‏كشورهاي‏اسلامي

الف)اتحاديه‏مجالس‏كشورهاي‏عضوسازمان‏كنفرانس‏اسلامي
ايجاد اتحاديه مجالس كشورهاي اسلامي، طي بيست سال گذشته همواره در ديدارهاي پارلماني ميان كشورهاي عضو سازمان كنفرانس اسلامي مطرح بوده است. اگر چه اين اقدام به طور رسمي در دستور كار سازمان قرار نداشته، ولي به عنوان يك هدف مهم در جهان اسلام پي‏گيري شده است. در دوره رياست جمهوري اسلامي ايران بر سازمان كنفرانس اسلامي تلاش براي دست‏يابي به اين هدف به اوج خود رسيده و با اهتمام مجلس شوراي اسلامي، يك كميته هماهنگي با حضور نمايندگان پارلماني كشورهاي اسلامي در آذرماه 1375 طرح پيش نويس اوليه اساس‏نامه اتحاديه و دبيرخانه‏ي موقت آن را به تصويب رساند. متعاقبا در كنفرانسِ تأسيسي، با شركت رؤساي مجالس كشورهاي اسلامي (خرداد ماه 1378) اساس‏نامه به تصويب نهايي رسيد و تهران به عنوان مقرّ اين اتحاديه انتخاب شد. اجلاس فوق‏العاده شوراي اتحاديه براي دبيركل و تصويب آيين‏نامه‏هاي مالي و اداري آن در فاصله 10ـ9 ـ اسفند ماه 1378 در تهران و با حضور هيئت‏هائي از مجالس قانون‏گذاري كشورهاي عضو تشكيل جلسه داد و پيرو آن اجلاس عادي اتحاديه در تابستان سال 1379 در قاهره برگزار گرديد.

بدين ترتيب سازمان كنفرانس اسلامي با پي‏گيري مجدانه رياست آن و مجلس شوراي اسلامي توانست به يكي از آرزوهاي ديرينه‏ي كشورهاي اسلامي در داشتن سازماني متشكل از مجالس قانون‏گذاري كشورهاي عضو، جامه‏ي عمل بپوشاند و گام مستحكم ديگري در وحدت امت اسلامي در دوره‏ي هشتم رياست سازمان كنفرانس اسلامي برداشته شود.