بهاره صفوي وقتي به فرزند دوم مي انديشيد بهتر است درباره داشتن 2 فرزند و مسائل مربوط به آن فكر كنيد. با اين كه شما و همسرتان در اين باره به توافق رسيده ايد، ممكن است فرزند اول شما در مقابل رقيب واكنش هاي عجيبي نشان دهد.
بازگشت به بچگي
مهمترين واكنش و رفتار فرزند اول برابر تولد نوزاد پسر وي يعني برگشت به حالت بچگي است بعضي كودكان، بر اثر پسروي، كارها و مهارت هايي را كه بتازگي آموخت اند، فراموش مي كنند. كودكي كه مي توانست خود به آساني بخوابد حالا به قصه گفتن و لالايي پدر يا مادر نياز پيدا مي كند. مادر از يك سو با مشاهده ناتواني او احساس دلسوزي مي كند و از سوي ديگر از پسروي او عصباني مي شود. بعضي كودكان با قدمهاي بلندتري به عقب برمي گردند و با سرعت بيشتري رفتار بچگانه را از سر مي گيرند. گاهي كودك شيوه حرف زدن خود را تغيير مي دهد. مثل بچه اي كه تازه زبان باز كرده حرف مي زند و گاهي هوس شيشه پستانك را از سر مي گيرد. اين پسروي سريع و رفتار بچگانه براي پدر و مادر ناراحت كننده است و هنگامي كه خود را با 2 «نوزاد» روبه رو مي بينند، گيج و عصباني مي شوند. در اين شرايط عادي ترين واكنش آنها سرزنش كردن كودك و بازداشتن او از اين رفتار است. در اين باره بهتر است والدين، با پسروي كودك پس از شناسايي عوامل آن به طور مثبت برخورد كنند. اول بايد دانست كه پسروي واكنشي عادي و رايج ميان كودكاني است كه با تنش روبه رو مي شوند. افراد بالغ نيز گاهي بر اثر تنش و هنگام عصبانيت، رفتار مشابهي از خود نشان مي دهند. مثلا وقتي يك فرد بالغ دچار افسردگي مي شود يك ليوان شير گرم يا غذايي را كه در كودكي مي خورده هوس مي كند يا به رختخواب مي خزد و لحاف را بر سر خود مي كشد؛ بنابراين وقتي افراد بالغ در مقابله با ناگواري ها اين رفتار را از خود نشان مي دهند، مشاهده آن را از كودك زير فشار عصبي چيز عجيبي نيست. دوم اين كه وقتي كودك، نوزاد را مركز توجه همه افراد خانواده مي بيند، تصور مي كند رفتار او براي والدين جالب و دوست داشتني است و آن گاه رفتار بچگانه اي را كه مدتها ترك كرده است براي جلب توجه ديگران از سر مي گيرد. كودك از مشاهده آنچه اطراف او مي گذرد به رابطه بين علت و معلول پي مي برد. وقتي مي بيند نوزاد پوشك مي پوشد، گريه مي كند. پستانك مي مكند و در عين حال نسبت به او رسيدگي زياد مي شود، رابطه اي بين رفتار بچگانه و جلب توجه پيدا مي كند و خود نيز اين رفتار را پيش مي گيرد. بهترين راه جلوگيري از پسروي كودك، پذيرش احساساتي است كه به صورت رفتار بچگانه جلوه مي كند. والدين بايد به كودك ياد دهند كه او مي تواند با رفتار بجا كه نشانه رشد اوست، بهتر توجه ديگران را به خود جلب كند.
