آل سعود و عربستان سعودی نسخه متنی

صفحه 140

سالهاى فترت (1234 /1818 ـ 1320 /1902)

بعد از سقوط درعيه تا چند سال كسى از خاندان سعودى به فكر سلطنت نيفتاد. ابراهيم پاشا مقام حكمرانى نجد را به يكى از اعيان مصر به نام اسماعيل پاشا واگذار كرد و او از سوى خود افسرى به نام خالد پاشا را كه مردى ستمكاره و مهمل بود روانه نجد كرد. صحرانشينان نجدى از ضعف وى استفاده كرده به حالت بدوى و غارتگرى برگشتند و به جان هم افتادند. در سال 1235/1819 تركى(1) پسر عبدالله بن سعود جمعى از اعراب را با خود همراه ساخته رياض و بعد عارض را تصرف كرد و ارتش مصر را از اين دو شهر بيرون راند. سپس اعراب جبل شَمَّر و مطير را با خود يار ساخت و دولت گونه اى تشكيل داد. در 1242/1833 فيصل بن تركى از مصر گريخته به پدر پيوست و به يارى او احساء و قطيف را گرفت و تركان را از وادى حنيفه بيرون راند. مشايخ قبايل شَمَّر و حايل نيز با تركى پيمان دوستى بستند و كار سعوديان دوباره رونق گرفت. امّا بنى اعمام تركى به فرماندهى مِشارى بر او تاختند و تركى را به قتل رساندند. مشارى در رياض به امارت نشست ليكن در سال 1294/1887 فيصل پسر تركى به كمك آل رشيد رياض را بازگرفت و مشارى را كشته، خود به جاى او نشست. وقتى اين خبرها به محمد على پاشا رسيد اميرى را به نام خورشيد پاشا مأمور نجد كرد و رياض را گشوده جمعى از وهّابيان را به قتل آورد و فيصل را با دو پسرش عبدالله و محمد و دو برادرش و جمعى از بنى اعمامش در بند كرد و به قاهره تبعيد نمود. محمد على پاشا يكى از اميرزادگان سعودى را كه تربيت اروپايى داشت و از انضباط و فرمانبردارى او مطمئن بود به جاى فيصل به حكومت نجد منصوب كرد (1254 /1838) امّا وقتى او به رياض رسيد اعراب بر او شوريدند و او را بيرون كردند. خالد سالها در عربستان دربدر بود تا اينكه به سال 1278هـ .ق. در جدّه درگذشت.(2)

محمد على پاشا بر اثر فشار روس و انگليس كه حاميان عثمانى بودند، بعد از اعلام استقلال ناچار شد ارتش خود را از جزيرة العرب فراخواند. فيصل بن تركى بعد از رفتن مصريها فرصتى پيدا كرده از قاهره به نجد آمد و در رياض به حكومت پرداخت و تا سال 1282 در آنجا بود. امّا بعد از مرگش باز جنگ خانگى آل سعود شروع شد و به جان هم افتادند. آل رشيد فرصت پيدا كرده رياض را متصرف شدند و شيخ كويت دست اندازيهاى خود را به نجد آغاز

1 ـ از زمان تركى بن عبدالله بن محمد بن سعود امارت سعودى از اولاد عبدالعزيز فحد به اولاد برادرش عبدالله منتقل شد و تا امروز در همين سلاله باقى است.

2 ـ بعضى سال وفات خالد بن سعود بن عبدالله را ـ 1257 هـ .ق. و محل فوتش را مكّه نوشته اند ـ الأعلام زركلى ج 3، ص 337.