اصول فقه شیعه (1) جلد 1

نائينى و امام خمينى (رحمه الله) واقع شده است.

بر اين اساس، محقق نائينى (رحمه الله) در تعريف علم اصول فرموده است: «علم اصول، علم به كبرياتى است كه اگر صغريات را به آنها ضميمه كنيم، حكم كلّى الهى استنتاج مىشود».

يكى از اشكالات وارد بر تعريف مرحوم نائينى اين است كه اين تعريف، شامل بعضى از قواعد فقهيه نيز مىشود.

محقق عراقى (رحمه الله) در تعريف علم اصول فرموده است:

قواعد اصولى قواعدى هستند كه يكى از خصوصيات زير را ـ به طريق منع خلو ـ دارا باشند:

1 ـ راه را براى تشخيص حكم باز مىكنند.

2 ـ وظيفه عملى مكلّف را مشخص مىكنند.

3 ـ كيفيت تعلّق حكم به موضوع خود را مشخص مىكنند.

اين تعريف نيز مورد اشكال امام خمينى (رحمه الله) و ديگران واقع شده است.

آيت الله خويى (رحمه الله) در تعريف علم اصول فرموده است:

علم الاُصول هو العلم بالقواعد التي تقع بنفسها في طريق استنباط الأحكام الشرعيّة الكليّة الإلهية من دون حاجة إلى ضميمة كبرى أو صغرى اُصولية اُخرى إليها.

يكى از اشكالات اين تعريف اين است كه اين كه اين تعريف مستلزم دور است، زيرا علم ما به كبراى اصوليه متوقّف بر علم به تعريف علم اصول و علم به تعريف علم اصول، متوقّف بر علم به كبراى اصوليه است.

امام خمينى (رحمه الله) در تعريف علم اصول فرموده است:

علم الاُصول هو القواعد الآلية التي يمكن أن تقع كبرى استنتاج الأحكام الكلّية الفرعيّة الإلهيّة أو الوظيفة العمليّة.