احساسات كودكانه
گاهي كودك بزرگتر نسبت به نوزاد، احساس خشم و حسادت مي كند و حتي اين احساس به شكل رتفار خشونت آميزي در مي آيد. اين رفتار، طبيعي و قابل پيش بيني است، زيرا خشم و حسادت ميان همه افراد و در همه سنين وجود دارد. كودك خشمگين ممكن است خشم خود را با كتك زدن، فرياد و گفتار زشت نشان دهد. با مشاهده اين رفتار ناپسند، والدين نبايد ريشه مشكل را در وجود نوزاد جستجو كنند، بلكه كودك ممكن است بدون داشتن برادر يا خواهر كوچكتر هم رفتار مشابهي از خود بروز دهد. پدر و مادر نباد او را از نشان دادن اين احساسات منع كنند. بايد به كودك آموخت كه احساس خشم و غصب طبيعي است ولي نبايد تسليم آن شد و بهتر است با كنترل آن از بدرفتاري خودداري كرد. وقتي كودك احساس بدي پيدا مي كند، غالبا آن را به شكل بچگانه اي بروز مي دهد. واكنش كودك در اين حالت با گريه، فرياد يا پرتاب كردن اشياء و كتك زدن و چنگ كشيدن به صورت بچه ها و نوزاد ظاهر مي شود. اين واكنش به كودك كمك مي كند عصبانيت و خشم خود را فرونشاند، ولي از آنجا كه اين واكنش به كودك كمك مي كند عصبانيت و ناراحتي والدين و كودك پس از پايان مشاجره مي شود. وقتي كودك بر اثر عصبانت احساس خود را با رفتار و گفتار زشت نشان مي دهد پدر و مادر بايد به او كمك كنند تا او بتواند با حرف زدن، احساس واقعي خود را بيان كند. وقتي كودك مشغول بازي با عروسك يا اسباب بازي است، دوست ندارد كسي مزاحمش شود يا او را وادار به خوابيدن كند. اگر والدين بخواهند كودك را در اين حالت بخوابانند، ممكن است با مخالفت او روبه رو شوند و در صورت پافشاري، كودك با عصبانيت و رفتار و گفتار نامناسب خود پدر و مادر را برنجاند. براي تربيت كودك و آرام كردنش بهتر است مقابل اين رفتار خونسردي و متانت خود را حفظ كنيد و با چشم پوشي از خطاي او احساس وي پاسخ دهيد. حفظ آرامش و متانت برابر كودكي كه كنترل رفتار و گفتار خود را از دست داده، كار دشواري است، ولي اين شيوه تربيتي به او مي فهماند كه دادزدن و كج خلقي روش خوبي براي ابراز عصبانيت نيست. اگر والدين هم در مقابل اين برخورد آرامش خود را از دست بدهند، كودك هرگز نخواهد توانست به اعمال و رفتار خود مسلط شود. اگر بتوانيد رفته رفته به كودك بياموزيد كه به جاي تندي و خشونت، عصبانيت خود را به زبان آورد و آن را ابراز كند، پس از مدتي خواهد توانست احساس خود را بهتر بروز دهد و از پرخاشگري خودداري كند.
تقويت دوستي ميان فرزندان
كودك به طور طبيعي برابر هر تغييري كه روند زندگي عادي را مختل كند، واكنش نشان مي دهد. بويژه وقتي كودك احساس كند با تولد نوزاد مقداري از توجه و عشق والدين را از دست داده است. اگر كودك به خاطر اين احساس از خود تندي و درشتي نشان مي دهد والدين بايد برابر اين رفتار با مهرباني و نرمي برخورد كنند. برخورد تند و سرزنش كردن كودك در اين شرايط واكنش منفي او را از ميان نمي برد، بلكه از ترس اين كه عشق و توجه والدين را از دست بدهد، احساس خود را پنهان و در فرصت مناسب عصبانيت خود را بر سر نوزاد خالي مي كند. در اين شرايط بايد احساس كودك را بپذيرد تا بتواند خود را آرام كند. بهتر است والدين، كودك را تشويق كنند تا احساس خود را به زبان آورد و بيان كند، حتي اگر از كلماتي استفاده كند كه شنيدن آنها خوشايند نباشد. اگر او نمي خواهد نوزاد در خانه بماند و اين احساسات را به روشني بيان مي كند بايد با متانت و خونسردي به حرف او توجه كنيد. برابر اين رفتار، با لحن آرام و مهربان با او راه بياييد و ضمن دلداري به او بگوييد نوزاد براي شما نيز زحمت زيادي درست كرده و باعث شده است نتوانيد وقت زيادي را با هم بگذرانيد. به او اطمينان دهيد او را دوست داريد. لازم نيست براي تولد نوزاد ابراز تاسف و پشيماني كنيد تا واكنش هاي كودك را كاهش دهيد. اگر به راحتي احساسات او را بپذيريد و به او اطمينان دهيد كه هميشه او را دوست داريد، از جانب شما احساس امنيت مي كند و واكنش منفي كمتري نسبت به نوزادنشان خواهد داد. به كارهاي خوبي كه كودك براي نوزاد انجام مي دهد دقت كنيد و او را به خاطر مواظبت و رعايت سكوت هنگام خواب نوزاد تشويق كنيد. از اين كه هنگام دويدن در اتاق دقت مي كند تا صدمه اي به نوزاد نرسد. او را تحسين كنيد. اين تشويق و تحسين به كودك اعتماد به نفس و دلگرمي مي دهد و او را ترغيب مي كند تا بيشتر مواظب خواهر يا بردار كوچكتر خود باشد . اسباب بازي هايش را در اختيار او بگذارد. كارهاي خوب او را از هر روز يادآوري و به خاطر آنها ابراز رضايت كنيد. با اين شيوه كودك به شما اعتماد پيدا خواهد كرد و اگر روزي به علت كار اشتباهي از او انتقاد كنيد، اشتباه خود را خواهد پذيرفت. جام جم 16/9/83
لطفا منتظر باشید ...
